UITGEVOERD BERMBEHEER
3.2 DEELVRAAG 2:INVENTARISATIEFAUNAENFLORA
3.5.3 Gerichtbeheervoorfauna
Ͳ Naelkemaaibeurtwordthetmaaiselzorgvuldigverwijderd.Indienditnietgebeurt,dan
kanerbeternietgemaaidworden.Maaiseldatblijftliggenzorgtvoorverstikkingen
verruigingvandevegetatie.
Ͳ Demaaiperiodeswordenzogoedmogelijkopgevolgd.Eenlatemaaibeurtinnovember
zorgtindezenattereperiodevoorzwaardereverstoringvandebodem.
Ͳ Er wordt rekening gehouden met het beheer van bosranden. Waar houtige vegetaties
grenzenaangraslandmoetaanruigtebeheerwordengedaan.Eenstrookvanminimum1,5
mbreed,grenzendaandehoutigevegetatie,wordtslechtséénkeerperjaargemaaid.
InBijlage§5.18wordtpercomplexeenkaartweergegevenmetdebeheermaatregelen,waarbijook
hetruigtebeheerwerdopgenomen.
3.5.2 Aanbevelingenvoorbeheervoorgraslandpaddenstoelen
Voorhetbeheertenvoordelevanzeldzamegraslandpaddenstoelenzijnereenaantalvuistregels:
1)Hetisbelangrijkdatnahetmaaienhetmaaiselgoedwordtafgevoerd
2)Hetbeheervandegrazigebermenmoettotverschralingleiden
3)Oplettenvoormaaienmettezwaremachineswaarbijdebodemwordtbeschadigd
4)Uitbreidenvandeoppervlakteaangrazigebermendoorterugzettenvandehoutkanten.Opdie
manierwordtookdeverruigendeinvloedvanbladafvalteruggedrongen.
3.5.3 Gerichtbeheervoorfauna
Voorfaunazijnditergbelangrijkezaken:
Ͳ Maaiseldientsteedszogoedmogelijkafgevoerdtewordenomverruigingtegentegaanen
debodemsteedstoegankelijktehoudenvoorsoortendieopdebodemlevenoferhun
nestjesinmaken.Denkaandevelesoortenwildebijendieindebodemnestelen.
Ͳ Erdientzoveelmogelijkgefaseerdgemaaidteworden.Daarbijmoetsteedszo’n20%van
de vegetatie blijven staan zodat er steeds voldoende voedsel voorradig is voor
bloembezoekendeinsectenenstructuurvoorvegetatiebewonendespinnen.
Ͳ VoorheelwatsoortenzijndemantelͲzoomvegetatievanerggrootbelang.Hetisdanook
belangrijkomdezetebehouden,maartegelijkertijdtezorgendatdezedoorsuccessieniet
omvormen tot bos. Ook dit kan voorkomen worden door gefaseerd te beheren en de
bosrandenslechtséénkeerperjaartemaaien.
4 REFERENTIES
Aeolus(2008).Dag,vlindersindeberm!Vlindervriendelijkeinrichtingenbeheervanbermen,taluds
enrestgronden.BrochuresamengesteldinopdrachtvanLNE,dienstNatuurtechnischeMilieubouw.
30pp.TekstJorgLambrechts,Foto’sRollinVerlinde.FoldervoorgesteldopdeVlinderstudiedagop
9maart2008.
AdriaensT.,SanMartinyGomezG.,BogaertJ.,CrevecoeurL.,BeuckxJ.ͲP.,LockK.,JonckheereK.&
MaesD.2014.RedListofladybirdsinFlanders.Chancesforbetterprotectionandadaptednative
conservation.Natuur.focus13(3):118Ͳ128.
AllenͲWardell G, et al. 1998 The potential consequences of pollinator declines on the conservation of
biodiversityandstabilityofcropyields.Conserv.Biol.12,8–17.
Andriessen, W., Lambrechts, J. & I. Plessers (2004). Opstellen beheeradviezen voor bermen, taluds en
restgrondenlangsdeN73TessenderloͲKinrooi.AeolusinopdrachtvanAMINABEL,celNTMB.
Biesmeijer J.C. et al. (2006). Parallel declines in pollinators and insectͲpollinated plants in Britain and the
Netherlands.Science313:351Ͳ354.
Bogaert, S., Ruijgrok, E., J. Lambrechts & S. Lambert (2011). Uitvoeren van maatschappelijke kostenͲ batenanalyse voor ecologisch bermbeheer in Vlaanderen. Arcadis & Witteveen en Bos iov Cel MilieuͲ economie.
Bosch,H.,Hoffmann,M.,VanDenBergh,E.,Vandevoorde,B.&Provoost,S.(2009).Slikkenenschorren.In:
Tjollyn, F. et al. 2009. Criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de
NATURA2000Ͳhabitattypen,versie2.0.RapportenvanhetInstituutvoornatuurͲenBosonderzoek2009(46).
Calle L. & Jacobusse C (red.). (2008). Bijen en wespen in Zeeland; Fauna Zeelandica deel 4, Het Zeeuwse
Landschap,Wilhelminadorp.
DekoninckW.,IgnaceD.,Vankerkhoven,F.&WegnezF.(2012).VerspreidingsatlasvandemierenvanBelgië.
Bulletin de la Société royale belge d’Entomologie / Bulletin van de Koninklijke Belgische Vereniging voor
Entomologie148(2012):95Ͳ186.
identified during the period 2008 Ͳ 2018 (Coleoptera: Carabidae). Bulletin de la Société royale belge
d’Entomologie/BulletinvandeKoninklijkeBelgischeVerenigingvoorEntomologie,155(2019):19–63.
Desender, K. Dekoninck, W., Maes, D., Crevecoeur, L., Dufrêne, M., Jacobs, M., Lambrechts, J., Pollet, M.,
Stassen,E.&Thys,N.(2008).Eennieuweverspreidingsatlasvandeloopkeversenzandloopkevers(Carabidae)
ELLENBERG, H., WEBER, H.E., DÜLL, R., WIRTH, V., WERNER, W., PAULISSEN, D., 1991.Ͳ Zeigerwerte von
PflanzeninMitteleuropa,GoltzeKG,Göttingen.
Feys, S., Boers, K., Hoeymans, B., Jacobs, M., Lefevre, A., Steeman, R., Symens, P. & J. Lambrechts 2019.
Monitoring van het ecoduct De Munt over de E19 in Wuustwezel (T7). Natuurpunt Studie i.o.v. Vlaamse
Overheid, LNE, Dienst MilieuͲintegratie Economie en Infrastructuur. Rapport Natuurpunt Studie 2019/1,
Mechelen.
Feys,S.&J.Lambrechts2019a.PoelenopecoductDeMuntsuccesvooramfibieën.Natuurbericht7januari
2019. https://www.natuurpunt.be/nieuws/poelenͲopͲecoductͲdeͲmuntͲsuccesͲvoorͲamfibie%C3%ABnͲ 20190107.
Feys,S.&J.Lambrechts2019b.VolopHazenenReeënopecoductDeMuntinWuustwezel!Natuurbericht1
april 2019. https://www.natuurpunt.be/nieuws/volopͲhazenͲenͲree%C3%ABnͲopͲecoductͲdeͲmuntͲ wuustwezelͲ20190401.
Feys S., Boers K., Jacobs, M., Lambrechts, J., Lefevre A., Steeman R., Vanormelingen P., Van De Poel S. &
WillemsW.2020.MonitoringvandrieontsnipperendemaatregeleninhetZoniënwoud.NatuurpuntStudie
i.o.v.VlaamseOverheid,DepartementOmgeving.RapportNatuurpuntStudie2020/15,Mechelen.
Guelinckx (2001). De Sleedoornpage in zuidoostͲBrabant: een nieuwe kijk op de verspreiding. Natuurpunt
OostͲBrabant.Jaarboeknatuurstudie2000:22Ͳ35.
Jacobs I., 2011a. De Sleedoornpage in VlaamsͲBrabant. Concrete soortbescherming, sensibilisatie en
samenwerking.RapportNatuurpuntStudie2011/12,Mechelen.
Jacobs I., 2011b, Ecologie en verspreiding van de Iepenpage in VlaamsͲBrabant’. Rapport Natuur.studie
2011/10Mechelen.
Jacobs I., Herremans M., Berwaerts K., Merckx, T. & Vanreusel, W., 2010. Ecologie en verspreiding van
SleedoornpageinVlaamsͲBrabant.RapportNatuur.studie2010/11Mechelen.
van het LIFE+ project natuurherstel MostͲKeiheuvel. Natuurpunt Studie en Nature ID in opdracht van het
AgentschapvoorNatuurenBos.RapportNatuurpuntStudie2019/2,Mechelen.
Lambrechts, J., Verheijen, W., Gabriëls, J., Gorssen, J. & Rutten, J. 2000a. Evaluatie van het actuele
heidebeheer op de intrinsieke kwaliteiten voor de fauna. Aeolus in opdracht van AMINAL afdeling Natuur
(Limburg)
Lambrechts,J.,Verheijen,W.,Gorssen,J.&Rutten,J.2000b.FaunaͲelementenopdewegbermenlangsheen
Lambrechts, J. 2006. Een vierde Vlaamse populatie Rosse sprinkhaan (Gomphocerippus rufus), in een
wegbermteHalen(Limburg).Natuur.focus5(2):67Ͳ68.
Lambrechts, J., Verlinde, R., Stassen, E., &. S. Verkem 2010. Monitoring ecoduct Warande over de N25 in
Meerdaalwoud(Bierbeek).Resultatenvanhetonderzoekinhetderdejaarnaaanleg(T3:2008).Arcadisin
Lambrechts, J. 2013a. Ecoduct over E34/A67 wil natuurgebieden weer verbinden. Natuurbericht 25 maart
2013. http://www.natuurpunt.be/news/ecoductͲoverͲe34a67ͲwilͲnatuurgebiedenͲweerͲ verbinden#.VjIW1SskSls.
Lambrechts, J. 2013b. Eerste ecoduct van Vlaanderen is een succes. Natuurbericht 25 juli 2013.
http://www.natuurpunt.be/news/eersteͲecoductͲvanͲvlaanderenͲeenͲsucces#.VjIM0CskSls.
Lambrechts,J.,Boers,K.,Keulemans,G.,Jacobs,M.,Moens,L.,Renders,M.,&Willems,W.2013a.Monitoring
ecoduct‘DeWarande’overdeN25inMeerdaalwoud(Bierbeek).Resultatenvanhetzevendejaarnaaanleg
(T7:2012)envergelijkingmetdeT3enT1.NatuurpuntStudiei.o.v.VlaamseOverheid,LNE,DienstMilieuͲ integratieEconomieenInfrastructuur.RapportNatuurpuntStudie2013/4,Mechelen.
Lambrechts,J.,Boers,K.,Jacobs,M.,Mergeay,J.,Machielsen,W.,Lefevre,A.,Pandelaers,C.&Puls,S.2013c.
Opmetenvandehuidigeecologischesituatie(T0)indeomgevingvanhetgeplandeecoductKempengrens
over de E34 in Postel (Mol). Natuurpunt Studie i.o.v. Vlaamse Overheid, LNE, Dienst MilieuͲintegratie
EconomieenInfrastructuur.RapportNatuurpuntStudie2013/1,Mechelen.166p.
Lambrechts, J., Steeman, R., Jacobs, I. & D'Haeseleer, J. 2014. Opmaak van een bermbeheerplan voor de
snelwegE314/A2inVlaamsͲBrabant.NatuurpuntStudiei.o.v.VlaamseOverheid,LNE,DienstMilieuͲintegratie
EconomieenInfrastructuur.RapportNatuurpuntStudie2014/2,Mechelen.
Lambrechts,J.,VanKeer,J.,Jacobs,M.,Boydens,W.&E.Ameloot2015.Despinnenfaunavandesubrecente
duinen van de Schuddebeurze (Middelkerke, provincie WestͲVlaanderen). Nieuwsbrief van de Belgische
ArachnologischeVereniging30(2):66Ͳ83.
van het LIFE+ project natuurherstel MostͲKeiheuvel. Natuurpunt Studie en Nature ID in opdracht van het
AgentschapvoorNatuurenBos.RapportNatuurpuntStudie2015/1,Mechelen.290pp.
Lambrechts, J. 2016. Zelfs zeldzame Gladde slang gebruikt ecoduct Kikbeek. Natuurbericht 20 juli 2016.
https://www.natuurpunt.be/nieuws/zelfsͲzeldzameͲgladdeͲslangͲgebruiktͲecoductͲkikbeekͲ
Lambrechts, J., Vanormelingen, P. & W. Veraghtert, 2016. Biodiversiteitsonderzoek op Brussels Airport.
Resultatenvanhetonderzoekin2016.RapportNatuurpuntStudie2016/13,Mechelen.
Lambrechts,J.2017.EcoductKempengrensverbindtVlaanderenenNederlandvoordieren.Natuurbericht1
juni 2017. https://www.natuurpunt.be/nieuws/ecoductͲkempengrensͲverbindtͲvlaanderenͲenͲnederlandͲ voorͲdierenͲ20170601#.WS_wBeuLSM8.
Lambrechts,J.,Boers,K.,Feys,S.,Jacobs,M.,Machielsen,W.&Lefevre,A.2017.Monitoringvanhetecoduct
Kempengrens over de E34 in Mol (T2). Natuurpunt Studie i.o.v. Vlaamse Overheid, LNE, Dienst MilieuͲ integratieEconomieenInfrastructuur.RapportNatuurpuntStudie2017/1,Mechelen.
Lambrechts, J., Feys, S., Vanormelingen, P. & W. Veraghtert, 2017. Biodiversiteitsonderzoek op Brussels
Airport.Resultatenvanhetonderzoekin2017.RapportNatuurpuntStudie2017/45,Mechelen.
Lambrechts,J.2018.MonitoringecoductKempengrens.Meander17(1):4Ͳ9.
Lambrechts J., Janssen M. & Jacobs M. 2019. De spinnenfauna op het ecoduct De Munt in Wuustwezel
(ProvincieAntwerpen),zevenjaarnadeaanleg.NieuwsbriefvandeBelgischeArachnologischeVereniging34
(1):10Ͳ36.
Lambrechts,J.,VanKeer,J.,Jacobs,M.,FeysS.&S.VandePoel(2021).Despinnenenhooiwagensvanecoduct
GroenendaalenecotunnelFlossendelleinhetZoniënwoud(ProvincieVlaamsͲBrabant).57spinnensoorten
aangetroffen centraal op ecoduct in eerste jaar na aanleg. Nieuwsbrief van de Belgische Arachnologische
Vereniging36(1):1Ͳ45.
La Salle, J. & J.D. Gould. 1993. Hymenoptera: their diversity and their impact on the diversity of other
organisms.P1Ͳ26inHymenopteraandbiodiversity.CABInternational,WashingtonD.C.
Lefevre,A.&J.Lambrechts2017.MonitoringecoductKempengrens(Postel)opvleermuizen.Chiropcontact
23(2):10Ͳ15.
Lock, K. 2000. Voorlopige atlas van de duizendpoten van België (Myriapoda, Chilopoda). I.N. en K.B.I.N.,
RapportInstituutvoorNatuurbehoud2000/19,Brussel,40p.
Lock, K. 2009. Stenotaenia linearis: an expected species new to the Belgian fauna (Myriapoda Chilopoda).
BulletinK.B.V.E.145:114Ͳ116.
Rode Lijst van de sprinkhanen en krekels in Vlaanderen. Rapporten van het Instituut voor NatuurͲ en
Bosonderzoek2017(29).InstituutvoorNatuurͲenBosonderzoek,Brussel.
Meert R., Garrevoet T. & Goossens R. 2020. Klaverwespvlinder verovert Vlaanderen. Natuurbericht op
https://www.natuurpunt.be/nieuws.
Nijs G., Lambrechts J., StassenE., Vanormelingen P. Lambeets, K.,&S. Feys, 2016. De Grauwe klauwier in
VlaamsͲBrabant: inventarisatie, habitatpreferentie en voedselbeschikbaarheid. Rapport Natuurpunt Studie
2016/5,Mechelen.
Noordijk, J. 2009. Arthropods in linear elements : occurence, behaviour and conservation management.
ProefschriftWageningen.
Ozinga,W.A.,Arnolds,E.,Keizer,P.J.&T.W.Kuyper2013a.Paddenstoeleninhetnatuurbeheer.OBNpreadvies
paddenstoelen. Deel 1: ecologie, knelpunten en kennislacunes. OBN rapport. Ministerie van Economische
Zaken.DenHaag.Nederland.120pp.
Ozinga, W.A., Arnolds, E., Keizer, P.J. & T.W. Kuyper 2013b. Paddenstoelen in het natuurbeheer. OBN
preadviespaddenstoelen.Deel2:mycoflorapernatuurtype.OBNrapport.MinisterievanEconomischeZaken.
DenHaag.Nederland.379pp.
Peeters, T.M.J., Nieuwenhuijsen,H., Smit, J., van der Meer, F., Raemakers, I.P., Heitmans, W.R.B., van
Achterberg, C., Kwak, M., Loonstra, A.J., de Rond, J., Roos, M. & M., Reemer 2012 De Nederlandse bijen
(Hymenoptera:Apidaes.L.).NatuurvanNederland11,NaturalisBiodiversityCenter&EuropeanInvertebrate
Schaminée J.H.J., Stortelder A. H. F. & Weeda E.J., 1996. De vegetatie van Nederland. Deel 3.
Plantengemeenschappenvangraslanden,zomenendrogeheiden.
SchaminéeJ.H.J.,WeedaE.J.&Westhoff,1998.DevegetatievanNederland.Deel4.Plantengemeenschappen
vandekustenvanbinnenlandsepioniersmilieus.
Steeman, R., Lambrechts, J. & R. Guelinckx 2008. Een netwerk van aardtongͲhoudende, knotszwamrijke
‘wasplatenweiden’inVlaamsͲBrabant.BRAKONAjaarboek2006Ͳ2007:100Ͳ121
Steeman R., 2013. Graslandpaddenstoelen in halfnatuurlijke graslanden, wegbermen en tuinen in WestͲ Brabant.RapportNatuurpuntStudie2013/11,Mechelen,België.
Steeman, R. & J. Lambrechts 2013. Parels sieren bermen E314. Natuurbericht 27 juni 2013.
http://www.natuurpunt.be/news/parelsͲsierenͲbermenͲe314#.VlM2Jr8kSls.
Steeman, R., Lambrechts, J., Jacobs, I. & D'Haeseleer, J. 2014. Opmaak van een bermbeheerplan voor de
snelweg E314/A2 in Limburg. Natuurpunt Studie i.o.v. Vlaamse Overheid, LNE, Dienst MilieuͲintegratie
EconomieenInfrastructuur.RapportNatuurpuntStudie2014/1,Mechelen.
Steeman, R. 2015. Graslandpaddenstoelen zoeken toevlucht in gazons. Natuurbericht 22 oktober 2015.
https://www.natuurpunt.be/nieuws/graslandpaddenstoelenͲzoekenͲtoevluchtͲgazonsͲ20151022.
Van Uytvanck, J., Van Kerckvoorde, A., Vandevoorde, B., De Blust, G. (2017). Evaluatie en optimalisatie van de
inventarisatiemethodiek en de beheerevaluatie voor bermen en dijken. Rapporten van het Instituut voor NatuurͲ en
Bosonderzoek2017(32).InstituutvoorNatuurͲenBosonderzoek,Brussel.
infrastructuur ter ontsnippering van het Zoniënwoud. Monitoringplan. Natuurpunt Studie in opdracht van
AgentschapvoorNatuurenBos.RapportNatuurpuntStudie2014/20,Mechelen.
Vercayie,D.,2014.Handleidingvoortrajecttellers.Versie2.Dierenonderdewielen2.0.NatuurpuntStudie,
Mechelen.
Vercayie, D. & Herremans,M. 2015. Citizen science and smartphones take roadkill monitoring to thenext
level. In: Seiler A, Helldin JͲO (Eds) Proceedings of IENE 2014 International Conference on Ecology and
Transportation, Malmö, Sweden. IENE 2014. Nature Conservation 11: 29–40. doi:
10.3897/natureconservation.11.4439http://natureconservation.pensoft.net/articles.php?id=4439
VercayieD.,2015.Handleidingcameravallen,opgesteldinhetkadervanZoogdierenatlasBrussel2001Ͳ2016.
Natuurpunt Studie en Zoogdierenwerkgroep in opdracht van Leefmilieu Brussel. Handleiding Natuurpunt
Studie,Mechelen.
Vercayie D., 2015. Handleiding muizen inventariseren, opgesteld in het kader van Zoogdierenatlas Brussel
2001Ͳ2016. Natuurpunt Studie en Zoogdierenwerkgroep in opdracht van Leefmilieu Brussel. Handleiding
NatuurpuntStudie,Mechelen.
VercayieD.2015.DeterminatietabelvoordemuizenvanBelgië,opgesteldinhetkadervanZoogdierenatlas
Brussel 2001Ͳ2016. Naar Bonne (jaar onbekend) en Twisk et al. 2010. Natuurpunt Studie en Natuurpunt
ZoogdierenwerkgroepinopdrachtvanLeefmilieuBrussel.
Vercayie D., Paquet A., Feys S., Willems W. & JͲY. Paquet, 2017. Zoogdierenatlas vanhet Brussels gewest.
2001Ͳ2017.RapportNatuurpuntStudie2017/39,Mechelen.
VercayieD.&K.Swinnen,2016.Voorbereidendestudieenopvolgingvandemonitoringvandeecologische
infrastructuur ter ontsnippering van het Zoniënwoud. Tussentijds rapport 1. Rapport Natuurpunt Studie
2016/2,Mechelen.
VercayieD.&K.Swinnen,2017.Voorbereidendestudieenopvolgingvandemonitoringvandeecologische
infrastructuur ter ontsnippering van het Zoniënwoud. Tussentijds rapport 2. Rapport Natuurpunt Studie
2017/10,Mechelen.
Vercayie D. & K. Swinnen, 2018. Monitoring van de ecologische infrastructuur ter ontsnippering van het
Zoniënwoud.Eindrapport.RapportNatuurpuntStudie2018/12,Mechelen.
Verlinde, R., Wuytens, S., Lambrechts, J. & P.T. Hendig (2003). Evaluatie van de ecotunnel TeutͲ Tenhaagdoornheide: opstellen van een monitoringstechniek en evaluatie gebruik door fauna. Eindverslag.
AEOLUSinopdrachtvanAMINALafdelingNatuur(Limburg).
Verschraegen,T.,Vanreusel,W.,Lambrechts,J.&D.Maes(2003).Klavertje4:hetBruindikkopje,Boswitje,
DwergblauwtjeenKlaverblauwtjeinVlaanderen.Vlinders18(4):4Ͳ6.
Zwaenepoel, A. 1998. Werk aan de berm! Handboek botanisch bermbeheer. Stichting Leefmilieu vzw.
Antwerpen.