Onder decksel van Biechte ende seer suyvere Conscientie, heeft een over-schoone Vrouwe verlieft op een eerlijck Jonckman, eenen slechten devoten ende eerweerdigen Religieus daer toe gebrocht, dat hy haer middel gegeven heeft (sonder dat hy't gemerckt heeft) van haer met haren Vryer te vermaken: Waer inne werdt verclaert, dat een slim mensche dickwils der goeder menschen deucht, tot syn quaet bedrijf misbruyckt.
DAer was in onse Stadt ten zijn noch niet veel Jaren geleden, een Edel Vrouwe die cloeckgeestich was, ende seer groot-hertich, met sulcken schoonheyt ende
lofweerdighe conditien versien, als eenighe andere vrouwe vande natuere oyt begaeft was, wiens Naem noch oock van eenighe anderen, dien de tegenwoordige vertellinghe raken mochte, ic niet en dencke te ontdecken, hoewel ic dien wete, om dieswille dat sommige vande gene die het hun aentrecken souden, noch levendich zijn, daer sy dat nochtans behoorden met een ghelach te laten henen gaen. Dees Vrouwe dan die haer selven vermercte van een groot maechschap genoech af te comen, ende by gevalle aen een hantwercxman eenen Drappenierder gehoulijckt was, en konde, om dat hy een hantwercxman was, haer hert so leege niet vernederen, schattende, dat gheenen Man van slechte Conditie (hy waer soo rijck alst mocht) weerdich was, een Edelvrouwe te houwe lijck
te hebben, ende siende noch dat hy noch alle sijn rijcdommen niet meer en cost dan een streen garens af te winden, oft een stuc lijnwaets te doen weven, oft wel met een spinstersse te krackeelen, over 'tgene datter ghesponnen was heeft sy haer
voorgenomen, van niet meer van hem in geenderley manieren getroetelt te willen wesen, soo veel alsse hem niet af-slaen en conde, maer yemanden na haer genoegen te willen vinden, die haer tot haren persoone weerdigher docht te wesen, als de Drappenierder, ende dadelijcken is sy so amoureus gheworden van eenen seer eerbaren Jongman van onsen Stadt, van middelbaren ouderdom, dat sy de dach datse hem niet en sach, den navolghenden nacht sonder groot verdriet niet over-brenghen en conde. Waer mede hem dese eerbare Jongman (die nieuwers van gewaer en wert) geensins niet en becommerde, ende sy die seer schalc ende geslepen was, en dorste hem dat niet laten weten, noch door boodtschap van Vrouwen, noch door brieven, de perijckelen ontsiende, die op sulcke stucken over-comen moghen. Daerom gemerct hebbende dat de selve dickwils met eenen Religieus frequenteerde, de welcke, hoewel dat hy van seer heylighen leven was, den roep hebbende een heel deghelijck Religieus te wesen, heeft sy gheschat, dat hy een seer goede middel tusschen haer ende heuren Vryer mochte wesen. Ende de maniere verdacht hebbende die sy houden moeste, is sy op eenen dach int Convent gegaen, daer hy hem hiel ende hem doen roepen hebbende, heeft sy hem gheseyt: dat soo 't hem beliefde, sy haer geern tegen hem biechten wilde. De Religieus haer siende, ende voor een Edel Vrouwe houdende als sy was, heeftse gheern ghehoort, ende na datse haer gebiecht hadde, wilde sy hem noch een woort seggen, ende begon aldus, Mijn Vader, ic moet tot u om raet ende hulpe vluchten, vant gene dat gy hooren sult: Ick weet (als eene die het u gheseyt hebbe) dat ghy mijn vrienden ende mijnen man kent, vanden welcken ick meer bemindt worde als sijn eyghen leven: Ende dat het so zy: Ick en soude gheen dinghen connen begeeren dat ick't stracx van hem niet en hebbe: door welcken middel ghy ghelooven moet dat ick hem liever hebbe als my selven, ende laten wy op een zijde, 'tghene ick wel voor hem doen soude, soo ick alleenlijck yet gedocht hadde, dat teghen sijn eere oft genoeghen ware: Ick en denck niet dat oyt eenich ongheluckich wijf weerdigher ware ghebrandt, als ick soude wesen, nu moet ghy weten dat een Man wiens name ic voor seker niet en weet, (wel dunckt hy my een eerlijck deghelijck Man te wesen, ende soo ick my niet en bedrieghe) die vele met u verkeert, ende is schoon ende groot van persoon, met deghelijcke swerte kleederen ghekleet, niet denckende mogelijck dat ick sulcke sinnen hebbe als ick heb, 't schijnt dat hy my begeert heeft, ende noyt en can ic my aen deure oft venster stellen noch uyt[t]en huyse gaen, dat hy my niet stracx te vooren is, waer van ick groote ongheneuchte make, noch verwonder ick my dat hy nu hier niet en is, ende om dat sulcken manieren van doen menichmaels den eerbaren vrouwen sonder haer toedoen in achterclap doen raken, heb ick somtijts gedocht hem sulcx door mijn broeders te doen seggen, dan daer nae heb ick gedocht, dat de mannen somtijdts de boodtschappen in sulcker voeghen doen, datter de antwoorden quaet op volghen. Waer uyt dan woorben comen, ende van de woorden komtmen totte daedt, daerom op datter gheen
quaet noch ergernissen door en quamen heb ick liever gehadt sulcx te verzwijghen, ende heb my voorghenomen dat veel eer aen u als aen een ander te segghen, soo om dieswille dat my dunckt dat ghy hem vriendt zijt, als oock om dat het u wel voegt sulcke dinghen te beteren, niet alleenlijc onder vrienden, maer oock onder
vreemdelingen. Wt dees oorsake bid ick u dat ghyer hem af berispen wilt, ende seer bidden dat hy sulcke middelen niet meer en ghebruycke, daer zijn ander vrouwen genoech die tot dierghelijcke dinghen meer gheneycht zijn als ick, ende die het lief wesen sal dat hy haer vrye, daer het my niet als eenen groot hert zweer is, als eene die in geenderley manieren den wille tot sulcke dinghen ghevoeget hebbe. Ende dit geseyt hebbende, liet sy het hooft zincken als oft sy hadde willen crijten. De heylighe Biechtvader verstont terstondt datse vanden ghenen segghen wilde vanden welcken sy metter waerheyt sprac, ende hebbende de vrouwe van dit haer goede voornemen seer ghepresen, geloofde hy vastelijcken, dat het ghene datse seyde waerachtich was. Soo beloofde hy haer soo wel te doen ende in sulcker voeghen, dat zijer noyt meer af hooren noch eenich verdriet af crijgen soude, daer na haer dapper rijck kennende, en heeft hy niet vergheten haer de wercken der caritaten mette aelmoessen aen te prijsen, ende noch veel weynigher haer by snipperinghe sijn eyghen snootheden te kennen te geven. Den welcken de vrouwe geseyt heeft. Ic bid u mijn vader en stellet in geen vergeet, en so hy u dat loochenen wilde, segt hem stoutelijcken dat ick u selver sulcx gheseyt, ende my by u daer van beklaecht hebbe. Ende over sulcx de biecht uyt sijnde, ende d'absolutie mette boete ontfanghen hebbende, en heeft sy de recommandatie niet vergheten die haer de biechtvader vande wercken der aelmissen gedaen hadde, ende vulde hem de hant al heymelijck met gelt, hem biddende om welstaens wille dat hy daer voor Missen segghen soude voor de zielen van haer overleden vrienden: daer na isse van voor hem opgestaen, ende thuyswaerts gekeert. Niet lange tijt daer na is de goede geselle op den welcke de vrouwe versot was, den goeden minnebroer (als hy ghewoon was) comen besoecken, die hem na datse soo van een sake soo van een andere wat tijts ghecout hadden, wat op een zijde ghetreden heeft, ende heeft hem met beleefde middelen ghenoech berispt. Vant vervolgen ende moeshacken dat hy meynde, dat hy aende vrouwe dede, ghelijck sy hem te verstaen hadde ghegheven. De goede geselle was daer van seer verwondert, als eener die noyt ghesien en hadde, ende oock niet ghewoon en was voor haer huys dan maer somtijts te passeren: weshalven hy hem selven wilde verantwoorden. Dan de Minnebroeder en liet hem niet voorder spreecken ende seyde hem, nu en hout u dus vreemt niet met verwonderen ende de spraeck te verliesen int loochenen, want ghy niet wel en kunt, Ja ick segghet u dat ickt van gheen ghebueren vernomen hebbe, maer sy selver haer aen my daer van claghende hevet my gheseyt, ende hoe wel dan u nu voortaen dees malle kueren niet wel meer en voeghen, soo wil ick u nochtans seggen van haer, dat het een vrouwe is van de ghene die ick oyt inde werelt ghevonden hebbe, sulcke dinghen meer verachtende ende verfoeyende, daerom dan om u eygen eere ende om haren troost, soo bid ick u laet sulcx varen, laetse met vreden blijven, de vrome jonghman wat erger als de Minnebroeder, kende stracx
sonder langer dromen) de doortraptheyt vande vrouwe ende hem houdende quansuys als oft hy hem wat gheschaemt hadde, heeft hy hem geseyt, dat hijs hem voortaen niet meer moeyen en soude, daer nae is vanden Minnebroeder gescheyden, ende is regelrecht voorby het huys vande Vrouwe gaen passeren, dewelcke altijdts even vlijtich aen een cleyn vensterken wachtende was om te sien oft hy daer voorby gaen soude, ende hem siende comen, thoonde sy hem sulcken blijden ende overghegheven ghelaet, dat hy wel conde mercken, dat hy de substancy van 's Minnebroeders woorden recht gevat hadde, ende van dien tijdt af heeft hy heel bedectelijc vervolgt, met grooten genoegen sijns selfs ende der vrouwen, van door de selve strate te passeren, ende dat onder decsel van yet anders, daer ontrent te doen te hebben. Maer wel haest na dit, de vrouwe alree gemerct hebbende, dat sy in sijnen zin so wel stont als hy inden haren, om hem herte te maken, ende van haer liefde tot hemwaerts te versekeren, heeft sy bequamen tijt ende plaetse genomen ende is haer wederom by den
Minnebroeder gaen biechten, ende haer voor sijn voeten neder gestelt hebbende, begonde sy haer biechten met huylen. De Minnebroeder dit ziende, vraechde haer wat haer nieuws overcomen ware, de Vrouwe antwoorde: mijn Vader, de tijdinge die ick hebbe en zijn anders nieuwers van als van dien van God vervloecten uwen bekenden, over den welcken ic my eergisteren by u beklaegt hebbe, om dieswille dat ic voor gewis houde dat hy tot mijnder groote schaden geboren om my yet te doen doen, daer ic mijn leefdage daer nae genen blijden dach meer om hebben sal, noch voor uwen voeten voortaen sal dorven comen, hoe dat seyde de Biechtvader? heeft hy dan niet afghelaeten van u meer te quellen? neen hy seker sprac de vrouwe, Ja zint dat ic my u beklaegt hadde, 'tselve moghelijck qualijck genomen hebbende, gheloof ick dat hyer voor eenmaels dat hy er plach te passeren, daer na wel seven maels passeert. En wilde God dat hy met passeeren ende zien alleen te vrede ware geweest, maer hy is so stout ende onbeschaemt geweest, dat hy my noch gisteren, by verscher daet, een wijf son met sijn woordt, ende eenen als oft ic geen borssen noch gordels en hadde, heeft hy my mette selve een anderen borse gesonde: waer van ic bedroeft wert? so ic Gods vreese niet voor oogen gehadt en hadde ende de duyvel souder mee gespeelt hebben, nochtans heb ic my onthouden ende en hebber niet in willen doen oft spreken, dat ict u eerstmael niet al t'samen te kennen en hadde ghegeven, en noch dat ick my bedocht, alree de Borse metten onderriem aende bodinne diese my gegeven hadde wederom gegeven hebbende, op dat sy hem deselve weder te hant stelde, met eenen sturen afdanc die ick hem gaf, vande selve wederom te roeren, vreesende datse de selve voor niet behouden, ende hem wijs gemaeckt hadde, dat ickse aenghenomen hadde, als ick verstaen hebbe dat sulcke vrouwen wel somtijts doen, ende wel sints nam ickse weder uyt den handen ende hebse u gebrocht op dat ghyse hem gaeft, hem seggende dat ick niet van 'tzijne dat hy heeft en behoeve, want ic hebbe soo veel borsen ende onderriemen dat icker onder versticken soude, daerom come ic by u mijn Vader excuseren soo hy sulck niet naelaten wil, mijnen man ende mijn broeders seggen sal, daer come dan af dat wil: want ic heb liever dat hem moeyte als my versmaetheyt sijnent halven overcome, ende ter goeder trouwen mijn Vader en dunct u sulcx
niet behoorlijck? Daerom dit gheseyt hebbende, doorgaens sonder ophouden seer huylende, heeft sy van onder haeren Rock eene overschoone rijcke borse met eenen costelijcken onder-Riem getrocken, die sy in des Biechtvaders schoot wierp. Dewelcke 't ghene gheloovende dat sy seyde, daer van boven maten ontstelt zijnde, deselve aenveert ende tot der Vrouwe gheseydt heeft: Dochter, soo ghy u vertoornt om deser saecken wille, en verwondere ick my niet, oock en can ick u deshalven niet straffen, dan ic prijse wel dat ghy hier inne mijnen raedt volcht. Ick bekeef hem den anderen dagh heel seer, dan hy heeft my qualijck gehouden 't gene hy my toeseyde: daerom soo om dat selve als om dit dat hy u nu teghenwoordichlijcken bedreven heeft, denck ick hem de ooren soo te verwermen, dat hy u niet meer quellen sal: en laet so oock van uwer zijden door Gods zegheninge soo seer vande gramschappe niet overwinnen, dat ghy't aen yemanden van u vrienden te kennen gheeft: want daer mocht te grooten quaet nae volghen, ende en vreest niet dat u hier van oyt eenighe versmadenisse comen can: want ick sal voor Godt ende den mensche ghetuyghe wesen van uwe eerbaerheyt. De vrouwe hiel haer als oftse wat troosts aenghenomen hadde, ende dat propoost verlaten hebbende (als eene die sijne ende zijns ghelijcken geltsuchte wel kende) heeft sy hem gheseyt: Mijn Vader, dese voorleden nachten zijn my in vizioen verscheyden mijnder bloet-vrienden Geesten te voren ghecomen, die my dunckt datse in groote pijne zijn, ende datse niet anders en versoecken als Aelmissen, ende dat selfs mijn eyghen Moeder, die my soo bedruckt ende armelijck dochte wesen dattet een jammer was om zien, ende dencke datse groot verdriet lijdt van my in dese tribulatie te zien, daerom soude ick wel willen dat ghy voor haer zielen de veertigh Missen van S. Gregorius wildet segghen, met uwe ghebeden tusschen beyden, op dat onse Heere deselve uyt dit pijnlijck vyer verlosse, ende dit segghende stackse hem eenen Ducaet inde vuyst. De H. Man namt knaphendelijcken, ende met goede woorden, ende menigerley exempelen heeft hy haer devotie versterckt, ende als hy haer de benedictie ghegheven hadde, heeft hy die laten gaen: de Vrouwe van daer zijnde, het goede siecht-hooft niet eens merckende dat hy omgheleydt werdt, liet sijnen bekenden haelen, dewelcke ghekomen zijnde, ende hem aldus heel ghestoort ziende, docht stracx wel dat hy nieu tijdinghe van sijn Joffrouwe hebben soude, ende stondt en wachte wat de Minnebroeder uytspouwen wilde, dewelcke hernemende de woorden die hy hen tot andermalen gheseyt hadde, ende hem op nieus bekijvende, ende sy selven stoorende, heeft hem dapper berispt over 't gheene dat hem de Vrouwe gheseyt hadde dat hy gedaen soude hebben. De goede knecht die niet wel mercken en conde tot wat eynde het noch afloopen wilde, loochende so heel flauwerlijcxkens dat hy de Borse met den onderriem haer ghesonden hadde: om hem niet te doen heel mistrouwen, soo by gevalle de vrouwe hem die ghegheven hadde: maer de
Minnebroeder met gramschap heel ontsteken seyde hem, hoe kundy dat gelochenen ghy quaet mensche? zietse daer, ende merckt oft ghy die kent, de goede gheselle hem ghelatende als oft hy heel beschaemt hadde geweest, sprack: Voorwaer ick kense, ende bekenne dat ick qualick ghedaen hebbe: dan ick zweer u, (nademael dat ickse in sulcken voornemen mercke) dat ghyer noyt meer
van sult hooren spreken. Daer op vielen de woorden hert, ende de goede geck vanden Minnebroer heeft sijn vriendt de Borse metten onderriem ghelevert, ende nae dat hy hem wel ghepreeckt ende bezwooren hadde, dat hy na geen dese dingen meer trachten soude, ende hy hem alsoo belooft hebbende, gaf hy hem oorlof om wech te gaen. De goede geselle heel verblijt soo van de sekerheyt die hem dochte vander Vrouwen liefde te hebben, als van 't schoone present dat hy ontfanghen hadde, is stracx nae dat hy vanden Minnebroeder ghescheyden was, in een plaetse ghegaen, van waer hy heymelijcken aende vrouwe liet zien, 'tghene hy gekreghen hadde, soo d'een als d'ander, waer van sy seer wel te vreden was, ende meer noch van datse sach dat haer besteck van't goede in een beter voortginck, niewers meer op denckende dan dat haere man yewers uytter Stadt vertrocke, om de sake eenen goeden uytganck te geven. Nu ist sommighe daghen daer nae geschiet, dat de noot den Man ghedwonghen heeft nae Genua te trecken, ende even soo haest als hy 's morghens heel vroech te peerde gheseten, ende na Genua toe ghereden was, is de Vrouwe nae den Biecht-vader gegaen, ende na veel clachten diese hem al weenende dede, heeftse hem geseyt: Mijn Vader ick wil u nu wel segghen, dat ick niet langher verdraghen en mach: dan om dieswille dat ick u den anderen dagh beloofde, dat ic niet doen en soude sonder u wete, ben ick hier ghecomen om my te excuseeren, ende op dat ghy ghelooven meucht dat ick reden hebbe om te weenen ende my te verstooren, wil ick u segghen 'tghene my u vriendt (oft veel eer de Duyvel vander hellen) desen morgen voor den dach ghedaen heeft: Ick en weet niet wat ramp het hem gheseydt heeft dat mijnen Man gisteren nae Genua verreyst is: dan ghy meughet wel ghelooven dat hy desen morghen ter ure als ick gheseydt hebbe, in mijnen Hof ghecomen is, ende is op eenen boom tot aende venster mijnder Cameren geclommen, die over den Hoff staet, die hy alree oock gheopent hadde, soo dat hy inde Camer comen wilde, als ick ontwaeckte ende wou beginnen te roepen, dat ick oock metter daedt ghedaen soude hebben, soo hy my (dieder noch niet binnen en was) niet om Godswille, ende u om vergiffenisse ghebeden hadde, ende my gheseyt hadde wie hy was. Weshalven hem ghehoort hebbende, ick om uwent wille zweech, ende heel moedernaeckt als ick gheboren ben, liep ick naer de venster, ende smeetse hem voor het hooft toe, ende meyne 't zijnder quader uren dat hy wech ginck, om dat ick hem daer nae niet meer en hoorde, nu ziet ghy oft dit niet schoone saken en zijn, die ick hoore te verdraghen, ende my aengaende en wil ickt niet langher lijden, ick hebs hem niet als te veele ter eeren van u toeghegeven. De Biecht-Vader dit hoorende was de droefste Man vande Weerelt, ende en wist niet wat segghen[,]an dathy tot meermalen haer vraechde oft sy hem wel ghekent hadde dattet niemant anders geweest ware, den welcken de Vrouwe geantwoort heeft: ghelooft moet Godt zijn, en sou ic hem niet onderkennen van een