6 Vuurwapens in de drugswereld
6.4 Georganiseerde criminele groeperingen in de drugswereld
De behoefte aan vuurwapens bij criminele groeperingen die in de drugswereld actief zijn, is enigszins vergelijkbaar met die van kleinere dealers. Vuurwapens spelen een rol als middel ter afschrikking en ook ter garantie van de veiligheid. Voor de grootschaliger opererende criminele groeperingen zijn de (financiële) risico's echter navenant groter wanneer concurrenten bijvoorbeeld weigeren hun schulden te voldoen of wanneer er sprake is van oplichting of het achterover drukken van partijen drugs. Ook de kans dat anderen die actief zijn in het criminele circuit de betrokkenen geld of goed proberen afhandig te maken neemt toe wanneer zij het gevoel krijgen dat er bij bepaalde groeperingen 'veel te halen valt'. De inschatting die wordt gemaakt van de weerbaarheid van de desbetreffende persoon of groepering speelt een belangrijke rol in de afwegingen van degene die zich bezighoudt met de ripdeals. Degenen die de indruk wekken zich niet met geweld te zullen verdedigen lopen risico. Een van de geïnterviewden gaf bijvoorbeeld aan zich vooral te willen gaan richten op het beroven van XTC-producenten: 'ze zijn vet en verdienen veel te gemakkelijk veel te veel geld. Ik ga gewoon naar ze thuis. Vrouw pistool op het hoofd. En ze hebben altijd geld in huis hè'. De mogelijke slachtoffers beschouwen het bezit van een vuurwapen uit oogpunt van zelf-bescherming als noodzakelijk.
Het risico van oplichting of in gebreke blijven van schuldenaren
De georganiseerde criminaliteit in Nederland kenmerkt zich in hoge mate door een netwerkstructuur. Er is weinig sprake van hiërarchisch geleide maffia-ach-tige bendes. Binnen dit netwerk is sprake van een groot aantal los-vaste samen-werkingsverbanden. Kleemans e.a. (1998) constateren op basis van een onder-zoek naar de georganiseerde criminaliteit in Nederland dan ook dat sprake is van een 'ongereguleerde wereld waarin niet kan worden teruggevallen op formele mechanismen, die in de legale wereld het wantrouwen tussen
verschil-lende partijen kunnen beteugelen'. Met name in de drugswereld is sprake van partijen goederen met een hoge financiële waarde. Het verkrijgen van garanties dat er betaald gaat worden en voorkomen dat de partij wordt geript of dat criminele samenwerkingspartners niet overgaan tot diefstal of oplichting is geen sinecure65. Criminele groeperingen die actief zijn in de drugshandel (hetzelfde geldt overigens met betrekking tot andere vormen van georganiseerde crimina-liteit) lopen dan ook voortdurend het risico dat samenwerkingspartners elkaar proberen op te lichten of hun schulden niet voldoen66. Vuurwapens moeten in de eerste plaats in deze context worden geplaatst: wanneer de hieruit voort-vloeiende ruzies niet bevredigend kunnen worden opgelost ligt het gebruik van een vuurwapen op de loer. Het volgende geval vormt daarvan een voorbeeld.
Casus
In deze zaak hebben twee verdachten, gewapend met een pistool en een hagelgeweer met afgezaagde loop, een bezoek gebracht aan de woning van een 'zakenpartner' die een partij pillen (speed) achterover had gedrukt. Daarbij worden schoten afgevuurd in het bankstel en het plafond. De benadeelde en een vriend waren degenen die deze bedreiging uitvoer-den. De vriend was in de eerste plaats gevraagd vanwege zijn bereidheid tot het gebruik van geweld. Hij is ook degene die de schoten met het geweer afvuurt. Op dat moment heeft deze verdachte een bijstandsuitkering en is zelf gebruiker van drugs, ofschoon naar eigen zeggen niet verslaafd. Hij kan het geld goed gebruiken vanwege een nog open-staande schuld. Deze verdachte kwam eerder in aanraking met politie en justitie terzake mishandelingen en rijden onder invloed, maar niet in verband met vuurwapendelicten. Het geweer had hij geleend van iemand dat op dat moment in detentie zat. Die verklaart dat hij het geweer had gekregen van een oom. 'In mijn jeugd had ik bij hem dit jachtgeweer wel eens zien liggen bij de rommel in de schuur. Toen was ik al een beetje gecharmeerd van het wapen'. Hij had het wapen zelf veranderd door er de loop af te zagen. Het wapen had daarna lange tijd bij hem aan de muur gehangen, zo verklaart de betrokkene.
Het feit dat het een conflict tussen drugshandelaars betreft wil echter nog niet per definitie zeggen dat de aanleiding tot het schietincident ook direct gerela-teerd is aan een conflict over drugs. Conflicten tussen drugshandelaars die de aanschaf van een vuurwapen tot gevolg hebben of zelfs eindigen in een schiet-incident met letsel, blijken regelmatig een complexe achtergrond hebben, zo komt uit de onderzoeksresultaten naar voren. In een dorp in Brabant deed zich recentelijk bijvoorbeeld een schietpartij voor, waarin het slachtoffer in zijn auto werd neergeschoten en dodelijk getroffen. De aanleiding tot dit incident zou echter zowel kunnen liggen in de relatiesfeer (het slachtoffer zou een relatie zijn
65 Kleemans E., E. van den Berg, H. van der Bunt, m.m.v. M. Brouwers, R. Kouwenberg en G. Paulides, Georganiseerde criminaliteit in Nederland, rapportage op basis van de WODC-monitor, Den Haag, Ministerie van Justitie, WODC, 1998, pp 34-35.
begonnen met de vrouw van een gedetineerde drugscrimineel) als in de drugs-wereld (het slachtoffer zou een partij XTC-pillen achterover hebben gedrukt). Ook het volgende voorbeeld betreft een zaak waarin de feitelijke aanleiding tot het schietincident niet geheel helder is geworden.
Casus
Twee uit Frankrijk afkomstige drugssmokkelaars hebben in deze zaak een overval gepleegd op een drugshandelaar in Nederland, die daarbij gewond raakt. De beide Fransen verblijven regelmatig in Nederland en combineren een handel in auto's met handel in drugs. Hun werkwijze is dat zij per trein naar Nederland komen, hier een auto aankopen alsmede een hoeveelheid hash en deze goederen in Frankrijk weer van de hand doen. Het voordeel is dat de politie in zowel Nederland als Frankrijk weinig aandacht heeft voor een auto met een Nederlands kenteken die richting het zuiden rijdt. Beide aangehouden verdachten maken deze rit al sinds 1993, gemiddeld één keer per maand. Een contactpersoon in Nederland vraagt op een bepaald moment of ze een 'klusje' voor hem op kunnen knappen. Aangezien dit in de vorm van een overval kan plaatsvinden zit er voor de verdachten het voordeel aan dat zij de opbrengst daarvan in hun zak kunnen steken. Het voordeel voor de opdrachtgever is dat de verdachten pal daarop enige tijd naar Frankrijk zullen verdwijnen. Helaas mislukt deze opzet omdat de overval uitloopt op een schietincident waarbij beide verdachten worden aangehouden. De aanleiding tot de overval blijft in nevelen gehuld. De aangehouden verdachten houden uiteraard hun mond dicht over de opdrachtgever en diens motieven en laten hooguit los dat de aanleiding in de 'relatiesfeer' zou liggen.
Andersoortige spanningen die in het criminele circuit tot bewapening kunnen leiden is de dreiging van roof van drugs of andere goederen. Een voorbeeld hiervan is de volgende zaak, waarbij de hoofdverdachte zich bezighield met drugszaken en vrouwenhandel.
Casus
In deze zaak gaat het om een complex van criminele activiteiten waarbij verschillende leden van dezelfde familie betrokken zijn. De vader des huizes wordt ervan verdacht zich bezig te houden met de handel in drugs en vrouwen. Daarnaast is hij onder meer aangehouden wegens stropen, maar dat betreft waarschijnlijk slechts een hobby. Zijn vrouw trad op als uitbaatster van een club waar de geronselde dames werkzaam waren. Ook een van zijn zoons werkte daar mee als hulpje. Het echtpaar trok al eerder de aandacht van concurrerende criminelen, hetgeen leidde tot een overval waarbij gedreigd werd met automatische vuurwapens. Voor de betrokkenen was dit de aanleiding hun villa te voorzien van uitgebreide beveiligingsmaatregelen, zoals camera's en een op afstand bediend toegangshek. De echtgenote probeert tevens een verlof te krijgen voor een vuur-wapen en lid te worden van een schietvereniging. Dit mislukt echter omdat ze reeds halverwege de jaren negentig is geregistreerd voor controle op vuurwapenbezit, in relatie tot een inbraak waarbij twee, inmiddels uitgewezen, Joegoslaven betrokken zijn geweest. De mutatie vermeldt dat 'mevrouw is medegedeeld weinig kans te hebben dat het verlof wordt toegekend'. Enkele jaren later volgt de onvermijdelijke melding dat in de woning illegale vuurwapens aanwezig zouden zijn. Die worden echter bij huiszoeking niet aan-getroffen. De hoofdverdachte wordt in 1999 aangehouden terzake synthetische drugs. Een aantal maanden later vindt de politie bij een ander familielid een machinepistool. De aangehouden verdachte verklaart dat het wapen niet van hem is. Zeer waarschijnlijk klopt
dat en heeft hij het slechts in bewaring voor de hoofdverdachte die inmiddels in detentie zit, een praktijk die overigens zeer gangbaar is onder criminelen. Degene die het vuur-wapen bewaart krijgt daarvoor overigens een passende financiële vergoeding.
Bezit en gebruik van machinepistolen
Zwaardere vuurwapens zoals machinepistolen worden vrijwel alleen aangetrof-fen binnen de wereld van de georganiseerde criminaliteit en bij 'professionele' overvallers. Machinepistolen worden bijvoorbeeld niet aangetroffen bij jonge verdachten, voor zover uit de onderzochte casussen naar voren komt67. Binnen criminele groeperingen lijken machinepistolen niet het persoonlijke bezit te zijn van één van de leden, maar veeleer achter de hand te worden gehouden om te worden gebruikt wanneer daartoe de noodzaak ontstaat. Wanneer dat het geval wordt geacht leent men de machinepistolen uit om een klus te klaren of stelt men ze ter beschikking aan een voor de gelegenheid ingehuurde schutter (voor zover die niet over eigen spullen beschikt). Een aangehouden verdachte, met een achtergrond om die uitspraak plausibel te maken, sprak bijvoorbeeld zeer nadrukkelijk over het feit dat 'in zijn groep' vier machinepistolen voorhanden waren, die bij gelegenheid werden gebruikt om concurrenten af te schrikken. Een ander voorbeeld is een geval waarin een persoon de opdracht krijgt vier personen te liquideren en daarvoor een CZ-Skorpion machinepistool ter beschikking krijgt. Gelukkig voor de beoogde slachtoffers zijn de schutters-kunsten van de verdachte matig en weet hij slechts één van hen te verwonden, alvorens te worden aangehouden.
Opvallend is dat machinepistolen relatief weinig worden gebruikt om mee te dreigen, tenzij zij voor een overval worden gebruikt. Wanneer sprake is van conflicten in het criminele circuit worden automatische wapens vrijwel altijd aangetroffen in relatie tot een schietincident.
67 Een uitzondering daarop wordt gevormd door gevallen waarin gebruik wordt gemaakt van een machinepistool dat niet geschikt is om mee te schieten of van een imitatie machinepistool. Een voorbeeld hiervan is een voorval waarin vier Marokkaanse verdachten zijn aangehouden van omstreeks 16 jaar. Eén van hen had een UZI in bezit, waarmee echter niet kon worden geschoten. Ze waren van plan daarmee een overval te plegen, maar hadden nog niet besloten wat
Casus
Een Turkse groepering die zich bezighoudt met de handel in harddrugs heeft met een machinepistool geschoten op leden van een andere groepering. Die probeerde het territo-rium van de eerste groep over te nemen nadat één van de leidende figuren was aangehouden door de politie en veroordeeld tot een gevangenisstraf. 'Er moest aan iemand duidelijk gemaakt worden dat zij op moesten houden'. De aangehouden verdachte maakt deel uit van deze groep en werd reeds diverse malen aangehouden terzake vuurwapenbezit.