Documentenanalyse over de preventie en goede praktijken van afzondering en fixatie

Redefining Residential: Creating Non-Coercive Environments – Association of Children’s Residential Centers, 2013

De Association of Children’s Residential Centers (ACRC) is de oudste vereniging in de VS die zich exclusief concentreert op de noden van jongeren en hun naasten in residentiële jeugdhulp. Dit artikel bouwt verder op de vorige negen artikels van het ACRC over het creëren van een niet-dwingende omgeving in residentiële jeugdhulp. Lees dit artikel via https://togetherthevoice.org/wp-content/uploads /2020/02/ACRC_position-paper-10.pdf.

Modulering van de publieke jeugdinstellingen 3.0 – Agentschap Opgroeien, 2019

Dit rapport bespreekt de missie, visie en uitgangspunten van het nieuwe decreet Jeugddelinquentie.

Raadpleeg dit rapport via modulering_publieke_jeugdinstellingen_3.0.pdf.

Rapport proefmeting intersectoraal register VBM in brede jeugdhulp en kinderpsychiatrische ziekenhuisdiensten, 2021

Dit rapport beschrijft de ontwikkeling van een intersectorale en minimale gegevensset over het gebruik van de meest voorkomende vrijheidsbeperkende maatregelen in de brede residentiële jeugdhulp, alsook het onderzoek dat verricht is rond de haalbaarheid en de inhoudelijke validiteit van dit intersectorale en minimale register. Lees dit rapport via

https://www.icoba.be/gegevensset-vrijheidsbeperkende-maatregelen.

Gedragscode bij afzondering in een veilige kamer in de Gemeenschapsinstellingen – Jeugdhulp.be,2020

Dit document beschrijft de specifieke gedragscode met betrekking tot afzondering in een veilige kamer bij jongeren die verblijven in de gemeenschapsinstellingen in Vlaanderen (De Kempen, De Zande, De Grubbe). Deze gedragscode beschrijft de aanleiding tot, de toepassing en de beëindiging van afzondering. Dit document kan geraadpleegd worden via

https://www.jeugdhulp.be/sites/default/files/documents/afzondering_veilige_kamer_gedragscode_gi .pdf

Procedure afzondering in een veilige kamer in de Gemeenschapsinstellingen – Jeugdhulp.be, 2020 Dit is een tweede document over de afzonderingsprocedure in een veilige kamer bij jongeren die verblijven in de gemeenschapsinstellingen in Vlaanderen. Deze procedure beschrijft drie fasen: 1) Oproepen en verlenen van assistentie, 2) plaatsing en verblijf in de veilige kamer en 3) nazorg. Dit document kan geraadpleegd worden via

https://www.jeugdhulp.be/sites/default/files/documents/afzondering_veilige_kamer_procedure_gi.p df

ICOBA – Kennis- en expertisecentrum rond omgaan met agressief gedrag van en voor de social profit sector

ICOBA helpt organisaties in de brede jeugdhulp met zorgdragen voor het welzijn en de veiligheid van hun personeel en cliënteel. ICOBA ondersteunt deze organisaties bij het realiseren van een positief en open leef- en werkklimaat en een integraal en structureel beleid rond grenzen en grensoverschrijdend gedrag met aandacht voor het voorkomen van en gepast reageren op agressief gedrag, voor opvang, nazorg en herstel en voor het leren uit incidenten. Deze website biedt ideeën, steun en handvatten om moeilijk of agressief gedrag te voorkomen en er gepast op te reageren met o.a. advies & begeleiding, vorming & opleiding, ICOBA Tools en informatie. Bezoek de website via https://www.icoba.be/.

ICOBA onlinecongres ‘Geweldig omgaan met agressie’ - 23 en 25 februari 2021 Tijdens het eerste deel van het congres is een uitzetting gegeven over

▪ de Academische Werkplaats Leefklimaat: een leertraject waarbij 54 residentiele jeugdhulp-voorzieningen werkten aan een positief en veilig leefklimaat (https://youtu.be/tHSqLeoCCZY),

▪ GINKO: 13 jeugdhulporganisaties werkten aan een preventief agressiebeleid (https://youtu.be/8UL8zQoEABs),

▪ de Gegevensset Vrijheidsbeperkende maatregelen: een intersectorale gegevensset voor het uniform verzamelen van registraties van vrijheidsbeperkende maatregelen

(https://youtu.be/AsQnYIJZDrg).

Tijdens het tweede deel van het congres is kennis gemaakt met nieuwe online tools (o.a. Rustbox, Buddyboard en Grenswijs) en met de ingrediënten van een positief leefklimaat en een preventief agressiebeleid. Alle sessies van deel 2 kunnen herbekeken worden via https://youtu.be/IG2aU30hqH0, https://youtu.be/br1n7k3D0oM, https://youtu.be/GiHZBi5HEFE en https://youtu.be/x-pVIveQ_fc.

Onderzoek naar werkzame methodieken binnen de bijzondere jeugdbijstand ter continuering van de hulpverlening die door agressie bedreigd worden – Opdenacker, Smits, & van der Wielen, 2012 Dit rapport beschrijft goede praktijken met betrekking tot het voorkomen van en het omgaan met agressief gedrag van jongeren. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat er voldoende goede praktijken beschikbaar zijn. Hoewel er veel goede praktijken of methodieken zijn met betrekking tot het voorkomen van en het omgaan met agressie, is er geen specifieke methodiek die kan voorkomen dat er een breuk in de hulpverlening optreedt ten gevolge van agressie. Om breuken in de hulpverlening door agressie zo veel mogelijk te voorkomen is een integrale aanpak vereist. Binnen deze integrale aanpak moet er zowel aandacht zijn voor preventie en interventie als voor nazorg en herstel, met een goede balans tussen het verminderen van de draaglast door agressie en het vermeerderen van de draagkracht van de medewerkers. Lees het onderzoeksrapport via https://www.opgroeien.be/sites/default /files/cijfers-print-onderzoek/onderzoeksrapport_agressiepraktijken_bjb.pdf.

Participatieruimte van jongeren in gemeenschapsinstellingen – Steens & Hermans, 2021

Dit rapport betreft een onderzoek naar de participatieruimte van jongeren binnen gemeenschaps-instellingen. Doordat het verblijf en de begeleiding van jongeren in een gemeenschapsinstelling gebaseerd is op een dwangmaatregel en doorgaat in een gesloten kader, is de praktijk van de

Literatuurstudie van klinisch en pedagogisch georiënteerd wetenschappelijk onderzoek

rechtenuitoefening per definitie een onderwerp van spanning. Daarbij komt dat gemeenschaps-instellingen een complexe maatschappelijke opdracht moeten volbrengen en zeer uiteenlopende zaken als bestraffing, bescherming van de jongere én van de maatschappij, behandeling én risicobeheersing moeten combineren. Diepgaand wetenschappelijk onderzoek omtrent de rechtenuitoefening binnen gemeenschapsinstellingen is schaars. Dit rapport beschrijft een diepgaand actieonderzoek over de kansen en barrières voor deze participatieruimte in de verschillende geledingen van de gemeenschaps-instellingen. Lees dit rapport via https://www.opgroeien.be/sites/default/files/documents/eindrapport -participatieruimte-2206.pdf

Inperken voorkomen in de residentiële zorg voor kinderen: Individuele Proactieve Agressiehanterings-Methode (IPAM) – Valenkamp &Verheij, 2011

In dit artikel wordt een nieuwe interventie toegelicht dat tot doel heeft het gebruik van fysieke interventie en afzondering bij agressie in residentiële instellingen voor kinderen te minimaliseren: de Individuele Proactieve AgressiehanteringsMethode (IPAM). Na implementatie blijkt het aantal dwangmaatregelen te zijn gehalveerd. Lees dit artikel via https://link.springer.com/content/pdf/10.

1007/s12454-011-0040-z.pdf

Naar een gemeenschappelijke opvoedingsstrategie in de residentiele jeugdzorg - Peer van der Helm, 2017

Professioneel handelen in de residentiele jeugdzorg is niet gemakkelijk. Voor het kind is de overgang van huis naar een andere plek vaak niet vrijwillig en zorgt voor veel stress welke zich kan vertalen in agressief gedrag. Het is de vraag hoe hiermee om te gaan en het leefklimaat positief te houden zonder in beheersmatig werken en straffen te vervallen. Voor medewerkers kan het naast het leefklimaat helpend zijn om hun professionele handelen te baseren op een algemene opvoedingsmethodiek (twee-degraadsstrategie). Een tweedegraadsstrategie moet uitgaan van een adequate respons van medewer-kers op trauma en een zo normaal mogelijke ontwikkeling. Dit document bespreekt eerst de meest gebruikte residentiele tweedegraads-strategieën (het competentiemodel, YOUTURN, PBS en NVR) en kijkt dan of een combinatie van het competentiemodel, Geweldloos Verzet, Shared Decision Making, Positieve gedragsondersteuning en Limit Setting als tweedegraadsstrategie aangepast kan worden voor de residentiele jeugdzorg en onder welke voorwaarden, om repressie te voorkomen. Raadpleeg dit document via https://www.hsleiden.nl/binaries/content/assets/hsl/lectoraten/residentiele-jeugdzorg/

publicaties/naar-een-gezamenlijke-opvoedstrategie-in-de-residentiele-jeugdzorg.pdf.

Zorginspectieverslagen - Vrijheidsbeperkende maatregelen in (forensische) jeugdhulp ,2017-2018 Zorginspectie startte in 2017 met een thematische inspectieronde rond vrijheidsbeperkende maatre-gelen (VBM) in de Bijzondere Jeugdzorg, meer bepaald in alle afdelingen van de gemeenschapsinstel-lingen en in het Vlaams Detentiecentrum De Wijngaard; in de Onthaal-, Oriëntatie- en Observatiecentra (OOOC’s) en in de Proeftuinen. Dit was een vervolg op de zorginspectie audit in de kinder- en jeugd-psychiatrie. VBM is een thema waarrond een grote maatschappelijke bekommernis bestaat, met regel-matig belangstelling hiervoor in de media. Zorginspectie bracht samen met de sector de praktijk in kaart om te bekijken of en waar er verbeterpunten te vinden zijn en welke good practices inspirerend kunnen

werken. Er is in Vlaanderen geen specifiek referentiekader voorhanden over vrijheidsbeperkende maat-regelen in de bijzondere jeugdzorg. Het doel van deze inspectie is daarom om input te kunnen geven voor de ontwikkeling van een referentiekader over vrijheidsbeperkende maatregelen in de Bijzondere jeugdzorg en voor een sectoroverschrijdend referentiekader over vrijheidsbeperkende maatregelen in Vlaanderen. Andere doelstellingen van deze inspectieronde zijn zicht krijgen op een belangrijk deelaspect van de kwaliteit van zorg, knelpunten kennen en objectiveren, de sector ondersteunen in zijn verbeterbeleid, het aantal vrijheidsbeperkende maatregelen doen dalen tot een strikt minimum en rapporteren aan de sector en aan de burgers over de stand van zaken. Raadpleeg de zorginspectie-verslagen via de website https://departementwvg.be/vrijheidsbeperkende-maatregelen-de-voorzie ningen-de-jeugdhulp

7.2 Documentenanalyse over de impact van afzondering en fixatie op jongeren en