De groep met Saramaccaans als thuistaal

Uit Tabel 3.19 blijkt dat in totaal 2.200 leerlingen rapporteren dat bij hen thuis Saramaccaans wordt gebruikt. De meerderheid van de leerlingen met Saramaccaans als thuistaal zit in de klassen 4 glo en 6 glo.

Tabel 3.19 Aantal leerlingen per klasgroep met Saramaccaans als thuistaal

Groep 4 glo 6 glo 2 lbgo/mulo 4 lbgo/mulo Onbekend Totaal

Aantal 922 584 391 274 29 2.200

Verreweg de meeste leerlingen met Saramaccaans als thuistaal zijn geboren in Suriname (96,3%). Slechts een klein deel van de leerlingen is geboren in Frans-Guyana (1,3%), Neder-land (0,2%) en overige/onbekende Neder-landen (2,2%).

In Tabel 2.16 zagen we al dat de meerderheid van de leerlingen met Saramaccaans als thuistaal in Paramaribo en Wanica woont. Een geringer aantal woont in Brokopondo,

Sipaliwini en Para. De minste leerlingen met Saramaccaans als thuistaal wonen in Marowijne, Commewijne, Saramacca, Nickerie en Coronie.

Uit Tabel 3.20 blijkt dat er bij de meeste leerlingen met Saramaccaans als thuistaal, thuis ook Nederlands wordt gesproken. Het percentage leerlingen voor wie dit geldt (74,5%) ligt echter lager dan in de andere thuistaalgroepen. Sranan (66,6%), Aukaans (29,2%) en Engels (18%) zijn andere talen die naast Saramaccaans in de thuissituatie worden gesproken.

Tabel 3.20 Talen die bij de Saramaccaanse taalgroep thuis gebruikt worden naast Saramaccaans

Taal Aantal %

Nederlands 1.639 74,5

Sranan 1.466 66,6

Aukaans 644 29,2

Engels 396 18,0

Paramaccaans 134 6,0

Aluku 88 4,0

Sarnami 77 3,5

Portugees 55 2,5

Surinaams-Javaans 50 2,2

Arowaks 33 1,5

Chinees 26 1,1

Karaïbs 24 1,0

Spaans 20 0,9

Frans 10 0,4

7 andere talen 12 0,5

In de volgende figuren wordt op basis van de door de leerlingen gerapporteerde gegevens het thuistaalprofiel van de leerlingen met Saramaccaans als thuistaal gepresenteerd. Achtereen-volgens wordt ingegaan op taalvaardigheid, taalkeuze, taaldominantie en taalpreferentie.

Figuur 3.30 geeft een overzicht van de taalvaardigheid in het Saramaccaans van de leer-lingen in de Saramaccaans thuistaalgroep.

Figuur 3.30 Taalvaardigheid in het Saramaccaans

In alle klassen wordt een hoge taalvaardigheid in het verstaan en spreken van het Saramac-caans gerapporteerd. Leerlingen in 4 glo rapporteren een wat lagere spreekvaardigheid in het Saramaccaans (70%) in vergelijking met leerlingen in 6 glo (79%), 2 lbgo/mulo (80%) en 4 lbgo/mulo (79%). De gerapporteerde lees- en schrijfvaardigheid in het Saramaccaans is in alle klassen gering. De leesvaardigheid is 46% in 4 glo, 44% in 6 glo, 54% in 2 lbgo/mulo en 52% in 4 lbgo/mulo. De gerapporteerde schrijfvaardigheid ligt in alle klassen lager dan de leesvaardigheid: 35% in 4 glo, 36% in 6 glo, 38% in 2 lbgo/ mulo en 39% in 4 lbgo/mulo. Deze gegevens wijzen op een relatief geringe geletterdheid in het Saramaccaans.

Figuur 3.31 geeft een overzicht van de keuze voor het Saramaccaans van de leerlingen in de Saramaccaanse thuistaalgroep met hun moeders, vaders en broers en/of zussen.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

4 glo 6 glo 2 lbgo/mulo 4 lbgo/mulo

Verstaan Spreken Lezen Schrijven

74 Meertaligheid in het onderwijs in Suriname Figuur 3.31 Taalkeuze voor het Saramaccaans in het gezin

Leerlingen met het Saramaccaans als thuistaal rapporteren een aanzienlijke keuze voor het Saramaccaans in de interactie met hun moeders (69% - 72%) en een iets lagere keuze voor het Saramaccaans in de interactie met hun vaders (52% - 63%). Met hun broers en zussen kiezen ze vaker voor het Saramaccaans (61% - 68%). Naarmate de leerlingen ouder worden, daalt de keuze voor het Saramaccaans enigszins. Van alle leerlingen met Saramaccaans als thuistaal rapporteert 73% dat hun ouders Saramaccaans met hen spreken. Dat komt overeen met het keuzepatroon van de leerlingen in de interactie met hun vaders en moeders in de thuissituatie.

Figuur 3.32 geeft een overzicht van de keuze voor het Saramaccaans van de leerlingen in de Saramaccaanse thuistaalgroep met ooms en tantes, grootouders, buren en beste vrienden.

Figuur 3.32 Taalkeuze voor het Saramaccaans met familieleden en bekenden

Leerlingen met het Saramaccaans als thuistaal rapporteren een gemiddelde keuze voor het Saramaccaans in de interactie met hun ooms en tantes (61% - 65%). Met hun grootouders kiezen de leerlingen iets meer voor het Saramaccaans (61% - 66%) en in de interactie met hun buren en beste vrienden kiezen ze minder voor het Saramaccaans (resp. 35% - 47% en 44% - 51%). Het Saramaccaans lijkt net als het Aukaans vooral een taal voor het gezin en de familie.

Figuur 3.33 geeft een overzicht van de dominantie in het Saramaccaans en Nederlands van de leerlingen in de Saramaccaanse thuistaalgroep.

0

4 glo 6 glo 2 lbgo/mulo 4 lbgo/mulo

Moeder

Figuur 3.33 Taaldominantie in het Saramaccaans en Nederlands

De meeste leerlingen met Saramaccaans als thuistaal rapporteren, net als de leerlingen met Aukaans als thuistaal, een grotere dominantie van het Saramaccaans dan van het Neder-lands. Alleen in 4 lbgo/mulo rapporteren de leerlingen een grotere dominantie van het

Nederlands. Leerlingen in 4 glo rapporteren 41% dominantie voor het Saramaccaans en 28%

dominantie voor het Nederlands. Deze getallen zijn 44% - 25% voor 6 glo, 34% - 31% voor 2 lbgo/mulo en 32% - 34% voor 4 lbgo/mulo. Gelijktijdige dominantie van het Saramaccaans en Nederlands is in alle klassen gering (8% - 12%).

Figuur 3.34 geeft een overzicht van de preferentie voor Saramaccaans en Nederlands van de leerlingen in de Saramaccaanse thuistaalgroep.

Figuur 3.34 Taalpreferentie voor het Saramaccaans en Nederlands

In alle klassen rapporteren de leerlingen met Saramaccaans als thuistaal een hogere prefe-rentie voor het Nederlands (33% - 44%) dan voor het Saramaccaans (22% - 27%).

Tabel 3.21 tot slot geeft aan in welke mate het Saramaccaans en Nederlands in de Saramac-caanse thuistaalgroep de meest gebruikte talen zijn.

Tabel 3.21 Meest gebruikte taal Nederlands versus Saramaccaans (N=2.171)

Taal 4 glo 6 glo 2 lbgo/mulo 4 lbgo/mulo Totaal

Nederlands 36% 35% 42% 43% 38%

Saramaccaans 52% 53% 51% 42% 51%

Uit Tabel 3.21 blijkt dat de leerlingen met Saramaccaans als thuistaal in het algemeen meer Saramaccaans spreken (51%) dan Nederlands (38%). Het gebruik van het Nederlands neemt toe naarmate de leerlingen ouder worden terwijl het gebruik van het Saramaccaans afneemt.

Samenvattend kunnen we vaststellen dat de patronen van taalgebruik, taalkeuze en taal-dominantie van de Saramaccaanse thuistaalgroep uiteen lopen: de leerlingen spreken het meeste Saramaccaans, ze kiezen in de interactie in het gezin tussen de 60% en 70% voor het

0

4 glo 6 glo 2 lbgo/mulo 4 lbgo/mulo

Sara Ned Sara/Ned

76 Meertaligheid in het onderwijs in Suriname Saramaccaans, ze rapporteren in alle klassen een grotere, maar naarmate ze ouder worden afnemende, dominantie van het Saramaccaans en ze rapporteren een grotere, maar naar-mate de leerlingen ouder worden afnemende preferentie voor het Nederlands. De conclusie moet zijn dat het Saramaccaans binnen de Saramaccaanse thuistaalgroep weliswaar onder druk staat van het Nederlands maar nog steeds een vitale taal is.