Het duyfken in de steen-rotse

(1)

Adriaen Poirters

bron

Adriaen Poirters, Het duyfken in de steen-rotse. Jacob van Meurs, Amsterdam 1657

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/poir001duyf01_01/colofon.php

© 2015 dbnl

(2)

Aen het Duyfken in de steenrotse.

Dat is: de medelydende siele.

O EDELECREATURE.

Sullen wy dan altijdt blijven sitten in de leeghe scholen, en daeghelijckx een lesse gaen haelen by de kleene schepselen? om van hun te leeren hier den aerbeyt by het Mierken, daer de voorsichticheydt by het Serpent, ginder de opklimminghe des gheests by den Leeuwerck, op een ander de een-vou-

Adriaen Poirters, Het duyfken in de steen-rotse

(3)

dicheydt van de Duyve, elders Godts lof van het Nachtegaeltjen? Ia elcken voet-stap die wy buytens huys stellen sal die ons altijt brenghen, en als metter handt leyden oock tot de onredelijcke, en spraeckeloose creaturen om ons eyghen selven leer-jongheren van hun te maecken? Want wie isser die de gulde Sonne kan

aenschouwen sonder Godts glorie daer af te leeren? Wie sal de perlen vanden silveren douw sien ligghen op die morghen blaederen, die niet en sal roepen: Och hoe soet moet dien Godt zijn die oock over de kruyden waeckt, en sulcke hemelsche traenen in eenen stillen nacht laet afrijsen? hoe weenich dat ymants verstandt ghepolystert is, nochtans siende de grondeloose zee sal hy datelijck niet bekennen dat soo overvloedich zijn Godts bermherticheden? Alle de bloemen met haer hooghe, en aenghename coleuren verkondighen ons sijne schoonheydt, de goude mijnen

(4)

sijne rijckdommen, het vier sijne liefde, en de muscadel ghedoocken, en schuylende achter haere groene blaedekens, verbeeldt ons wat smaeck en troost dat het is Godt in eenicheyt te dienen.

Dit zijn o Siel goede Meesters, ende leeringen, maer ten sijn altemael noch al maer onderwijsingen vande leeghe scholen, dat is vande creaturen. Wanneer dan o Siel, wanneer sullen wy eens opklimmen op den Berch van Calvarien? om in den Boeck des Levens die van buyten en van binnen ghedruckt is, onderwesen te worden, op

+1.Cor. 2.2.

dat wy met Paulus eens meesterlijck mogen roemen: Non judicavi me⁺scire aliquid inter vos, nisi Iesum Christum, & hunc crucifixum. Och dat den ghekruysten Iesus waer onsen Boeck, en onse Lesse!

Ick weet alle steden zijn vol van Bibliotheken, alle Bibliotheken vol boecken, alle boecken vol deftighe, ende gheleerde stofferinghe, beson-

(5)

derlijck den boeck vande H. Schrifture die soo overvloedich is in leeringhen, als hy is menichvuldich in woorden, ja elck bladt staet gheladen met een werck vande groot-daedighe handt van Godt almachtich. Want daer vind' ick, op dat ick andere voorby gae, de zee van twee kanten staen als twee ghemetste mueren om doorganck, en vrydom aen Moyses, en aent Volck te gheven. Edoch die droochvoets door het Meir gonghen hebben opt vast landt door afgoderije hunne schip-braeck ghevonden.

Daer hoor ick dry Ionghelinghen in eenen gloeyenden over Godts Lof singhen al offer dry konstighe Musicanten in een glorietteken van groenen laurier waeren gheseten. Daer sie ick den vluchtighen Ionas over boort gheset in eenen walvisch als in een ros-baer door de zee ghedraeghen, en midden inde doodt sonder eenich perijckel des doodts laveren. Daer sit Daniel

(6)

onder de verhongerde, ende brieschende leeuwen, ghelijck een gherust Herderken onder sijne sachtmoedighe lammeren, daer reghent het Manna in de woestijne, en op die steen-rotse, ja valt op de koppen van die ondanckbaere Israeliten die onghevoelijcker waeren als de steenrotsen selver. Welcke gheschiedenissen uyt de H. Schrifture ghetrocken, zijn wondere en noyt ghehoorde wercken. Evenwel den Boeck des levens daer ick af spreke behelst saecken al edelder in stof, al verhevender in uyt-werckinge, ja dan inhoudt is soodanigh dat hem de Seraphinen selfs niet ten vollen en begrijpen, d'Enghelen lesen hem met verbaestheyt, de hemelen besien hem met verwonderinghe, de aerde gheeft haer verstandt ghevanghen, de creaturen staender in verslaghen, de devote Sielen wordender door onderwesen en bewoghen.

Laet al vry wijdt-beroemt zijn den

(7)

mest-hoop van Iob waer op sijne verduldicheyt soeter als alle muscus, en civet heeft gheroken, als oock het kaecks-been van Sampson, dat ick stelle boven alle de victorieuse sabels; beneffens de glaesen-flesschen van Gedeon die meerder bressche maeckten als de dobbele kartouwen; laet den slingher van David vermaert zijn die met eenen slach den Reus Goliath, die tooren van vleesch, dat is den hoochmoet der Philistinen, de vreese van Saul, den schimp van David, den schrick van de Israeliten heeft te neder ghedreven.

Laet over al, en op alle kanten den boeck vande H. Schrifture rijckelijck besaeyt zijn met wonderlijcke gheschiedenisse, met heylighe leeringhen, met goddelijcke onderwijsinghen: des niet teghenstaende soo is den ghekruysten Iesus eenen Boeck die alle boecken overtreft, en een kort begrijp van al de Wet, en van allen de

Propheten. Iae

(8)

soo veel als de schaduwen moeten wijcken aen de lichaemen, soo veel, of meer moeten alle andere boecken aen desen Boeck toegheven.

Sijt ghy niet met my van het selfste ghevoelen Tertuliane? als ghy seght:

Omnia de Christo, per Christum cuncta loquuntur.

Dat is:

HEt Cruys daer Christus bloedich hanght Is eenen Boeck diet al bevanght;

Wat Moyses schreef, wat David songh, Of Salomons sin-rijcke tongh:

Wat oyt Propheet sach voor de daet, Wat int gans Evangelie staet, En wat Godts Woordt in sich besluyt, Dat wijst meest al op Christus uyt, Hy ist begrijp, het slot, en al, Leest dandie u best leeren sal.

En desen Boeck is dienstigh voor alle de Werelt. Den ongheleerden, seght Laurentius Iustinianus, sal hem lesen

(9)

van buyten, den gheleerden, en den volmaeckten sal hem doorgronden van binnen.

Van buyten sal hy verstercken, van binnen sal hy verlichten. Maer o H. Bernaerde, die ick altijdt sie sitten en omhelsen de instrumenten vande Passie, wilt ons deelachtich maecken van u ghevoelen van desen Boeck, ende van sijne onderwijsinge. Ick stel, seght hy, in het Mediteren vanden ghekruysten Iesus alle mijne wetenschap, ick stel daer in de volmaecktheydt van mijne rechtveeirdicheydt, de overvloedigheydt van

+Serm. 43. in Cant.

mijne⁺wijsheydt, de rijckdommen van mijne salicheydt, de meenichvuldicheydt van mijne verdiensten, dit is mijne verhevenste Philosophin, dat ick den ghekruysten Iesus mach van buyten lesen, van binnen leeren. Dat is, van buyten, en van binnen beminnen; van buyten en van binnen naervolghen.

Dese laetste woorden o Siel ontdecken aen u het doel-wit dat ick hier voor heb, en waer in wy onse pijlen moeten

(10)

drijven, dat is (om met weenige woorden veel sins te gheven) wy moeten uyt desen Boeck vanden ghekruysten Iesus een lesse van danckbaerheydt, en van verduldicheydt haelen. Danckbaerheydt voor sijn lijden, verduldicheydt in ons strijden;

danckbaerheydt voor sijn dierbaer Bloedt, verduldicheydt in ons eyghen ghemoet. 't Is seker dat onse eeuwe vry al wat veel verbastaert is door het versuymen van dese twee deuchden, men moet hedensdaechs maer weenich volck soecken om veel ondanckbaere, ende onverduldighe menschen te ontmoeten, die de goetheyt vanden Salichmaecker niet alleen met een danckbaere herkentenisse niet en ghedencken, maer die in teghendeel hem met volle monden, en venijnighe tongen schelden en lasteren als sy het minsten cruys moeten verdraeghen. Och dat sy eens kenden dien goeden Vader! sy souden hun wachten van langer

(11)

soo quade kinderen te blijven; edoch by gebreck van kennisse isser ghebreck van affectie.

+Cant.2.c.

Maer ghy o Siel die hier komt sitten onder de lommeringhe vanden gheenen⁺daer ghy naer ghehaeckt hebt, dat is, onder den ghekruysten Iesus, ghy, segh ick, sult al saeliger vruchten van desen boom lesen. Ghy sult hier met eene grondthertighe danckbaerheydt sijne weldaden; met een diepe ootmoedicheyt sijne liefde; met een groote verduldicheyt sijn bitter lijden gaen overpeysen, en naervolghen. Ia waer by my wenschen, en verkrijghen het selfste, soo soude een devoot Crucifix u selden uyt de oogen, en nimmermeer gaen uyt uwe gepeysen, dat Bondelken van Myrrhe soudt ghy altijdt op uwen boesem draeghen, om u daer door te verstercken, en te

verkloecken, wel wetende dat die bittere Passie onses Heeren Iesu Christi is het eenich rechtsnoer daer wy in onse swaeriche-

(12)

den naer hebben te wercken, ghelijck wy sien dat alle die vroome Dienaren, en Dienaeressen Iesu Christi in hun lijden, en Martelien het Cruys onses Salichmaeckers sich hebben voor ooghen gheplant, om hier door hunne swackheydt te ghemoet te komen, en tegen alle tormenten te wapenen.

Wie sal my geven o Siel dat wy eens lesen den Boeck van het Crucifix met de

+Bollandus 13. Ianua.

ooghen vande H. Veronica van Binasco?⁺die alsdan nimmermeer drooch en waeren, jae wiens traenen inde locht bleven hanghen teghen over, denck ick, de druppelen Bloedts die den ghekruysten Iesus was stortende. Ende ghy o Magdalena die inde speloncke van Massilien saet ghelijck een DUYFKEN INDE STEEN-ROTSE, altijdt hadt ghy desen Boeck voor u ligghen, u ooghen speelde op het Crucifix, u ghedachten op sijn Wonden, u droefheydt op sijn pijnen, u wenschen op sijne naervolginghe. Wie isser die niet

(13)

en heeft ghehoort hoe de H. Lijduina van Schiedam door het lesen van desen Boeck is ghekomen tot de grootste volmaecktheyt, ende de hoochste verduldicheydt? haer lichaem was een gasthuys van sieckten, en smerten, en haere siel was een oxael van Loffsangen, en dancksegginghe.

Leest o Siel dickwils desen Boeck, ende ghy sult met meerder reden ghebruycken de woorden die Lucius Seneca heeft ghesproken naer dat hy den boeck van seeckeren Sextius hadde ghelesen: In quacumque positione mentis sum, cum lego Sextium, libet omnes casus provocare, libet exclamare, quid cessas fortuna? congredere. Hoe dat ick ben ghestelt, in mijn ghemoet of niet, als ick maer alleen den boeck van Sextius en lese, dan sou ick allen teghenspoet derren uyt-eyschen, dan sou ick de fortune derren beroepen, en seggen waerom en valt ghy my niet aen, hebt ghyt hert komt teghen my strijden.

Sprack soo een Heydens mensch

(14)

van eenen Heydenschen boeck soo mach ontwijfelijck een Christelijck ghemoet sich al anders roemen, en segghen: Als ick lese, en meditere op den boeck vanden ghekruysten Iesus, dan trots ick hemel, en aerde, dan en acht ick niet te swaer, niet te hert, niet te heet, niet te kout, niet te fel, niet te scherp. Dan duncken my de kasseysteenen te zijn diamanten; de ysere boeyen braseletten, en perle-snoeren; de diepe kerckers groene priëlen; de lange sieckten ghenuchelijcke schouwspelen; de lasteringhen een soet musieck; de cruycen een vermaeck; de doodt een vriendinne.

Soo worden de Sielen versterckt door het mediteren vanden ghekruysten Iesus.

Het zijn alsdan kloeckmoedighe planten van laurieren die van gheenen blixem gheslaeghen, noch verbrandt en worden; het zijn arents die sich draeghen, en klimmen boven de tempeesten, het zijn leeuwen die

(15)

beenderen hebben van vier, boomen die merch hebben van yser, menschen die een hert hebben van stael, Zielen die een ghemoet hebben van diamanten. Siet onder de Belijders den H. Antonius dien vroomen, en Christelijcken Hercules, die soo veel monsters, en duyuels verwonnen heeft, is die niet door de kracht vanden ghekruysten Iesus triumpherende, over de helle selver? Siet onder de Maeghden de Seraphinse Theresa die ghy het meestendeel voor een Crucifix sult vinden branden van liefde, dese midden in hare verstervinghen, en lijfkastijdinghen, tusschen die felle disciplinen, en scherpe hayre kleederen, ghelijck een dystelvinxken in eenen dooren bosch, en doet anders niet als bly-moedigh singhen: Misericordias Domini in aeternum cantabo.

En triumpheert alsoo over de Werelt, ydelheyt, sachte kleederen, over den pracht, en verganckelijcke ghenuchten. Siet on-

(16)

[d]er de Martelaren den H. Ionas; men [h]adde hem by daghe het gheheel li[g]aem

+Surius.

met roeden, en krouwelen open[g]ehaelt, ende men liet hem soo door[w]ondt⁺naeckt staen eenen heelen [n]acht onder den blaeuwen, en kouden [h]emel. Smorghens ondervraeght zijn[d]e hoe hem die nacht-ruste beko[m]en was, gaf voor antwoordt:

en noyt en [h]ad ick soeter, noyt aengenamer: Con[so]latio enim mihi presto fuit ex Sancto illo [li]gno cui affixas fuit Dominus meus Iesus [C]hristus. Want het heyligh hout des Cruys [d]aer mijnen Heere Iesus Christus aen heeft [gh]ehanghen, quam datelijck my vertroosten [en] verstercken. Soo dat hy oock ghe[tr]iumpheert heeft over de beulen, en [T]yrannen; over de doot, en tormenten.

O Siel In hoc signo vinces. Door het [te]eken vanden ghekruysten Iesus sult [g]hy alles verwinnen, tegenspoedt met [d]en H. Iob, verlies van man, en kinde[r]en met de H. Melania, valsche be[sc]huldinghe met de H. Susanna, sieck-

(17)

ten, met de H. Ludewijna, vervolginghe met de H. Elisabeth, ballinckschap met den H. Athanasius, kercker met den H. Ignatius, serpenten met de H. Tecla, blintheydt met de H. Lucia, schip-braeck met den H. Xaverius, leeuwen met den H. Adrianus, ysere kraeuwels met den H. Blasius, pijn-banck met den H. Nestor, het radt met de H. Catharina, het sweirt met de H. Barbara, het kruys met den Heere Iesus.

Och dat my dierghelijcke gratie in mijn lijden oock mocht verstercken dus kome ick tot u o bedroefde Moeder Godts Maria met de woorden van uwen Dienaer Lanspergius, en ick segghe: O alder sachtmoedichste Duyve, o alderbedruckste Mevrouwe, ick bid u door de bitterheydt van u aldersoetste hert, datter voortaen niet en zy dat my can vermaecken, niet dat my can aenlocken, niet dat my can vernoeghen als alleen uwen Soon, jae uwen ghekruysten Soon, op dat ick in een

(18)

[w]aerachtighe devotie in een gronde[lo]ose danckbaerheydt mijns ghemoets, [in]

een bitter leetwesen, in een grondt-her[ti]gh medelijden aendachtelijck overlegghe [de] pijnen van mijnen Heer, en mijnen Godt, [en] dat ick my altijdt wel levendigh mach in[dr]ucken dien pijnlijcken dagh, op den welc[ke]n hem den yver van onse salicheyt heeft [gh]evanghen ghenomen, en voor ons die [b]ittere doodt heeft doen sterven; Och dat [ic]k oock alsoo door sijne liefde, door een ghe[du]erighe

verstervinghe desen mijnen ou[de]n, en bedorven mensch met alle sijne snoo[de]

begheerlijckheden, ende boosheydt cost [ga]en cruycen! Hier om wil ick daeghelijckx [vl]ijtigh ter scholen gen op den berch van [ca]lvarien, om daer een lesse te halen van [he]t Cruys voor alle mijne cruycen, die my in [m]ijn leven sullen connen cruycen.

Ick sal hier de Poësie een weenigh [la]ten spelen, om door dese menghe[li]nghe den goetjonstighen Leser wat [te] verlusten, ten minsten om wat te [ve]rlichten.

(19)

Siel die door 't land van lijden gaet Daer 't over al vol kruycen staet, En die vvoont in het tranen-dal Daer kruycen vvassen over al, En peyst niet dat oyt uvven t'huys Sal vvesen sonder eenigh kruys.

Al vvaert ghy edel, rijck, en schoon, En droeght op 't hooft een gouden kroon, En quaemt van Konincklijck gheslacht, Ia hadt Europa in u macht,

Nochtans en hiel dees heerschappy, V oyt van uvve kruycen vry:

Want Godt heeft dese staele vvet Voor alle menschen vast gheset, Dat vvie in dese vverelt leeft,

Dat die oock 's vverelts kruycen heeft, En datter niemant als door pijn, En door het kruys kan saligh zijn.

‘Het lijden vvordt alleen gheloont, Het strijden vvordt alleen ghekroont.’

Op dat ick u dan stercken mach Schenck ick dit Boecxken aen den dach, Op dat ghy Christi pijn, en smert Wat leght op u kleyn moedigh hert:

Dat is, ghy moet ghevvapent zijn Met Christi lijden, doot en pijn, Dies vvat ghy doet, of niet en doet, Het steunsel van u svvack ghemoet.

(20)

[I]st voor-beelt des ghekruysten Heer, [W]ant niet en vroomt het hert soo seer, [V]alt u dan strijdt, of lijden aen, [S]oo wilt in sijn vijf Wonden gaen.

Het Duyfken swack van beck, en poot Weet sijnen toevlucht inden noot Als het sich inde rotse draeght Wanneer den sperwer op haer jaeght, Het seyl- daer in met eenen snip, Want wt de klip waert in de klip;

Het ruymt het veldt eer dat het nijpt, Eer hy haer in sijn klaeuwen grijpt, En alst dees gaten winnen mach, [I]st wt ghevaer, en buyten slach.

Een les o Siel voor u, en my Op dat in Christi open Sy, Op dat wy in sijn Wonden gaen [A]ls ons wordt strijdt, of leet ghedaen.

Sijn Cruys dan is een Arsenael Waer uyt dat ick de wapens hael Om u, en my voor allen tijdt Wel toe te rusten tot den strijdt, Op dat wy komen alst Godt stelt Met scheut-vry harnas in het velt.

Ten eynde dat voor u, en my Eens onsen krijgh ter eeren sy.

Dat meenigh vroomen Martelaer [I]n pijn gheen pijn en wierdt ghewaer,

(21)

Dat meenigh swack, en teere Maeght, Den lauwer-krans opt hoofde draeght, Dat heeft het Cruys, aen hun ghedaen, Het Cruys trock hun de wapens aen.

Siet hoe dat Bartholomaeus staet, En maeckt vant bloedt sijn root-scarlaet;

Siet hoe Laurens de Beulen hist Alst lichaem op den rooster kist.

Siet Stephanus van aensight klaer Of elcken steen een roose waer:

Iae Catharina siet haer rat Of sy op een karosse sat:

Schoon Agathe de nijp-tangh siet Nochtans sy en verslaet haer niet, En als sy wordt haer borsten quijt Ist een Maninn' in haeren strijdt.

+Virago.

+O wat een voor-beelt niet en doet!

Hoet een teer hert vroomt in't ghemoet!

En aen-lockt tot standt-vastigheydt Met die schoon kroon van salicheyt!

O kroon met perlen over-saeyt!

O kroon wt louter gout ghedraeyt!

O kroon van diamanten rijck!

O kroon die noyt hadt uws ghelijck!

O kroon die soo van glory schijnt Dat oock de Son voor u verdwijnt!

Maer Siel als ghy hun kroonen siet En vlieghen dan u wenschen niet?

(22)

En voelde dan noch geenen brandt Door desen wegh naer 't Vaderlant?

O datter eens een soete vlam Wat diep in uwen boesem quam!

Ghy wierdt al cloecker van gemoet, En waeghde licht een handt vol bloedt.

Ghy maeckten u gheloovet my, Haest van dees valsche werelt vry.

Als ghy dan hunnen strijdt besiet Vraeght vry: en waeren dese niet Van vleesch, en beenen als wy zijn?

Of deed' het vier doen minder pijn?

Of waren Beulen doen niet vreet?

Of was het solfer doen niet heet?

Of waren steenen doen niet hert?

Of was het sieden minder smert?

Of waren maeghden doen niet teer?

Of deed' het sterven doen niet seer?

Och jaet, soo 't nu is was het doen, Maer het ghemoet was vroom, en koen, 'T is vvonder hoe een siel verkloeckt Die Godt, en sijnen Hemel soeckt, En heeft aen Christo eedt ghedaen Van met het kruys hem naer te gaen.

Doch soo ghy vreest soo herden stoot, En schroomt voor een soo vreede doodt, En soudt gaen vluchten uyt den brandt, Wordt Martelers van langer hant,

(23)

Sterft, heden wat in spijs, en dranck, Sterft morgen wat in uwen sanck, Sterft over-morgen in't ghesicht, Dan in u kleed vry wat te licht, En somtijts wat in uwe spraeck, En somtijts wat in u vermaeck, En hier wat u begheerlijckheyt, En daer wat in u sinlijckheydt,

‘Die dickwils sterft een kleyne doodt, Die maeckt sijn doodt in't laeste groot.’

En weet dat soo verstorven Maeght Godt als een Martelers behaeght, Een Martelerse sonder bloet, Maer Martelerse in't ghemoet.

Soo wort voor veel kleyn-stervens loon Ghewonnen niet een kleyne Croon.

En dit o Siel dat is het goet Waer voor dat ghy hier strijden moet, Kloeck aen dan, en versterft u hier, Wint rock een taxken van Laurier, Wint in dit droevich tranen-dal Eene kroon die eeuwigh blincken sal.

Dies zijt ghy Christi dienares, Soo leert aendachtich dese les, En vanden vroeghen morghen-stondt (Die ons maeckt heyligh, rijck, ghesont) Soo sijt ghewapent tot den tandt Eer u het lijden overmant;

(24)

Daer vallen kruycen dagh voor dach,

+Iob. 1. c.

By wijl soo dicht als hagel-slach,⁺ Maer soo ghy wel de kruycen vat Ghy vindt daer in den rijcksten schat.

Voert dan lanckmoedigh uwen schilt Ist dat ghy IESVM volghen wilt, Die ons aen't Cruys gheeft hert, en moet Met sijn exempel, en sijn Bloedt;

Het een tot onse salicheyt, En 't ander tot verduldigheydt.

HOe weenigh dat het is ô Siel 't ghene ghy tot hier toe hebt ghelesen, soo kant evenwel ghenoeghsaem u wijs maecken den sin, en het bediedsel van onse titel-plaete, waer in anders niet verbeeldt en wordt als dat een Medelijdende Siel, ghelijck als ghy sijt, met het Duyfken in de gaten vande steen-rotse, ende met Magdalena in de Wonden Christi gaet woonen, waer door sy aengewackert, ende verkloeckt wordt, soo om den ghekruysten Iesus haren Verlosser, ende Salighmaecker daghelijcks op het vierighste te bedancken, als oock om hem ghelijckvormigh te wesen in het lijden, (want een kindt heeft den aert, en treckt op het wesen van sijnen Vader, soo dat zy vrijwillich omhelst allen de de kruycen, ende swarigheden die haer van Godts handt

(25)

worden aengheboden, welwetende dat het ghene dat cruycen sijn op de aerde, dat dat croonen sullen zijn inden hemel. Welcken prijs, ende weerdicheyt zy van het lijden Christi hebben ontfanghen. Want ghelijck de wateren eenen naer-smaeck vatten vande mineralen daerse door-schieten, en datse sijn yserachtigh naer het yser, solferachtigh naer het solfer, alsoo oock de smerten, pijnen, ende cruycen naer datse gheloopen zijn door het ghebenedijt lichaem van onsen Salichmaecker, soo hebben sy eenen goddelijcken smaeck behouden, ende hunnen prijs is soo hoogh opgesteken, dat hy alleen met eeuwige goederen kan vergolden worden.

Ist dan wonder dat Paulus die inden derden hemel geweest is, Franciscus die het musieck der Engelen ghehoort heeft, dat sy roepen: Verre sy van ons dat wy ergens anders als in het kruys soude glorieren. In het kruys is de ghesondtheyt, in het kruys is den rijckdom, in het kruys is de standtvasticheyt, in het kruys is de gerusticheydt, in het kruys is de blijschap, in het kruys is de salicheyt, in het kruys is de verheffinge, in het kruys is de kroon van glorie.

Hebt ghy noyt ô Siel oogh-merck ghenomen op de waepens van Keyseren, en van Koningen? boven het Wapen vanden dob-

(26)

belen Arent staet een Keyserlijcke kroon, boven Kastilien, en boven de dry Lelien van Vranckrijck staen de Konincklijcke kroonen, maer boven het Wapen van het rijck van Ierusalem (het welk een kruys is met kruyskens) daer en plachtmen geen kroon op de stellen, want kruysen, en kruyskens sijn selver kroonen, en staen boven de Coninklijcke kroonen, ende veranderen inden hemel altemael in kronen, en daerom heeft den Heere Iesus selver moeten lijden om door het lijden de kroon van glorie te winnen.

De gulde woorden die den H. Augustinus hier over laet vloeyen zijn weirdich om

+in Ps. 105.

hier aengetekent te worden. Vt enim resurgeres mortuus⁺es, ut ascenderes resurrexisti, ut sederes ad dexteram Patris ascendisti. Ergo ud ad dexteram Patris sederes, mortuus es: de morte enim resurrectio, de resurrectione ascensio, de ascensione ad dexteram sessio. Hoc totum ergo coepit à morte, excellentia claritatis principium habet humilitatis. Het welck in onse tale ten naesten by dit is te seggen: Op dat ghy soudt verrijsen so zijt ghy gestorven, op dat ghy ten hemel soudt klimmen sijt gy verresen: op dat ghy aen de rechterhandt uws Vaders soudt sitten sijt ghy

opgheklommen ten hemel. Ergo, op dat ghy aen uws Vaders rechterhandt soudt sitten, zijt gy gestorven: Want van de dood komt de verrijsenisse, vande ver-

(27)

rijsenisse de hemel-vaert, van de hemel-vaert de sittinghe aen de rechterhandt uws Vaders. Daer ghy ontfonckt de croon van glorie.

Neemt dese woorden ô Siel noch een weenich op: Excellentia claritatis principium habet humilitatis. De ootmoedicheyt is den oorspronck van wtnemende

doorluchticheyt. De ootmoedigheydt tot de doodt, ja tot de doodt des Cruys is de loop-baen tot de eeuwighe glorie, het lijden tot het verblyden, smerten, en pijn baren schijn, en blinckende kroonen. Een kloeck, en soet verstant van onse eeuwe, en van onse Societeyt schilderden voor een Sinnen-beelt een silvere lampe, ghelijck men ghewoon is in de kercken tot Godts-dienst op te hanghen, ende spelende op het blecken kruysken dat met den korck op den olie is vlottende, door wiens middelpunt de brandende lemmet is loopende, die van het selfste kruysken wordt opghehouden, en die by foute van dien sou andersints inden olie sincken, en verdrincken: spelende, segh ick, op de nootsaeckelijckheyt van dit kruysken, schreef hy daer onder dese leer-rijcke divise:

Si tollis crucem Tollis lucem.

Ick en kan de aerdicheyt, en de edelheydt van dese sin-rijcke woorden in ons neder-

(28)

duyts niet achterhalen den sin is: Diet kruysken nam, die nam de vlam. Ick salt dan op de naervolghende maniere stellen.

Het kruysken gheeft Dat luyster heeft.

Noyt nagel ô Siel is oyt soo recht op sijn hooft gheslagen, als hier in dit Sinne-beeldt de waerheydt wort ghetroffen; want allen den luyster, schijn, doorluchticheyt, blinckende kroonen der eeuwigher glorie moeten door de kruycen ghewonnen worden, en sonder de kruycen en zijn sy niet te winnen. Si tollis crucem, tollis lucem.

Als u Godt den stelt in occasie, en geleghentheyt om te lijden, en kreunt noch en preutelt niet tegen sijne voorsichtigheyt, alles wordt gheschickt tot u wel-varen tot meerdere verdiensten, tot grooter glorie. En seght niet: 'tis nu jaer en dach dat ick gaen sleypen met een sieckte, waer ick ghesont ick mocht wat goets doen, ick wilden dat ick dit kruysken quijt waer. Ey neen? Si tollis crucem, tollis lucem. Seght niet:

waerom moest ick soo vroegh weduwe zijn? so haest mijne ouders verliesen? nu sal ick met het tijdelijck, en het aerts soo veel te doen hebben, dat ick weenigh op den hemel sal

(29)

konnen peysen gonck het naer mijnen wensch ick sou dat kruys al lanck deurgesonden hebben. Ey neen! Si tollis crucem tollis lucem. En seght niet: ick steeck ten ooren toe in een verwert proces dat my onrechtveerdicht wort op den hals gedrongen, ick quelder my in, ick later mijn slapen om, ô Heer wanneer sult ghy my van dat kruys verlossen? ey neen! Si tollis crucem tollis lucem: En seght niet: Ick heb soo onbeleefde vrienden, soo onghemanierde huysgenoten en van soo vremde humeuren die het altijt te kort oft te lanck is, kost ick van dat kruysken eens verlost zijn my dunckt ick sou inden hemel wesen. Ey neen! want: Si tollis crucem tollis lucem. Seght niet: ick word over al voor't hooft ghestooten, in tegendeel wordt een ander geacht, die treckt men aen, die wort geavanceert, en vervoordert, my laetmen loopen voor die ik ben, valter iet open dat is voor een ander, ick vische gedurich achter het net, och waer ick dierghelijcke quellinghen quijt my dunckt ick sou een ander mensch zijn. Neen: Si tollis crucem tollis lucem. En seght niet ick word ghelastert met een vilaine

rughspraeck weghens mijnen eedt, en mijn eer men wijst my schier naer met vingheren achter straten, sommighe schouwen mijn gheselschap, waer die swerte wolck eens over, cost

(30)

mijn onnooselheydt eens door breken, dan sou ick gherust konnen leven, neen, neen!

Si tollis crucem tollis lucem. Het kruysken geeft datt' luyster heeft.

Weet ghy niet dat alle dese dinghen ghehangen hebben inde balance van Godts voorsichticheydt, en dat al wat u overkomt, dat dat is ghewoghen oock tot het minste sierken, en diesvolghens soo is u (soo ghyt waerneemt) salich die sieckte, u dien weeuwelijcken staet, u het afsterven van uwe ouders, u het proces, u die noortse en spijtighe vrinden, u dat ghy een verstootelinck sijt, u dat ghy op een ieders tonghe loopt, Iae en u en my, en ons altemael ist saelich dat wy beneffens den gekruysten Iesus wat moghen lijden, met hope van ons eens te verblijden. Siet Abel ingespannen met sijnen afgunstigen Broeder Cain; Moyses met dien hertneckigen Pharo; David met sijnen nijdigen Schoonvader; Susanna in perijckel van eer, van van leven; Daniel onder hovelingen vreeder als leeuwen; de ghebenedijde Moeder Godts Maria met dat sweert van droefheyt in haer hert; den eenigen Sone Godts, dat is de onnooselheyt, en heylicheyt self aen dat schandich, en pijnlijck Cruys. Roepen sy om verlost te zijn? Geensints; want, Si tollis crucem tollis lucem. Waer is u verduldic-

(31)

heyt dan ô Siel, waer is u gheloof? peyst ghy niet dat de croon van glorie alleen gemaeckt wort in de smisse van tegenspoet, in het vier van liefde, op het aenbeelt van patientie?

Maer weet ghy wel ô Siel dat ghy van over lanck al opgeschreven sijt onder 't getal vande gene die cruycen moeten dragen? kom ick salt u klaerblijckelijck voor oogen stellen.

Alle Catholijcken die tot hunne jaren gecomen zijn, worden ghemeenlijck drymael gesalft met het H. Sacrament des Olysels, eens in hunne uytersten, en dat op de vijf Sinnen, ten eynden dat den siecken door de bermhertigheyt Godts, en door dit H.

Sacrament gesuyvert mochte worden van alle de sonden die hy met sijne uytwendige sinnen soude begaen hebben. Andermael worden wy gesalft in het H. Sacrament des Vormsels, oft Vroomsels en dat op het voor-hooft, op dat wy ons niet en souden schaemen een Christen leven te leyden, maer in tegendeel de leeringe Christi, en sijn H. Evangelie voor te staen, gelijck wy hebben vanden Edelen Paulus Koska Broeder vanden saelighen Stanislaus Koska vande Societeyt Iesu, die naer een ootmoedich leven, ende Christelijcke doodt op sijnen serck heeft doen snijden dese woorden:

Non erubesco Evangelium. Ten derden, so worden wy

(32)

gesalft in den H. Doop, en dat op de schouderen, op dat wy ons van jonxs af gereet souden maken om daer op veel cruycen te ontfangen, en die verduldelijck te

verdragen. Soo dan van dat ghy inde werelt quaemt, soo quaemt ghy in de cruycen, en in het lijden, ende zijt ende blijft onder 't getal vande Strijdende Kercke, om lanx dien wech tot de Verblijdende te geraken.

Aen u dan, en aen my, en aen allegader worden de woorden vanden Salichmaecker

+Luc.14.

toe-gepast: Die sijn kruys niet op en neemt, en volght⁺my naer, die en kan mijnen Discipel niet wesen. Op welcke woorden den H. Augustinus dit treffelijck gevoelen

+Hom.47. de divers.

heeft achtergelaten: 't Sy dat⁺ghy sijt een mans-persoon, 't sy een vrouw-persoon, 't sy dat ghy Heer sijt, of dat ghy knecht sijt, die sijn salichheyt soeckt te bekomen, die moet den kruys-wech bewandelen. En peyst niet dat dese vermaeninghe alleen is voor de Maeghden, ende niet voor de getrouwde; voor de Weduwen, en niet voor die int houwelijck noch samen leven: voor de geestelijcke, ende niet voor de wereltsche; voor de Religieusen, en niet voor de Leken, neen: maer 't is gesproken tot de heele Kercke, dat is tot de gantsche vergaderinge, tot het gheheel lichaem, tot alle de lidtmaten, tot een ygelijck in 't besonder, Godt gheve, wat officie, staet, of ampt hy is bedienende.

(33)

Niemandt ô Siel en wort hier verschoont, jae selver niet de ghekroonde hoofden.

Wat mach het doch bedieden dat de bloemen vande kroon Imperiael van binnen hangen vol tranen? is het een waerschouwinge, peys ick, dat dit princelijcke saletten, en die Conincklijcke palleysen oock al met droeve tranen besproeyt worden, en datter noyt soo veel lijfgarden, of Hellebardiers aen de poorten wacht en houden, of de droefheyt, en cruycen konnen daer noch wel binnen geraecken. Een gheschiedenisse hier van ô Siel om dit mijn gevoelen daer mede te bekrachtigen ende te besluyten.

Een groot Personagie, en die de dry lelien in haren schilt voert, sal my hier toe stof geven. 't Is la Royne Mere Maria de Medicis Huysvrouwe vanden Coninck Henricus den IV. moeder van eenen Coninck, van twee Coninginnen, Groot-moeder van Coninghen. Wasser yemant inde werelt die sich van het gheluck, en

volkomentheydt sijnder wenschen kost roepen, dat was sy. Maer alle dese wereltse

+cap.27.

saecken zijn ons uytghebeeldt⁺in het schip van Ezechiel waer aen in toe-rustinge, en kostelijckeheyt niet en ontbrack als alleen den ancker die alles had moeten versekeren.

(34)

Dese Coninginne hadde een wel bekende Vriendinne met naeme Pasithaea Crogi een Florentinse Maeght, niet alleen goet, maer heyligh van leven, waerom datse dese

+P. Lyreus Trisag. l. 3. scol.

3.

oock⁺uyt Italien naer Parijs heeft ontboden. Als dese dochter nu voor d'eerste reyse de Coninginne quam begroeten, ende van verscheyde saecken ondervraeght wierde, onder ander ofse uyt Italien gheen juweelen, en ghesteenten en hadde

mede-ghebrocht van d'een of d'andere vrienden! Soo heeft dese Crogi vlijtelijck daer op gheantwoort datse een present hadde waer door haere Majesteyt boven alle persoonen in Europa soude uyt-schijnen, dese antwoorde verweckte in de Koninginne een groot nieuws-giericheydt om het puyck-juweel te moghen hebben. Doen is Pasithaea Crogi met een lanck houten cruys verschenen, ende heeft het selfste de Coninginne aengheboden, de welcke soo sy weygherich viel, overmits het een plomp stuck was, soo heeft Crogi het selfste haer met eenen wonderlijcken yver

opghedronghen, daer by voeghende dat sy dat in danck soude believen te ontfanghen, want datter noch al andere, en grooter haere Majesteyt boven het hooft honghen, 't is van Pasithaea soo voorseydt, en vande Koninginne

(35)

soo bevonden; want weynigh daeghen naer haeren meesten triumph wiert Henricus den Koninck haren man deirlijck vermoordt, naderhandt heeftmen haer eyghen persoon gaen mis-trouwen, men heeft haer ontbloot van haere lijf-guarde, hier op is ghevollight een vluchte, daer naer den kercker van Compeigne, waer uyt met een behendigheydt ghebroken zijnde, is sy in Brabandt ghekomen, daer naer in Hollandt, en Engelandt gaen dolen, ten lesten een Moeder van dry Koninkrijcken is als een ballingh tot Ceulen sonder eenen voet aerde ghestorven.

Zijn dat geen cruycen o Siel, soo en weet ick niet wat dat cruycen zijn, en daer de Koningen, en Koninginnen soo aenloopen, en dat die met cruycen als bereghent worden, wat meent ghy dan dat het tot uwent niet en sou behooren te druppelen?

over al ist vol cruycen, en niemant en is sonder cruycen: de Pausen hebben cruycen, de Cardinaelen hebben cruycen, de Bisschoppen hebben cruycen, de Keysers hebben cruycen, de Koninghen hebben cruycen, de Hertoghen hebben cruycen, de Graven hebben cruycen, den Edelman heeft cruycen, den Koopman heeft cruycen, den ambachtsman heeft cruycen, den landtsman heeft cruycen. Ionck en out heeft cruy-

(36)

cen, Gheestelijck en weerlijck heeft cruycen. Wy worden gheboren in cruycen, wy leven in cruycen, wy sterven in cruycen. Iae op onse doodt-kisten staen cruycen, en by onse graeven worden noch gheplant cruycen, en ons wordt noch een cruys van aerde op de kiste voor het lest toegheworpen.

Moeten wy dan Cruycen lijden o Siel, waerom die niet tot ons profijt, en tot Godts glorie gheleden? Het Cabretjen (In animalibus mores depinguntur humani, segh den ouden Tertulianus) was eertijdts inden schaepestal, en siende datse daer daeghelijckx quaemen met die langhe messen, en keelden ghedurigh nu lammeren, nu schaepen tot Offeranden, soo docht hem gheraedtsaemer het ruym veldt, ende den heykant te kiesen; maer daer komende sach het daer over al vol dootsbeenderen liggen, hoorden de Wolven vreeselijck huylen en sagh rondtsom het sandt ghedruckt vol

wolf-klaeuwen, hier door veranderden het Cabretjen wederom van sin en keerende naer den schaep-stal seyde het tegen syn selven: Moet icker evenwel ergens aen, en kan ick 't noch hier, noch ginder ontloopen, soo ist noch eerlijcker in een Sacrificie aen de Goden op-geoffert, als wel verscheurt vande bloedtdorstige wolven.

(37)

Was dat niet uwe taele o verduldighen David als ghy van Saul uwen gheslaegen

+1.Reg.26.

vyandt⁺over al vervolght wiert? Si Dominus, seyde ghy, incitat te adversum me, odoretur sacrificium. Ist dat den Heere u verweckt teghen my dat hem ghelieve dit mijn lijden voor een offerande aen te nemen. O wat een saeligh woort is dit oock voor u o Siel! als ghy in uwe sieckte, teghenspoet, lasteringhe, processen,

weeuwelijcken staet, in uwe droefheydt seght: Odoretur Sacrificium. Moet ick lijden, ergo ter eeren Godts gheleden. Noch een woordt:

Sijt ghy dan Siel aent lijden vast?

Heeft Godt u met een kruys belast?

Sa spoedigh op den Bergh Calvaer, En brenght u kinder-kruysken daer, Iae kinder-kruysken, en niet meer, By het swaer Cruys van uwen Heer:

Siet hoe Godts Soon daer hanght benouwt Gespijckert aen dat schandigh hout, Doen hy opt laest den kruys-kelck dronck Die boort-toe-vol den Vader schonck, Met ons misdaet, en Adams val, Veel bitterder als bitter gal.

Als ghy dan sijt in uwen strijdt, Peyst Siel wat Iesus voor u lijdt.

(38)

Het eerste Capittel.

Inleydinghe ende vermaeninghe tot de Siele om volghens het exempel Christi te leeren lijden en sijn kruysken te draeghen.

+1.Pet.2.

HOort ghy niet o Siele, hoor ghy niet die⁺stercke trompette-slaeghen: Christus heeft voor ons gheleden u lieden laetende een exempel ende voor-beeldt op dat ghy sijne voetstappen souwe naer-volghen? Met welcke woorden sy ons wt den slaep van ondanckbaerheydt, ende traecheydt komen ontwecken, op dat wy de Cruys-baen van lijden achtervolghens den ghekruysten IESVSsouwen wandelen, wel wetende dat wy door Christi bloedighe voetstappen al ander ontsteken sullen worden als dien

+In vitae

half bevrosen Edelman die⁺by nachten door den sneeuw met den H. VVenceslaus de kercken gonck besoecken.

En peyst niet o Siel dat ghy u ten vollen hebt ghequeten als ghy alleen (ghelijck sommighe volcken in Asien deden, die de voetstappen van Alexander den Grooten eerden, de welcke hy in't sandt op den oever vande zee ghedruckt hadde) als ghy alleen, seght ick het bit-

(39)

ter lijden Christi bandeloos met een bloote ceremonie, by manier van spreken zijt overdenckende, ende eerende, neen seker dat en is niet ghenoech; ghy moet hem al naerder komen, daer wordt van u wat meer vereyscht, ghy behoort hem te volghen niet soo seer met de voeten, als wel met u wercken, en manieren, ende hier in bestaet de naervolginghe Christi. En onghetwijfelt verstonden dit alsoo die Godtvruchtighe Moeders daer ons Victor Uticensis af schrijft: Inde Wandalische vervolginghe seght hy, sachmen een ongheloovelijcke, ende ontelbare menichte der gheloovighen die de bergen afquaemen; en door de valleyen gonghen met brandende kersen volghende de ghene die voor de belijdenisse des Christen gheloofs tot de Martelie geleyt wierden, de welcke oock hunne kleyne kinderkens mede naemen, die selve ghedurich

op-heffende, ende inde voetstappen der voorgaende Martelaeren nederstellende op dat sy in jaeren, en kloeckmoedicheyt souden opwassen om in dierghelijcke

belijdenisse des Gheloofs dierghelijcke standtvastigheydt oock te betoonen. Op sulcke maniere ist o Siel dat ghy de voetstappen Christi moet naervolghen, dat is te segghen om noch klaerder te spreken, ghy moet treden soo hy ghetreden heeft, lijden soo hy gheleden heeft; droefheydt des herten voe-

(40)

len, ghelijck hy ghevoelt heeft; van u eyghen vrinden verlaeten worden, ghelijck hy verlaeten is; valsche beschuldinghe hooren, ghelijck hy ghehoort heeft; begeckt, beschimt, bespot worden, ghelijck hy begheckt, beschimpt, en bespot is; hert-pijn, en hooft-sweir te verdraeghen, ghelijck hy sijn doorne kroon verdraghen heeft; u leven in teghenspraeck, swaericheden, cruyskens overbrenghen, ghelijck hy't aen dien schandighen, ende pijnlijcken boom des Cruys gheeyndicht heeft. Wie Christum soo volght, die mach met recht een Christem mensch ghenoemt, en gheroemt worden.

Doch om aen dit mijn segghen wat meer lichts te gheven soo moet ghy Siel eens open slaen den boeck vanden VVech des levens door den Eerw. P. Sucquet van de Societeyt Iesu beschreven, en daer een oogh-merck nemen op het beeldt van zijn 21.

Meditatie, het welck dese naervolghinghe is vervattende. Voorwaer desen

Godtvruchtighen Schrijver en kost gheenen aerdigheren vondt bedencken om het echtigh wesen, en de eyghen natuer van naervolghen ons in te scherpen als door de ghelijckenisse vande schilder-konste.

VVant ghy siet daer in dat aengewesen beeldt hoe dien schilder besich is met den Cruys-

(41)

draeghende Christum naer het leven af te malen, hy speelt ghedurich met de ooghen op het voorbeeldt, en met de handen, en pinceel op sijnen doeck om de

ghelijckvormicheydt tusschen d'een en d'ander te vinden, treckende Christum naer Christum; Cruys naer Cruys; doorne croon naer doorne croon, druppelen sweets, en druppelen bloets naer zijn druppelen sweets, en druppelen bloets, ende dat met overeenkominghe van verwen, met de selfste verdiepinghe, ende verhooghinghe van coleuren. Doet nu alsoo o Siel in u hert ghelijck desen schilder doet op sijnen doeck, ende de naervolginghe Christi is ghevonden.

Hoe veel en zijnder niet o Siel die jaer, en dach ghemediteert hebben, en naer veel ghevordert te hebben in tijdt, hebben weynich ghevoordert in deuchden. Sy zijn, en blijven even sinnelijcke in hun ghepeysen, even spijt-woordich in het samen spreken, even flaeuw in gheestelijcke Oeffeninghen, even onghesnoert van sinnen, even wtghestort in manieren, even onverduldigh in lijden, om dat sy niet schilderwijs en wercken, en niet besorght en zijn de copije naer het principael, dat is, haer wercken naer Christi wercken, haere verstervinghe naer sijne ver-

(42)

stervinghe te schicken. Ghy moet u in meditatie voor Christum stellen ghelijck den H. Franciscus voor den ghekruysten Seraphin is knielende, als hy wort be-ghenadicht met die lichtekens vande H. Wonden, dat is, ghy moet u passen op Christus, u handen op sijn handen, u voeten op zijn voeten, u zijde op zijn zijde, u hert op zijn hert, u siel op sijn siel, ende overdenckende, en doorgrondende soo zijn wt-wendighe pijnen, als sijn inwendighe smerten sult ghy in u ghebedt een kloeck en sterck opset maecken om dien dach in u wt te beelden dat ghy door uwe Meditatie in Christo aenschouwt hebt. Dat is, ghy sult sien, en naervolghen zijn wercken. Ghy sult sien dat de aendachtichheydt des ghebedts in het hofken, en die naervolghen in uwe gheestelijcke Oeffeninghen, ghy sult sien die volle overghevinghe sijs wils stellende die in de beliefte sijns Vaders, en die naervolghen in uwe gheestelijcke Oversten te

ghehoorsaemen, ghy sult sien die sachtmoedighe groetenisse die hy tot Iudas heeft ghesproken, ende die naervolghen in een vriendelijck antwoordt, en beleeftheyt van woorden, ghy sult sien zijn groote verduldichheydt als hy nu is gheknevelt, ghesleurt, en ghestooten, en sult u beste doen om die naer te volghen in't ghene u dien dach sal overkomen, werckende ghe-

(43)

durich naer het aendachtich voor-beeldt van Iesus Christus om soo sijn wercken in uwe wercken naer het leven wt te drucken.

Hier en mach ick mijne penne niet voorder laeten loopen sonder uwen lof o H.

Elisabeth daer mede aen te raecken Ick en sal u niet prijsen om dat de Coninghen van Hongarijen zijn gheweest uwe ouders, noch om dat ghy gheboren sijnde in een goude wieghe, als een alder-weerdichste vrucht des houwelijckx hebt gheleghen,

+Fasti Mariam.

veel min om uwe schoonheydt ende gratien, oft oock om dat ghy⁺Landt-gravinne van Thuringhen sijt gheworden, maer ick sal u prijsen om dat ghy u weerdich ghemaeckt hebt te sijn een dochter vanden Koninck der Koninghen, dat ghy Christum ghevolght sijt, dat ghy als een waerachtich kindt naer hem gheaerdt hebt in bidden, vasten, lijden , versmaedtheyt, ende naecktheydt. Seght my eens o alderdoorluchtichste Princesse, wat Hooghtijdt dat het was, want het kan u ghedencken, doen ghy soo rijckelijck en ijdelijck ghepalleert als een Goddinne naer de kercke quaemt ghetreden, doch dese costelijcke moede is u haest afghewaeyt soo ras ghy het voorbeeldt van Christus in het ghesicht heb ghekreghen; want van binnen met een goddelijcke straele gheraeckt kreeght

(44)

ghy terstond de suchten int hert, de traenen in d'ooghen, en dese klachten op uwe tonghe:

Hangt gy hier mijnen God doorhakelt, en doorsneden Vol dorens in u hooft, vol wonden in u leden?

En ick gae stijf van gout, vol perlen, vol van pracht.

Hoe veere zijn van een u VVonden en mijn dracht?

Sa als een Christen mensch laet volgen Christi paeden.

Adieu gout, perl, gesteent, hier wil ick my ontlaeden.

O Siel t' geen datse sey dat heeftse strax volbrocht.

Och had het Crucifix in u soo eens ghevrocht!

Voorwaer een treffelijcke wtwerckinghe, en veranderinghe in sulck en edele Princesse, de welck naderhandt haer leven overghebrocht heeft in veele vervolginghen, in wercken van bermhertigheydt onder de siecken, in de oodmoedichste diensten by de ghene die met sweiren, of seer, of melaetsheydt waeren overgoten, die wiesch sy, die kuysten sy, die reynichde sy, die diende sy, die troost sy in een slechte stil kleedt, soo datse mocht ghebruycken de worden vande Siele in de Lof sanghen. Nolite me considerare. En wilt u niet verwonderen dat icker soo bruyn en onbehanghen wt sie, want de Son, dat is de liefde van mijnen ghekruysten Salichmaecker die heeft my mijnen glans verduystert, die heeft Elisabeth aen Elisabeth ontnomen.

Doch onder veel andere die ons voor ee-

(45)

nen spieghel souwen konnen dienen, of die ons als leydts-mannen tot het naervolghen

+Stephonius in Prato Spirituali.

Christi⁺souden konnen brenghen dunckt my dat den H. Stephanus Abt wel eenen vande bequaemste te wesen: want dese altijdt zijn ooghen, ende zijn ghedachten op het Crucifix had gheslaghen. Op sekeren tijdt wierdt hy besocht van dry

gheestelijcke mannen die welcken met hem van hemelsche saecken sprekende, ende, merckende dat hy teenemael als spraeckeloos bleef sitten, hebben sy hem gheseyt:

wel eerwerdighe Vader, t'schijnt dat onse redenen u of niet, of weynich en bevallen, het zijn nochtans Godtvruchtighe saecken daer wy af spreken. Waerop den H. Abt antwoorde: Ick bid u verschoont miin langh stil-swijghen, ick en heb van u lieden segghen, niet een woordt verstaen, want dach ende nacht bekommer ick my nerghens mede als op den ghekruysten Iesus te peysen.

Och hoe ghelijck-voormich moest dese Siele wesen aen haeren Salichmaecker, ghelijck het oock met der daet heeft gheblecken. Want soo op sekeren tijdt sijnen broeder vas ghekomen om hem te besoecken, heeft hem eenen Enghel ver-openbaert en gheseyt: vilt ghy uwen broeder sien, en hoe dat sijne Siele ghestelt is. Siet daer, sey den Enghel, daer is hy, en terstont verscheen daer een groot

(46)

Cruys aen welckens eene sijde honck Christus, en aen d'ander honck den H.

Stephanus. VVaer op ick noch voorder segghe.

VVaer ick soo Stephane als ghy in u ghedachten, Soo waer ick aen het Cruys gehecht met alle krachten,

Om daer met mijnen Godt te smaecken suer op suer VVaer by die bitter gal noch soet was op die ur, O Cruys, o lasteringh, o koude duysterheden!

O Doot, o Moeders hert waer door hy heeft geleden!

Ach Siel volght desen naer, siet dit inwendich aen, Daer is noch plaets voor u om aen het Cruys te slaen:

Maer hoort eens o Siel een loffelijcke ghewoonte, die ons vande alder-doorluchtighste Infante Elisabetha eertijts onse ghenaedighe Hertoghinne van Brabandt is

+P. D'ontre man. fol.820

achter-ghelaeten. Sy dede den lesten nacht van't jaer voor⁺haer ledikant een crucifix (daerse van haeren Heer Vader Philippus den II. mede ver-eert was) stellen met een brandende lampe, op dat sy inden vroeghen morghen den eersten dach van't iaer wt haeren slaep ontwaeckende, haer eerste ooghen, ghedachten, en hert sou slaen op den ghekruysten Iesus, hem biddende datse den selven den heelen loop van't jaer wel mochte naervolghen, en in hare wercken wtdrucken. Och deden wy alle daeghen, t'gene sy dee den eersten dach van alle iaeren!

(47)

O Edelste Princes gaet ghy u iaer beghinnen Met Iesum aen het Cruys te sien, en te beminnen?

Gheluckigh ist ghesicht dat ghy op Iesus slaet Als op den eersten dacht u oogh eerst open gaet.

Dees u Godtvruchtigheyt die moet voor waer ontwecken Ons' ooghen, en ons hert en die tot Iesus trecken.

Volght Siel dit Coninxs bloet, volght dees ghewoonte naer Geeft Iesus aen het cruys u hert voor een nieu jaer

En behalven dese isser noch een onghelooflijck ghetal van treffelijcke Sielen die haer aenghewackert hebben door het lijden Christi, het welcke haer diende voor eenen spoor-slach om door het overdencken zijnder pijnen, in pijnen van ghelijcken te volherden. En dese hebben sich door dit voo-veeldt gheerne ghedult in te

verdraeghen alderhande soorten van kruycen, als zijn het kruys van armoede, het kruys van sieckte, het kruys van quaden tijt, het cruys van verlies van vrienden, het cruys van banckeroeten, het cruys van eenen quaeden dienst, het cruys van

ghemelijcke gebueren, het cruys van prosessen, het cruys van jalousie, het cruys van lasteringhe, het cruys van vervolginghe, Iae veel het cruys van tormenten, en de doot selver. O dat in naer de schilderkunst stuck naer stuck en cruys naer cruys wt trecken.

(48)

Ende al waeren dese cruycen teghen de sinnelijckheyt, en teghen de ghemackelijcke natuere, nochtans zijn sy daer mede deur-ghegaen sonder te klaeghen, wetende dat als den onnooselen Heere voor aen treedt, dat dan den plichtighen knecht niet en mach achterwaerts deysen; of wel hy sou met reden moghen verwachten de antwoordt

+Flores Seraphici.

die Ioannes Baptista Fauentinus van Christus aen het Cruys heeft⁺ontfanghen. Desen had de werelt verlaeten, en sich inde Orden van den H. Franciscus by de PP.

Capucinen begheven. Hier hadmen hem op sekeren tijt een vinnich en groen capittel gegheven soo tot Oeffeninghe vande deucht, als tot beproevinghen vanden Persoon, ende mits hy inde werelt al wat rouw gheleeft hadde soo wast hem saelich wat hert gheschaeft te worden. Hy hoorende datmen van hem graeuw en blaeuw sey, heeft dit voor een onver-douwelijck verwijt opghenomen, en soo ter herten ghetrocken, dat hem een ader is gheborsten, soo dat hy daer van een becken vol bloet heeft ghespoghen, ende nemende daer van een handt vol gheronnen bloedt is teenemael kleyn moedich daer mede ghegaen naer de Kercke voor het Crucifix, ende dat aensprekende sey hy: Siet eens Heere Iesu, hoe sy, daer mijne onnooselheydt u bekent is noch-

(49)

tans met my leven. Op welcke woorden Christus sijn rechterhandt ontdaen heeft, ende met die sijn dierbaer Bloedt ghehaelt wt sijne ghebenedijde zijde, ende gheseyt:

Siet eens Ioannes, en wat had ick ghedaen, als sy my soo deerlijck ghetracteert hebben. Of hy wilde segghen; Ioannes en weet ghy niet dat alle de menschen, en besonder de onnooselsten hun cruys moeten draeghen, Ioannes siet of sy my verschoont hebben, Ioannes in u kruys keert u tot mijn kruys, en door de grootheyt van mijn cruys toont verduldicheydt in u kruys. Weet ghy niet Ioannes dat den Sone Godts heeft moeten lijden om in sijne glorie te gheraken? Den wech die derwaerts leydt en is niet bestrooyt met liefelijcke roosen, maer van beyde kanten wel dicht beplant met kruycen. Hier lanx ben ick voor ghegaen, hier lanx volghen mijne dienaeren, hier lanx moeten sy komen, die de kroon hopen te verkrijghen. Dese woorden ley Ioannes aen sijn hert, en heefter niet alleen dit, maer alle toekomende cruycen in verduldicheydt mede ontfanghen.

Ende met dese en dierghelijcke redenen hebben sich alle kloecke Sielen ghewapent.

Nochtans om dat dese altemael overtreft worden vande bedruckte Moeder Godts Maria, soo

(50)

gae ick de selfste als eenen spieghel, van lijden, medelijden ophanghen.

Het welck ick dies te liever doe, om dat ick by de H. Brigitta vinde dese haere

+Cap.24.

klachten: Ic[k]⁺hadde mijn ooghen altijt vol tranen als ick overpijsde de gaeten der naghelen in de leden van mijnen ghebenedijden Soon, en als my sijne toecomende passie voor ooghen speelden. Ick sie dickwils wt den Hemel naer de aerde, ende naer de gheene die medelijden met my hebben, ende voorwaer dierghelijcke zijnder seer luttel te vinden. Over sulckx ghy mijne Dochter wilt ghetrouwer zijn, ende overleght dickwils myne droefheyt, ende groote pyne, volghtse naer, en laet myne traene hanghen voor uwe ooghen.

O medelijdende Siel: Quis est homo qui non fleret?

VVie van ons en soud' niet klaeghen Soo wy Christi Moeder saeghen

In tormenten over groot?

VVie soud sonder druck en rouwen Dese Moeder doch aenschouwen

Om haer Kindt in desen noot!

(51)

Droefheydt van Maria.

Druppe len Bloets - 67305 Traene n 62200 Slagen - 6666 Wonde - 3644

Het sweirt van droefheydt sal door-snijden uwe siele. Luc. 2.

(52)

Sin en bediedsel Van het beeldt.

KOmt Siel en siet eens dese Maeght Die pijn op pijn in t'herte draeght, En die meer lijdt in haer ghemoet, Als een die stort en siel, en bloedt:

Siet eens hoe dat sy is beswaert Die door een Zee van tranen vaert, Sy vindt dat daer de Droefheyt staet.

De Son van haren schijn berooft, En silu're Maen hier door verdooft, Die beelden wt den grooten rouw Van dese alderdroefste Vrouw;

Sijn pijnen zijn haer pijnen groot, Sijn sterven dat is haere doot, En al wat hem wort aenghedaen Dat voelt sy haer om t'herte slaen.

Maer ghy o Enghel die dit siet En sluyt ghy uwen boeck noch niet!

Ghy toont tot haerder pijn voorwaer Het een blat voor en d'ander naer:

Ah peyst dat sy beswijcken sal Doort lesen van dit droef ghetal;

De minste cijfer diese siet

(53)

Veroorsaeckt haer het meest verdriet.

Maer als sy duysenden siet staen, Dan moet haer siel van druck vergaen:

Alleen dit blaeyken, dit alleen

Dee scheuren t'hert al waert van steen.

Neemt Enghel dan den boeck van haer Dees rekeningh die valt te swaer.

Doch schoon ghy hem ter snyden doet, 't Staet al ghedruckt in haer ghemoet:

Siet op t'gheveste van het swiert Daer siet ghy wat dees Moeder deirt, Daer siet ghy den ghekruysten Heer, En die wondt haer, en doet haer seer Ah sweirt wie heeft u soo ghenaeckt!

Ah sweirt hoe diep is dat ghy raeckt!

My dunckt dat ghy haer Siel doorwondt Tot op het laetste vanden grondt.

O Hert, o droef, o Moeders hert!

O Hert altijdt vol bitter smert, O Hert waer in ghesneden is VVat van haer Kindt gheleden is, O Hert vol myrrhe, en vol gal!

O Hert dat altyt suchten sal!

O Hert seght my waer dat ghy zyt, Of zyt ghy Hert u herte quyt?

Och iae, ick hou dat voor ghewis Haer Hert in haer Soons Herte is?

Dat t'is in alwat dat hy lee,

(54)

En dat het voelt nu seven wee.

O Siel dat ghy u soo verloort Als ghy de Meditatie hoort!

Dat dan u hert eens wt u gonck, Dat dan u hert eens buyten spronck, En kost in Christi wonden gaen, En met hem in sijn pijnen staen.

Ten minsten Siel dat alle dagh En blaeyken u voor d'ooghen lagh, En cijferden sijn groote pijn Daer d'oorsaeck van u sonden sijn;

Dus stelt eens diep in u ghemoet

Sijn Cruys, sijn doot, sijn dierbaer Bloedt, En t'sweirt dat hier Maria draeght, En lijdt, maer lijdt, en niet en klaeght, En draeght voor Iesus, hy ist weirt, Draeght in u hert een passie-sweirt.

Het minste puntje dat u wondt Is eenen steeck die maeckt ghesondt.

Och dat ick sulcke wonden droegh!

Soo dickwils ick mijn ooghen sloegh, En Iesus pijnen over-ley

Met suchten, en met droef gheschrey!

't SY dat hy in het Hofken knielt, Of met de roeden wort vernielt, Of sit met doorens heel verscheurt, Of met het Cruys wordt wech ghesleurt, Of sterft voor ons die bitter doodt,

(55)

Dat elck op my een vlamme schoot, En lee gelijk Maria doet,

En storten traenen roodt als bloedt, En had, als sy ghemediteert,

My dunckt dan waer ick eerst geleert.

II. Capittel

Van de droefheyt, en medelijden van de H. Maghet Maria.

DE maete van Liefde o Siel is de maete van droefheydt, waer uyt dat lichtelijck is af te meten hoe dat het herte vande alderbedruckste Maeghet van pijnen, en medelijden moet overvloeyt hebben, en daerom spreeckt haer oock aen den H. Bonaventura: o aldersoetste hert van liefde, hoe sijt ghy verandert in een hert van droefheydt? in het welcke niet en wordt ghevonden als galle, azijn, myrrhe, en alsem: want al levende stierft ghy, en al stervende leefde ghy.

Maer hoe wel passen op haer de woorden van Jeremias in sijne Beklaeginghen?

Al weenende, seit hy, heeft sy gheweent inden nacht, ende haere wanghen zijn dicht met hare tranen behanghen; niet eenen en isser van alle haere vrienden, en bekenden die haer met eenigh woordt sou vertroosten. Als de traenen die wy storten van eenen

(56)

vrient door een troostelijk woordt, afghedrooght worden, o dat is een merkelijcke versoetinge vande pijnen, welck gheluck eylaes de bedruckte Maeghet niet en heeft moghen ghebeuren!

+In vita.

Doen Clotildis Suster van Clotarius Koninck⁺van Vranck-rijck van haeren man Almericus Coninck van de Vise-Gothen qualijck getracteert wierde, soo heeft sy in eenen brief aen haeren Broeder over-ghesonden eenen neus-doeck vol traenen, en vol bloedt, den welcken crachtigher als den wel sprekentsten Legaet, of Ghelandt heeft den Coninck verweckt tot vraeck van Almericus, tot troost van Clotildis, en naer dat hy verslaeghen was heeft hy zijne Suster in Vranckrijck, en in een blijder leven gheroepen. Dese vondt troost in haer droefheydt, en traenen; maer Maria: Non est qui consoletur eam, eylaes hoe diep moet haer het sweirt van Simeon het hert doorgraven.

+Ortelius de Leodie.

Daer is een Landt in Europa dat sich roemt⁺van de hebben broodt beter als broodt, vier heeter als vier, en yser herder als yser: maer als ick overlegghe het harte vande alderbedruckste Maeghet Maria dan vind ick een vier heeter als alle vieren van liefde, ende een sweirt herder en scherper als alle de sweirden van die oyt in dese werelt droefheydt hebben ver-

(57)

draeghen. Maria heeft boven alle menschen vierichlijck bemindt, en diesvolghens boven alle menschen bitterlijck gheleden.

En de wonde die dit sweirt maeckte in het hert vande bedruckte Moeder en was niet alleen pijnlijck om de diepte, maer oock om de lenghde dat is de lanckduericheydt van de smerte. Dry uren heeft sy met haer ooghen gestaen onder het Cruys, maer met haer ghedachten heeft sy daer ghestaen seven-vijftich iaeren dat is 10805.

daeghen. dat is 259320. uren. Iae den H. Bernardus Senensis seght dat de H. Maeght in de eerste ure van haere onfanckenisse met Christus ghekruyst is, want doen wesende in't gebruyck van haer vol verstant heeft sy haer opgheoffert tot de doot, ende Martelie. Siet van doen af aen is sy met het sweirdt van droefheydt doorsteken.

Om dese haere droefheydt noch wat te verhoogen sal ick hierby voegen de schaduwe van een andere bedruckte vrouwe, te weten de Weduwe Noemi, de welcke als sy naer het afsterven van haere twee Soonen wederkeerden tot Bethleem haer Vaderlandt, ende soo onder haer Landtslieden haere wederkomsten nu ruchtbaer

+Ruth.1.5

wierde, soo datse begosten tegen⁺malkanderen te seggen: Siet dese is Noemi die schoone Vrouwe die eertijts van hier is vertrocken, waer op sy met weemoedicheyt

(58)

antwoorden: En wilt my niet Noemi heeten, dat is te segghen schoene, maer noemt my Mara, dat is te segghen bitter, want den Almoghenden heeft my met bitterheydt vervult. Soo onderrichte sy haere borgherije inde maniere van haer te begroeten, en hoe sal k u dan o aldersuyverste Maeght, o alderbedruckste Moeder, o meer als een dry-voudigh Noemi, hoe sal ick u noemen. Och ghy versoeckt oock datmen u niet en sal heeten Noemi, dat is schoone, maer Mara, dat is bitter, om dat u den Heere met bitterheydt heeft vervult; ghy en wilt niet toestaen datmen u sal verkondigden vol van gratien, vol van deuchden, vol van den H. Gheest, dat ghy de maen hebt onder uwe voeten, dat de Sonne is uwen mantel, dat de twaelf sterren een croon boven u hooft zijn vlechtende; maer ghy begheert datmen u sal heeten Mara, dat is de bedroefde. Inder waerheydt ghy zijt de bedroefde, Want uwe droefheydt is ghelijck een zee. Vwe droeve bitterheyt, en uwe bittere droefheydt is soo breet als de zee, soo diep als de zee, soo brack als een zee.

Sommighe willen segghen al offer onder op den grondt vande zee soete waeteren souwen sijn te vinden, maer in uwe overvloedighe droefheydt o Maria en wort niet eenen druppel soeticheyts of troost ghevonden.