Gebruiken, normen en waarden

Met ‘gebruiken, normen en waarden’ als onderdeel van organisatiecultuur werd gedurende het coderen de volgende definitie bedoeld: ‘de ervaring van accountants omtrent de gebruiken, normen en waarden in de organisatie waarin zij werkzaam zijn en de mate waarin accountants deze gebruiken, normen en waarden al dan niet belangrijk achten’.

Organisatiecultuur bestaat uit de heersende gebruiken, normen en waarden binnen een organisatie. Uit de transcripten blijkt dat drie bevraagde accountants gaan handelen naar de gebruiken, normen en waarden die het accountantsberoep en de organisatie met zich meebrengen.

Twee van deze accountants vinden het ‘erbij horen’ een belangrijke reden om binnen een bepaalde organisatie werkzaam te zijn. Dit gevoel ontstaat, naar hun zeggen, doordat een organisatie bepaalde gebruiken, normen en waarden hanteert. De accountants die werkzaam zijn geweest bij the Big Four zijn enigszins trots op hun werkgever door de heersende cultuur van de organisatie:

66

‘Bij PwC was het persoonlijker en een beetje decadent, zij vonden zich beter dan de rest, en dat vond ik wel charmant’ (interview respondent 3);

‘En zeker voor jongere mensen zien we dat we aantrekkingskracht hebben op jongeren. Die zien van: bij KPMG gebeurt er wat en daar wil ik deel van uitmaken.’ (interview respondent 1).

Daarnaast wordt transparantie door twee geïnterviewde accountants gezien als een belangrijke waarde binnen de organisatiecultuur van accountantskantoren. Enerzijds zorgt intransparantie voor inefficiënte besluitvorming dat ten koste gaat van de kwaliteit en anderzijds is er een zekere mate van intransparantie nodig voor de geheimhouding. Daarnaast geeft het onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam, waarbij 24 respondenten zijn geïnterviewd, aan dat openheid binnen de organisatie door accountants wordt ervaren als positieve invloed op het functioneren, omdat eerlijk- en openheid ervoor zorgen dat fouten sneller aan het licht komen (Gold et al., 2015, p 22).

Een andere belangrijke waarde van organisatiecultuur is genoemd door een van de bevraagde accountants. Hij gaf aan dat er een zekere mate van hiërarchie moet zijn binnen de organisatie, omdat daarmee de verantwoordelijkheid van posities duidelijk wordt. Daar hoort een bepaalde mate van gezag bij die nodig is om accountants goed aan te sturen op goed werk.

Drie van de vijf geïnterviewde accountants geven bovendien aan dat normen en waarden over het algemeen een steeds belangrijkere rol krijgen in de organisatie. Deze waarden en normen zijn daarbij niet langer louter bedoeld om gewenst gedrag bij de werknemers te creëren, maar ook om de concurrentiepositie te verbeteren. Een bepaald kantoor wil een betere positie verkrijgen op de concurrentiemarkt ten opzichte van andere accountantskantoren, door niet enkel de kwaliteit van de diensten te verbeteren, maar ook door normen en waarden aan te scherpen naar de buitenwereld

Voorbeeld verhaal

Een accountant geeft aan dat zijn kantoor een bepaalde bouwonderneming niet wilde bedienen omdat zij het vermoeden hadden dat er sprake was van mogelijke corruptie in Afrika en

Zuid-67 Amerika. Deze klant werd daarom geweigerd, omdat de organisatie vreesde voor een aantasting van hun profiel en hun normenkader dat ze willen uitstralen naar de buitenwereld en dus naar andere (potentiële) klanten.

5.4 Beantwoording van de deelvraag

Hoe typeren accountants de organisatiecultuur waarin zij werkzaam zijn? Organisatiecultuur bestaat uit verschillende onderdelen die met de geïnterviewde accountants besproken zijn. Ten eerste zegt de professionaliteit op de schaal van de organisatie iets over het ethisch klimaat en daarmee over organisatiecultuur. Volgende de bevraagde accountants wordt effectiviteit steeds belangrijker en kunnen een effectievere organisatie en effectievere werkzaamheden bereikt worden door optimale samenwerking, een duurzaam business model, meer transparantie en gepassioneerde medewerkers, die een groot gevoel voor verantwoordelijkheid hebben en de klant immer centraal stellen. De bevraagde accountants hebben een hoog verantwoordelijkheids- en plichtsbesef. Ze zijn zich bewust van de verplichtingen aan de klant en de organisatie en trachten de verwachtingen altijd na te komen. Het is voor accountants echter niet altijd helder wat de verwachtingen van de organisatie in bepaalde situaties zijn. Een ander onderdeel van organisatiecultuur is de manier waarop prestaties en resultaten worden beïnvloed. De bevraagde accountants ervaren steeds meer druk op de werkvloer. Zij dienen steeds stressbestendiger te zijn en dit wordt ook van hen verwacht binnen de organisatie. Ook merken zij dat collega’s deze druk ervaren. In de organisatie kan dit tot gevolg hebben dat accountants problemen uit de weg willen gaan om de reputatie hoog te houden. Dit werd ook al eerder aangehaald in het theoretisch kader.

Luyendijk (2015) noemde dat de waarde het werk van professionals, zoals accountants, steeds meer wordt bepaald door cijfermatige output, waardoor de druk wordt opgevoerd en accountants ongewenst gedrag kunnen vertonen, zoals het uit de weg gaan van problemen om de eigen reputatie hoog te houden. De bevraagde accountants zijn ondanks de heersende druk trots om deel uit te maken van hun organisatie. Daarnaast geven deze accountants aan dat er steeds meer ruimte is voor (zelf)reflectie binnen de organisatie waarin zij werkzaam zijn en dat dit ten goede komt aan de kwaliteit die zij leveren. Ook wordt in de organisaties waarin de bevraagde accountants werkzaam zijn steeds meer aandacht besteed aan het (her)waarderen van normen en

68 waarden. Dit wordt niet alleen gedaan om het individueel werk van accountants te verbeteren, maar dit wordt tevens gebruikt om de concurrentiepositie van de organisatie te verbeteren.

69