Hoofdstuk 2 De Europese Unie en Rusland; energiebeleid, energieveiligheid en economie
2.2 De Europese importafhankelijkheid
De Europese importafhankelijkheid voor energie is momenteel geconcentreerd rond een percentage van 50%, maar naar allerwaarschijnlijkheid zal dit percentage enorm gaan
toenemen. De Europese importafhankelijkheid zal in de komende 20 tot 30 jaar stijgen tot een percentage van 70% (Europese Commissie 2006: 3). Natuurlijke hulpbronnen bevinden zich in een aantal landen en energierijke regio’s zoals de Kaspische regio en de Perzische Golf (Amineh & Houweling 2007: 365-388). Rusland, Noorwegen en Algerije zijn de belangrijkste gasleveranciers voor de Europese Unie waarbij Rusland wordt beschouwd als de belangrijkste gasleverancier. De huidige Europese importafhankelijkheid voor aardgas concentreert zich rond een percentage van 60%, maar zal naar allerwaarschijnlijkheid in de komende 25 jaar
36
stijgen tot een percentage van 80% (Europese Commissie 2006: 3). Het waarborgen van de Europese energieveiligheid behoort tot één van de topprioriteiten van het gemeenschappelijk Europees energiebeleid en dan met name het veiligstellen van de gasleveringen vanuit Rusland. De Europese Unie geeft ook de voorkeur aan een Europees diversificatiebeleid waarbij men op zoek is naar nieuwe mogelijkheden om toegang te krijgen tot energierijke regio’s als de Kaspische regio en de Perzische Golf. De Zuidelijke Gas Corridor is zo’n voorbeeld van het gemeenschappelijk Europees energiebeleid waar diversificatie centraal staat om nieuwe toegangsmogelijkheden, onafhankelijk van Russisch aardgas, tot energierijke regio’s en landen te onderzoeken. Eén van deze mogelijkheden kan in verband worden
gebracht met Europese initiatieven om toegang te verkrijgen tot de enorme gasvoorraden van Iran, behorende tot de Perzische Golf, en Turkmenistan die tot de Kaspische regio behoort. De infrastructuur voor gasleveringen is voor potentiële leveringen wel degelijk aanwezig en in mindere mate of in voorbereiding ook van toepassing op Turkmenistan, maar de betrokkenen zijn er beide bij gebaat om hun infrastructuur met elkaar te linken om potentiële
energieleveringen naar de Europese Unie mogelijk te maken.
De Europese Unie en zijn lidstaten zijn op dit moment niet opgewassen tegen de risico’s die met de importafhankelijkheid van Rusland te maken hebben, omdat er op dit moment geen alternatief is voor Russisch aardgas. Desondanks is de Europese Unie druk bezig om andere mogelijkheden, voor het veiligstellen van de Europese energietoevoer, te onderzoeken. Het gemeenschappelijk Europees energiebeleid dat gekarakteriseerd wordt door diversificatie heeft als doel om minder afhankelijk te zijn van Russisch aardgas. De Europese Commissie heeft suggesties en aanbevelingen voorgesteld voor het diversifiëren van energietype, land van oorsprong en transit (Europese Commissie 2006: 3-4). De Europese Unie heeft beleid gevormd tegenover de risico’s van Russische energieafhankelijkheid en creëerde daarvoor een gemeenschappelijk Europees energiebeleid, maar dit initiatief bestaat uit suggesties en opties die de basis kunnen vormen voor het opstellen van een gemeenschappelijk Europees
energiebeleid (Pick 2012: 323; Abbasov 2013: 2-3). We hebben ook kunnen constateren dat er onenigheid is onder de Europese lidstaten over de uitvoering van een gemeenschappelijk Europees energiebeleid, omdat vele Europese staten energie nog steeds als een nationale kwestie beschouwen. Daarnaast hebben Europese lidstaten ook verschillende prioriteiten en belangen als het om energie gaat. Dit maakt het tevens lastig om een gemeenschappelijk Europees energiebeleid te creëren en te handhaven.
37
De Europese importafhankelijkheid voor Russisch gas vormt een bedreiging voor de Europese energieveiligheid, omdat Rusland zichzelf als onbetrouwbare energiepartner en gasleverancier heeft gemanifesteerd tijdens de Russische-Oekraïense gasconflicten in 2006 en 2009. Het gasconflict tussen de Europese Unie en Rusland heeft aan het begin van 2006 geleid tot de stopzetting van de aardgastoevoer aan de Europese Unie en deze gebeurtenissen hadden vergaande gevolgen voor de Europese lidstaten die erg afhankelijk zijn van Russisch aardgas (Baev 2012: 179-180). Deze gebeurtenissen hebben geleid tot een keerpunt in het Europees denken over de eigen energieveiligheid en vormde tevens een belangrijke aanleiding voor het opstellen van een gemeenschappelijk Europees energiebeleid. Figuur 2.1 geeft de stijgende importdependentie weer van aardgas in de komende decennia en de importdependentie voor de Europese Unie zal stijgen van 60% in 2010 tot 80% in 2030.
Figuur 2.1: EU-25 afhankelijkheid van de invoer van olie, aardgas en vaste brandstoffen, 2000-2030
Bron: Europese Commissie, DG Energie en vervoer
Energie is cruciaal voor de Europese economie en welvaart. De Europese Unie is daardoor van plan om deze belangen te waarborgen en te verdedigen. De Europese Unie is
tegenwoordig enorm afhankelijk van aardgas en de import van aardgas zal in de nabije toekomst enorm gaan toenemen zoals in figuur 2.1 is weergegeven. De Europese Unie zal volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) meer dan 84% aan aardgas moeten importen om in de eigen behoeften te kunnen voorzien (IEA 2013: 2-3). Deze toenemende importdependentie voor aardgas zal met de nodige problemen gepaard gaan aangezien de Europese Unie steeds meer afhankelijker wordt van Russisch aardgas. Volgens Pick (2012) zal deze importdependentie de Europese Unie kwetsbaarder maken en zal de Europese importdependentie voor Russisch aardgas een constante factor blijven en niet verdwijnen
38
(Pick 2012: 326). Zelfs Umbach (2006, 2010) en vele andere auteurs hebben deze Europese kwetsbaarheid voor Russisch aardgas erkent voor het huidige tijdperk als in de komende decennia. Figuur 2.2 geeft ook weer dat de Europese afhankelijkheid voor het importeren van aardgas toeneemt en dan vooral bij Europa’ s belangrijkste toevoerlanden Rusland,
Noorwegen en Algerije.
Figuur 2.2 : EU-27 invoer van aardgas (in percentages) van de extra EU-invoer naar land van herkomst
Bron: Eurostat (2013) beschikbaar op:
EU-27_imports_of_natural_gas_-_percentage_of_extra-EU_imports_by_country_of_origin,_2012.png geraadpleegd op 26-12-2013