De bestendigende samenleving

De huidige landbouw zoveel mogelijk behouden. Boeren en burgers staan onder druk door stijgende voedselprijzen, mondiale competitie en toenemende regeldruk. De overheid moet de gangbare landbouw en burgers ondersteunen bij deze bedrei- gingen, terwijl milieuregels minder streng mogen zijn. Ook moet de overheid de maatschappelijke beweging naar meer waardering voor boeren ondersteunen.

In het perspectief van de bestendigende samenleving staan boeren en burgers onder druk. Met stijgende voedselprijzen en de dreiging van toekomstige regels neemt de onzekerheid toe. Er wordt weinig groepsbinding en wederkerigheid ervaren, maar wel veel hiërarchie. De overheid en maatschappij stapelt wensen en regels op het gebied van de leefomgeving die vooral anderen dan boeren ten goede komen. Dit leidt bij boeren tot een gevoel dat ze wel de lasten maar niet de lusten van wensen rondom de leefomgeving dragen. De aan- dacht voor groene waarden is doorgeschoten en bedreigt het traditionele boerenbedrijf. Er zou meer waardering voor de Nederlandse boeren moeten komen, door te laten zien dat zij zich elke dag inzetten voor kwalitatief goed voedsel tegen een lage prijs. De overheid moet de gangbare landbouw ondersteunen en verdere beknotting van de mogelijkheden voor boeren moet worden voorkomen. Tegelijkertijd ervaren burgers stijgende voedsel- prijzen. Ook hier ligt voor de overheid een ondersteunende rol, zonder dat ze doorschiet Tabel 3.2

Beleidsmaatregelen passend bij perspectief De bestendigende samenleving1

Par. Beleidsmaatregel Type Interventieniveau

4.4.1 Communicatiecampagne ter versterking van de boer-burgerrelatie1

Communicatief Informeren

4.1.5 Verhoging of verlaging van btw op voeding2 _{Economisch Fiscaal}

4.4.4 Aanleggen van onderwaterdrainage in

veenweidegebieden Economisch Subsidiëren

4.4.3 Handhaven van het huidige budget voor directe inkomenssteun in het GLB

Economisch Subsidiëren

4.4.8 Crisis- en risicobeheersingsmaatregelen voor

de land- en tuinbouw Economisch Subsidiëren

4.4.5 Inzet op verruiming van het pakket gewasbeschermingsmiddelen

Regulatief (De)reguleren

4.2.2 Hoogwaardige mestverwerkingsproducten als

kunstmestvervanger Regulatief (De)Reguleren

4.4.7 Importbeperkingen van buitenlandse producten geproduceerd met lagere duurzaamheidsstandaarden

Regulatief Verbieden

1) Maatregelen kunnen bij meerdere perspectieven passen.

2) Verlaging van btw past bij het perspectief van de bestendigende samenleving, verhoging van btw past bij het perspectief van de georganiseerde samenleving.

Kansrijk landbouw- en voedselbeleid 52

in betutteling van wat er bij de burger op het bord ligt, zoals de verworven luxe van iedere dag vlees eten.

Maatregelen die typisch passen bij het perspectief van de bestendigende samenleving zijn het – al dan niet financieel – ondersteunen van boeren en burgers. De overheid moet het boeren en burgers niet moeilijker maken dan nodig is. Regels moeten niet verder aange- scherpt worden en er zou juist moeten worden gezocht naar ruimte in regels (paragraaf

4.2.2 en 4.4.5). Tegelijkertijd kan de overheid boeren en burgers ondersteunen, bijvoor- beeld door te werken aan de waardering van boeren (paragraaf 4.4.1), de btw op voedings- middelen te verlagen (paragraaf 4.1.5) en boeren financieel te ondersteunen bij grote investeringen (paragraaf 4.4.4), door directe inkomenssteun te handhaven (paragraaf

4.4.3) of door de concurrentiepositie te verbeteren (paragraaf 4.4.7). De overheid kan een vangnet voor risico’s zijn (paragraaf 4.4.8). In tabel 3.2 staan de beschouwde maatregelen weergegeven die passen bij het perspectief van de bestendigende samenleving.

3.3

De georganiseerde samenleving

Intensieve landbouw alleen waar het kan, extensief waar het moet. De neveneffecten van onze voedselconsumptie vragen om overheidsinterventie. De overheid speelt een actieve rol om de scheiding van functies te bewerkstelligen, eco-efficiënte kennis aan te jagen en om achterblijvers aan boord te krijgen.

In het perspectief van de georganiseerde samenleving heeft de leefomgeving veel func- ties, maar deze staan wel op gespannen voet met elkaar. De leefomgeving kan veran- deringen aan, maar verlies van controle is gevaarlijk. Er wordt veel groepsbinding en wederkerigheid ervaren, in combinatie met veel hiërarchie. Onze voedselconsumptie drukt aanzienlijk op de leefomgeving en leidt tot negatieve effecten op de volksgezond- heid. Productieomstandigheden voor de landbouw zijn regionaal verschillend. Scheiding van ruimtelijke functies is daarom van belang. Vertegenwoordigers van dit perspectief zetten daarom in op ontwikkelruimte voor hoogproductieve landbouw waar dat mogelijk is (agrarische hoofdstructuur), en op extensivering in de buurt van kwetsbare natuur- gebieden (ecologische hoofdstructuur) en woonkernen. Het afwegen en verzoenen van functies vergt een sterke coördinatierol van de overheid. Hiërarchie, regels en overheids- sturing zijn nodig bij het efficiënt inrichten en stabiliseren van de leefomgeving. Rech- ten en plichten maken gedrag voorspelbaar en stellen ons in staat goed samen te leven. Wetenschappelijke kennis, deskundigheid en georganiseerd overleg zijn belangrijke mechanismen voor duurzame ontwikkeling. De overheid jaagt gericht innovatie en tech- nologie aan, met name om de impact van de veehouderij en landbouw op mens en milieu te verminderen. Bedrijven die achterblijven worden bewust gemaakt van hun impact en, indien nodig, verplichtingen opgelegd. Consumenten worden actief gestimuleerd om duurzamer en gezonder te eten, bijvoorbeeld volgens de Schijf van Vijf.

3 Perspectieven op landbouw- en voedselbeleid

53

Maatregelen die typisch passen bij het perspectief van de georganiseerde samenleving, zijn maatregelen waarin de overheid ketenpartijen en boeren stimuleert of in staat stelt duurzamer te produceren (paragraaf 4.1.3, 4.3.2 en 4.2.3). Waar dit niet voldoende is, grijpt de overheid in door middel van beprijzing (paragraaf 4.1.5 en 4.2.4) of regulering (paragraaf 4.3.4, 4.1.6, 4.3.6, 4.2.5, 4.2.6, 4.2.7 en 4.3.5). Door niet-duurzame voedings- middelen of grondstoffen te beprijzen, stuurt de overheid de markt richting een meer duurzaam evenwicht. Regulering stelt de overheid in staat om een efficiënte afweging en verdeling tussen verschillende functies van de leefomgeving te realiseren. Daarnaast ligt er een taak voor de overheid om de landbouw beter voor te bereiden op risico’s, zoals rond klimaatverandering of inkomensfluctuaties (paragraaf 4.4.8). In tabel 3.3 staan de beschouwde maatregelen weergegeven die passen bij het perspectief van de georgani- seerde samenleving.

Tabel 3.3

Beleidsmaatregelen passend bij perspectief De georganiseerde samenleving1

Par. Beleidsmaatregel Type Interventieniveau

4.1.3 Verduurzamen van de voedselconsumptie

via convenanten Organisatorisch Samenbrengen

4.3.2 Vergroten van het relatieve budget voor ecoregelingen in de eerste pijler van het GLB om publieke diensten te stimuleren

Economisch Subsidiëren

4.2.3 Krimp van de veestapel via opkoopregelingen Economisch Subsidiëren

4.4.8 Crisis- en risicobeheersingsmaatregelen voor

de land- en tuinbouw Economisch Subsidiëren

4.1.5 Verhoging of verlaging van btw op voeding2 _{Economisch Beprijzen}

4.2.4 Heffingen op kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen

Economisch Beprijzen

4.3.4 Vernatting van veenweidegebieden Regulatief Reguleren

4.3.6 Gebiedsgericht differentiëren van bemestingsregels

Regulatief Reguleren

4.2.6 Verhandelbare stikstofrechten met dalend

plafond Regulatief Reguleren

4.2.5 Aanvullende verplichte maatregelen om de emissies van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater te verminderen

Regulatief Reguleren

4.2.7 Hanteren van een vaste minimumafstand tussen veehouderijen en woningen bij de vergunningverlening

Regulatief Reguleren

4.1.6 Reguleren van voedselreclames Regulatief Verbieden

4.3.5 Verbod op actieve stoffen in gewas-

beschermingsmiddelen met een hoog risico Regulatief Verbieden

1) Maatregelen kunnen bij meerdere perspectieven passen.

2) Verlaging van btw past bij het perspectief van de bestendigende samenleving, verhoging van btw past bij het perspectief van de georganiseerde samenleving.

Kansrijk landbouw- en voedselbeleid 54