Gezamenlijk optreden

Gezamenlijk (joint) optreden is de geïntegreerde inzet onder eenhoofdige leiding van operationele eenheden of personeel van meer dan één krijgsmachtdeel of defensieonder-deel (inbegrepen CDC en MIVD), evenals de maatregelen, wijze van organisatie e.d., die leiden tot zo´n inzet. Joint optreden is primair gericht op een doeltreffende inzet⁹.

De bovengenoemde ‘jointness’ beoogt de specifieke capaciteiten van de diverse componen-ten (operationele commandancomponen-ten in Nederlandse context) dusdanig te integreren en te optimaliseren dat ze elkaar versterken. Joint betekent niet dat alle componenten deelnemen aan een specifieke operatie op basis van alleen aanwezigheid. Jointness in commandovoering betekent dan ook niet simpelweg een evenredige vertegenwoordiging van alle krijgsmacht-delen, maar behelst een mix van elkaar aanvullende relevante kennis en ervaring waarmee een effectieve troepenmacht of een effectief hoofdkwartier wordt geformeerd. De comman-dant van een joint eenheid heeft de verantwoordelijkheid en de bevoegdheid om uit alle hem ter beschikking gestelde capaciteiten die capaciteiten te kiezen die het meest effectief en efficiënt tot succes leiden. Succesvol joint optreden is teamwork gebaseerd op samenwer-king en vertrouwen in elkaars capaciteiten. De synergie die ontstaat als gevolg van joint optreden, vergroot de beschikbare capaciteit en verhoogt de kans op een betere uitkomst.

De besluitvorming en geïntegreerde planning voor joint operaties geschiedt veelal op het operationele niveau. Joint optreden wordt vaak geassocieerd met dit hogere niveau, echter de moderne operaties laten zien dat joint optreden ook op lager, tactisch niveau voorkomt.

Hier gaat het dan veelal om de uitvoering van activiteiten voor het daadwerkelijke realiseren van effecten. Het joint karakter van operaties stelt hoge eisen aan de afstemming van capaciteiten. Interoperabiliteit, training en een gezamenlijke doctrine zijn belangrijke voorwaarden voor het optimaliseren van joint inzet.

9 bron: corporate begrippenkader (2008)

10 Alhoewel een groeiend aantal militairen dat aan moderne operaties deelneemt eerder in de loopbaan te maken krijgt met joint aspecten.

11 Zie ook paragraaf 4.5.3.

Veelal komen militairen pas op latere leeftijd te werken in een joint omgeving¹⁰, Omdat een groot aantal militairen een groot deel van hun loopbaan doorbrengt binnen het ‘eigen’

domeinspecifieke organisatiedeel, hebben ze doorgaans meer kennis van, ervaring in en affiniteit met dat organisatiedeel. Naast cultuurverschillen is er in de commandovoering ook sprake van domeinspecifieke verschillen die van invloed kunnen zijn. De vaktechnische benadering van commandovoering vanuit de specifieke domeinen zee, land en lucht kan verschillend zijn. Zo gaan luchtstrijdkrachten vanwege schaarste vrijwel altijd uit van centrale planning en decentrale uitvoering, waar landstrijdkrachten vaak een grotere decentralisatie kennen. De geografische karakteristieken van land, zee en lucht geven ook een heel ander referentiekader voor tijd-ruimtefactoren, wat kan leiden tot verschillende inzichten over organisatiestructuren of eisen voor situational awareness¹¹.

Het is belangrijk dat commandanten de bestaande verschillen in inzicht en cultuur niet negeren, maar juist de sterke punten gebruiken onder gelijktijdig creëren van een gemeen-schappelijk joint referentiekader.

23

1.7.2 Multinationaliteit

Inzet van de krijgsmacht in een multinationaal coalitieverband¹² zoals de NAVO is de gangbare situatie. De redenen voor multinationaal optreden kunnen variëren. Doorgaans is alleen een coalitie in staat om de verschillende capaciteiten bijeen te brengen die voor succesvol optreden nodig zijn. Daarnaast zorgt multinationaliteit voor het benodigde politiek-maatschappelijke draagvlak en legitimiteit. De nationale belangen van de deelnemers in het multinationale verband bepalen de aard en omvang van de bijdrage die de landen bereid zijn te leveren en daardoor de sterkte en effectiviteit van de strijdmacht.

De bijdrage die landen leveren, moet niet alleen beoordeeld worden op basis van de daadwerkelijke operationele capaciteit van de geleverde troepen, maar ook aan de hand van de politiek-militaire voordelen die hun deelname oplevert. Deze voordelen kunnen zijn het delen van risico, het demonstreren van de bereidheid in te grijpen en het positief beïnvloe-den van nationale en internationale beeldvorming en draagvlak. De militaire voordelen zijn dat samenwerking zowel kwantitatief (meer troepen) als kwalitatief (schaarse specifieke

12 Multinationale operaties worden gewoonlijk uitgevoerd binnen de structuur van een internationale veiligheidsorganisatie, een alliantie of coalitie. Een alliantie is een relatie gebaseerd op een formele overeenkomst (bijvoorbeeld een verdrag) tussen twee of meer landen waarbij algemene lange termijn doelstellingen worden nagestreefd die de gezamenlijke belangen van de deelnemers bevorderen. Een coalitie is een ad hoc samenwerkingsverband tussen twee of meer landen om een gezamenlijke actie uit te voeren met een beperkter gezamenlijk belang.

Coalities worden doorgaans gevormd vanwege specifieke doelstellingen en zijn vaak eenmalig.

24

capaciteiten) meer toevoegt aan de troepenmacht. Samenwerking betekent ook toegang tot belangrijke informatie en inlichtingen en maakt een efficiënt gebruik van logistieke middelen mogelijk.

Multinationaliteit heeft echter ook beperkingen die de operationele effectiviteit van de strijdmacht aantasten. Hierbij moet men denken aan de nationale beperkingen en voorbehouden (caveats) die gelden voor de inzet van de toebedeelde troepen en eenheden.

Ook op het gebied van interoperabiliteit zijn er vaak tekortkomingen die een negatief effect hebben op de samenhang en capaciteit van de troepenmacht. Er zijn grenzen aan multinati-onaal optreden en met die paradox moeten commandanten omgaan. De commandant moet balanceren tussen multinationaliteit en operationele effectiviteit¹³.