7110 en 7120), waarbij het contact met het grondwater verloren gaat en veenmossen sterk in abundantie toene-men, heeft dit habitattype een aantal soorten gemeen-schappelijk.
Het Gentiaanblauwtje is een typische, maar sterk bedreig-de dagvlinbedreig-dersoort van natte heibedreig-den, die afhankelijk is van het voorkomen van Klokjesgentiaan en bepaalde mieren-soorten die nesten bouwen waar de rupsjes overwinteren en verpoppen. Het Groentje is een andere dagvlindersoort, waarvan de rupsen zich voornamelijk met Dophei voeden. De overgang van natte naar droge heide is de typische leefplaats van het Heideblauwtje, waarvan de rupsen op Dophei, Struikhei en vlinderbloemigen leven. Ook het uiterst zeldzame Spiegeldikkopje is een soort van over-gangen tussen nat en droog en ijlere en ruigere begroei-ing in de omgevbegroei-ing van natte heiden. De rupsen leven op grassen. Overgangssituaties tussen natte hei en drogere,
vaak iets ruigere begroeiingen of boszomen vormen de leefplaats van de Gouden sprinkhaan, de Zompsprink-haan, Negertje en de Heidesabelsprinkhaan. De Europese treksprinkhaan is een uitgestorven soort van dit habitatty-pe. De aanwezigheid van greppels en plasjes met ondiep, permanent water, vaak met veenmossen afgezoomd, is al voldoende voor een aantal typische libellensoorten, zoals Koraaljuffer, Hoogveenglanslibel, Kempense heidelibel, Beekoeverlibel, Gevlekte glanslibel en Venwitsnuitlibel. Zijn er vennen in de buurt, dan kunnen Rugstreeppad en Heikikker voorkomen. In een gevarieerde vegetatiestruc-tuur met droge plaatsen en warme plekken om te zonnen, komen Levendbarende hagedis, en in enkele relictgebie-den ook nog Adder en Gladde slang voor. Wulp, Watersnip, Korhoen, Velduil en Grauwe kiekendief zijn typische broedvogels van uitgestrekte natte heiden; de laatste drie staan op de bijlage 1 van de Vogelrichtlijn.
In goed ontwikkelde natte heiden komen slenken voor met diverse soorten veenmossen en Veenpluis (Liereman te Oud-Turnhout). Tijdelijk kunnen de slenken zich met regen- en/of grondwater vullen.E n k e le k e n m e r k e n d e p l a n t e n s o o r t e n
Gewone dophei (Erica tetralix), Struikhei (Calluna vulga-ris), Veenpluis (Eriophorum polystachion), Beenbreek (Narthecium ossifragum), Klokjesgentiaan (Gentiana pneu-monanthe), Moeraswolfsklauw (Lycopodiella inundata), Kleine zonnedauw (Drosera intermedia), Ronde zonne-dauw (Drosera rotundifolia), Trekrus (Juncus squarrosus), Witte snavelbies (Rhynchospora alba), Bruine snavelbies (Rhynchospora fusca), Veenbies (Scirpus cespitosus), Kleine veenbes (Vaccinium oxycoccus), Blauwe zegge (Carex panicea), Gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata), Pijpenstrootje (Molinea caerulea), Wilde gagel (Myrica gale), Broedkelkje (Gymnocolea inflata), Kussentjes-veenmos (Sphagnum compactum), Zacht Kussentjes-veenmos (Sphagnum tenellum), Week veenmos (Sphagnum molle).
M i l i e u k a r a k t e r i s t i e k e n
Het habitattype komt voor op natte, voedselarme zand- of zandleembodems, meestal op podzolgronden met een venige bovengrond, een venige ondergrond of met reduc-tieverschijnselen direct onder de B-horizont. Daarnaast zijn ze ook kenmerkend voor gedegenereerd (ontwaterd) hoogveen. De vegetaties zijn grondwaterafhankelijk en de grondwaterstanden mogen niet te sterk wisselen. De laagste grondwaterstand is cruciaal (max. 50 cm onder het maaiveld). Soortenrijke natte heidevegetaties zijn beperkt tot oligotrofe, zwak gebufferde bodemcondities. Beenbreek komt voor op kwelplaatsen met een perma-nente grondwatervoorziening en een goede doorluchting. De kritische grens voor stikstofdepositie ligt tussen de 7 en 14 kg N/ha/jaar.
Beenbreek groeit in natte heideterreinen typisch aan de voet van hogere gronden en duinmassieven waar jong voedsel-arm grondwater aan het oppervlak komt en lateraal afstroomt. Van deze fraaie lelieachtige zijn in Vlaanderen talrijke groei-plaatsen verdwenen. Gewone dophei. De mannetjes van het Negertje zijn zwart met een vuurrode onderzijde en onmiskenbaar onder de sprinkhanen. Net zoals zovele andere ongewervelde dieren is het een soort die vooral in overgangssituaties voorkomt. Een gevarieerde vegetatiestructuur is een belangrijk aandachtspunt bij het beheer van dit habitatty-pe.Twee soorten zonnedauw, kleine 'vleesetende' plantjes, komen in Vlaanderen voor. Beide zijn wettelijk beschermd. De Ronde zon-nedauw (foto) is te herkennen aan de cirkelvormige blaadjes. Karakteristiek zijn de 'tentakels' op de blaadjes met een dauwachtige, kle-verige druppel op het uiteinde. Kleine insecten blijven hieraan kleven. Door het uitscheiden van verteringssappen kan de plant zo extra voedingsstoffen bemachtigen om te overleven in het voedselarme milieu van natte heiden.
Een mier geraakt verstrikt in de tentakels van de Kleine zonnedauw. De Heidesabelsprinhaan leidt een verborgen bestaan in voornamelijk structuurrijke Pijpenstrootjevegetaties.Ve r s p re i d i n g
Natte heidevegetaties zijn “uiterst zeldzaam” in Vlaanderen. Ze komen vooral voor in de Antwerpse en Limburgse Kempen. Daarbuiten is het voorkomen beperkt tot kleine en verarmde relicten en betreft het meestal overgangen naar of vormen van nat heischraal grasland. Veenvorming onder natte heidevegetaties is tot de Kempen beperkt.
B e d re i g i n g e n
Veel vochtige heidevegetaties zijn gedegradeerd naar dichte, soortenarme Pijpenstrootjevegetaties. De belangrijkste oorzaken zijn verdroging of sterk schom-melende waterstanden, eutrofiëring en verzuring door atmosferische deposities.
Bij achterstallig beheer of verlaging van de grondwater-tafel treedt een verbossing op naar Eiken-Berkenbos of struweelvorming met Wilde gagel.
Natte heide is zeer kwetsbaar voor betreding.
B e h e e r
Bij een permanent hoge grondwatertafel is er nagenoeg geen beheer nodig omdat de successie bijzonder lang-zaam verloopt. Om de effecten van atmosferische deposi-ties en verbossing tegen te gaan, is een intensiever beheer nodig onder de vorm van plaggen, maaien of extensieve begrazing.
H e r s t e l - e n o n t w i k k e l i n g s k a n s e n
Herstel van gedegradeerde natte heide is mogelijk door maaien of plaggen van vergraste heidevegetaties en open kappen van verboste heide. Vele plantensoorten hebben een langlevende zaadvoorraad in de bodem, zodat er een redelijke kans op herstel is. In verzuurde omstandigheden zijn hydrologische maatregelen noodzakelijk. Hierbij dient voedselarm, zwak gebufferd grondwater aanwezig te zijn dat tot in de wortelzone kan doordringen. Positieve resul-taten zijn ook geboekt met een artificiële, lichte bekalking van de plagplekken of het lokale infiltratiegebied van het grondwater. In verdroogde omstandigheden is het belang-rijk om ontwateringsgreppels dicht te maken of eventuele grondwaterwinning in de omgeving bij te sturen, zodat het grondwaterpeil terug tot aan het maaiveld kan stijgen. Bij opstuwing is het belangrijk er over te waken dat hoog-stens zeer kortstondige winterinundaties met zuur neer-slagwater optreden. Plaggen gebeurt bij voorkeur klein-schalig, zodat het niet destructief werkt voor de aanwezi-ge fauna. De plagdiepte is cruciaal bij het aanboren van een eventuele zaadvoorraad in de bodem en het verwijde-ren van een eventuele nutriëntenrijke humuslaag.
Overeenkomstige eenheden in andere ecologische indelingen Corine/Palaearctic Habitat Classification: 31.11 Northern
wet heaths.
Eunis 2004: F4.11 Northern wet heaths.
BWK: ce, ceb (vochtige tot natte dophei vegetaties al dan
niet met boomopslag). De karteringseenheid ces staat meestal ook voor dit habitattype, maar kan ook op habitat-type 7140 slaan. Habitathabitat-type 7150 wordt ook als ce gekar-teerd, zodat er met de BWK geen onderscheid kan gemaakt worden tussen habitattype 4010, habitattype 7150 en de meest voedselarme delen van habitattype 7140. Delen van dit habitattype kunnen vergrast zijn met Pijpenstrootje (cm). Waar natte heide in complex met Gagelstruweel (sm) voorkomt, wordt het geheel als habi-tattype 4010 beschouwd.
Vlaamse natuurtypen: Natte heide met Gewone dophei. De vegetatie van Nederland: 11Aa2 Ericetum tetralicis,
RG3 [11] Myrica gale-[Oxycocco-Sphagnetea].
Klokjesgentiaan en het bedreigde Gentiaanblauwtje komen alleen voor in niet verzuurde, natte heiden met een onverstoorde hydrologie. Dit type heide is zeer zeldzaam geworden in Vlaanderen.De Wulp is van oorsprong een soort van hoogvenen en natte heiden, maar heeft zich de voorbije eeuw ook in toenemende mate weten te vestigen als broedvogel van natte weilanden.
Het Heideblauwtje komt voor in mozaïekvegetaties van droge en natte heide. De rupsen leven zowel op Gewone dophei als op Struikhei. Verpopping gebeurt in de nesten van specifieke mierensoorten.