ALs den Herder verslaghen is dan en ist gheen wonder dat den Wolf gheraeckt onder de Schapen, en als Christus nu was ghevanghen, doen is den helschen wolf gheraeckt onder de Apostelen, en heeft Petrum aenghegrepen dat hy perijckel van sijn
saligheydt heeft gheloopen. Dese Discipel hebbende noch een lutsken meer couragie als de negen andere, siende sijnen Meester wechleyden van sijne vyanden, en Rechters; soo is hy inden donckeren nacht van achter aengevolght om te vernemen hoe de saecke van onsen Salighmaecker sou af-loopen, en doet soo veel dat hy in het hof van Cayphas gheraeckt, en stondt onder de soldaten vande corte gaerde. Hier heeft hem een Maert aengerant (een portierster den poortier vanden hemel) hem willende overdringhen dat hy eenen was van het gheselschap Christi, jae overtuychden hem daer van door sijne moederlijcke tale. Couragie Petre, couragie men spreeckt u noch van gheen vanghen, of spannen; men dreyght u noch niet met de pijnbanck; men stelt u het rappier noch niet op de borst. Evenwel Petrus loochent sijnen meester schandelijck, en met eenen dry-dobbelen Goddeloosen eet gaet hy sijnen Heer, ende Godt af-sweeren.
Christus die inde groote saele voor Cayphas stont, sloeg van verre een oogh op Petrus, en ter selver tijdt kraeyde den haen, en Petrus indachtigh worden sijnder sonden, is uytgegaen, en heeft bitterlijck beginnen te weenen, daer toe verkiesende een speloncke
ten de stadt om den vollen toom te geven aen sijn tranen, en suchten. O ellendigh mensch als ick ben, sey hy, waerom ben ick oyt geboren! ô ondanckbaer kindt! ô afvallighen Discipel! O meyn-eedigen Apostel! O verraederlijcken Vriendt! O valsche lippen! O vermaledijde tonghe! ô vervloeckte woorden! ô helsche loocheninge! ô duyvelschen eet! dit seggende ja kermende trock hy open de twee sluysen van sijn oogen die desen nacht, en al sijn leven besonderlijck als hy de haenen hoorde kraeyen sulcke overvloedigheyt van traenen gaven, datse door de geduerigen loop twee vooren gheploecht hebben in sijne wangen.
Soo dat den Haen aen Petro gedient heeft gelijck eertijts de gansen aen die Romeynen: want soo de Fransoisen binnen Roomen belegerden het Capitolium, ofte de Borcht vande stadt, en soo sy die in eenen diepen nacht beklommen, terwijl dat alle de sentinellen met de gantsche besettinghe in slaep waren ghevallen, soo hebben eenige gansen die op het Capitolium waren, begonnen te queken, en als alarm te roepen, waer op de Romeynen ontwaeckende, hebben den vyant met
kloeckmoedigheyt afgedreven. Soo ist gegaen met ons Capitolium van Roomen, dat is met
Pe-trus het hooft vande Roomsche Kercke. Den helschen vyandt had hem desen nacht beklommen, en schier verwonnen, maer door het kraeyen vanden haen is hy verwinnaer van sijn verwinners geworden.
Schept moet Petre, schept moet, dese uwe tranen zijn voor u een goet voor-boyken, en een gelucksaligh teecken. Als het fel kout is geweest, en datmen qualijck derft sijnen neus op de straten te steken, yemant komt binnen, en die seght: het sal dooyen, daer is soet weer inde locht. Maer waer aen siet ghy dat? hy seght: ick sie dat de herde steenen beginnen wt te slaen, en nat te worden, het weer sal seeckerlijck veranderen. O! Petre ghy waert dien herden steen, gelijck uwen naem dat
medebrenght, maer ghy begint uyt te slaen, en nat te worden, en te weenen, en te schreyen, couragie het hert, en het weer zijn allebey verandert. Ick sal dan seggen:
Felices lachrymae. Gheluckige traenen want sy zijn de roode zee daer Pharo en al de boosheyt wordt in verdroncken, gheluckighe tranen want sy zijn gelijck het water van het H. Doopsel daer alle sonden in worden afgewasschen, geluckige traenen want sy zijn als een krachtige looge om het hert van alle smetten, en vlecken te suyveren,
ge tranen, want sy zijn gelijck een sterck water dat alle de misdaden kan uyt-bijten. Maer ô Heere Iesu om dat ick weet dat de tranen van Petrus meer uyt uwe oogen komen, als wt de zijn, want ghy hem met uwe oogen bestraelden, soo bid ick u Respice in me, & miserere mei. Siet my aen met die ooghen daer ghy Matheum mede hebt besien, en ick sal afstant doen van mijnen woecker. Siet my aen met die ooghen daer ghy Magdalenam mede hebt besien, en ik sal mijn ydelheyt laten varen. Siet my aen met de oogen daer ghy Zacheum mede hebt besien, en ik sal restitutie doen van onrechtveerdige goederen. Siet my aen met die ooge daer ghy Petrum mede hebt besien, en ick sal mijne sonden beweenen, en mijn leven beteren.
O Siel wy hebben al dickwils de tonghe van Petrus om onsen Heere te loochenen, hadden wy sijn ooren om onsen haen te hooren, ende dan sijne ooghen om onsen sonden te beweenen, ghelijck die ghehadt heeft den H. Iacobus Eremijt, die by naer gevallen gelijck David in twee grove doot-sonden, sich in een graf heeft begheven, om sijn boosheydt met sijn tranen uyt te wasschen. Hoort hem selver wee-moedigh spreken.
EYlaes! waerom ben ick oyt tot een mensch geboren! Veel beter noyt gheweest dan zijn en gaen verloren!
Ick vrees het eeuwigh vier 't is mijn verdiende boet, My dunckt ick draegh een hel van nu af in 't gemoet. Waer sijt gy blixems dan, waer blijft gy donder-slaegen? Ghy hebt al lanck genoech dees boose ziel verdraghen,
Scheurt aerde, scheurt eens op, en opent uwen schoot, Ick weet mijn vonnis wel al ben ick noch niet doot. Doch soo ghy niet en scheurt, en my komt neder-smacken, Ick sal door mijn gewicht in eenen afgront sacken:
Daer is geen hooge rots, geen klip van groven steen, Of wel een groote sond' weeght swaerder noch alleen, En schoon ick hier noch bleef, en my kost weder-houwen, 't En ben niet weerdich meer den hemel aen te schouwen,
'k En hebbet niet verdient dat ick mijn oogen slae, Waer dat een ander mensch gaet bidden om genae. O droef! o bitter vreucht! die my soet quaemt bekoren, Den hemel ben ick quijt, en u heb ick verloren,
En voor een kleynen lust die samen komt, en scheyt, Erf ick een groote pijn tot inder eeuwicheyt! Maer 't meeste dat my spijt, en dat ick moet beklagen, Is dat ick word ghewont in 't eynde van mijn dagen,
Ick keerden alle reys verwinner uyt den strijt, En heel het duyvels heyr weeck voor een Eremijt Ick had tot mijne rust een steen om op de slapen, In mijnen hongers-noot gonck ick wat kruyden rapen,
De geessels die noch sijn door-droncken van mijn bloet, Die konnen heden noch getuygen mijn ghemoet,
Daer quam een siltich nat lanx mijne wangen leken, Ick storten dagh, en nacht met heele tranen-beken,
Een rouw scherp haeyren kleedt droegh ick staegh over my. En noch en was de borst voor desen pijl niet vry.
Wat batet dat ick had verlaten wulpse steden,
En dat ick eensaem hier quam in een bosch getreden? Wat baet doch mijn vertreck soo verr' van allegaer? My volghden in een Vrouw de heele werelt naer. Ick vvil van heden af soo verr' en diep gaen dwaelen, Daer my noyt Sonne meer sal volgen met haer stralen,
En gaen daer ick noch plaets, noch mensch, noch dier en ken, Het pijnt my dat ick hier noch by my-selven ben,
Doch waer sal ick al gaen? hoe sal ick konnen schuylen? Waer is soo diepen hol, soo grondeloose kuylen?
Blijft liever verr' van hier ghy Son, gy bleeke maen, Soo sal ick onbekent een beest met beesten gaen, Wat sagh ick onbekent? de tacken, en de bladen Die sullen my by nacht, en overal verraden;
Dit grof, en leelijck stuck dat ick hier heb volbracht Dat schijnt als licht-hout doet int midden vanden nacht. Daer is gheen bergen aen voor een die leeft in sonden, Waer dat hy steeckt of niet, hy worter al gevonden,
Al loopt hy wat hy mach, den worm die 't herte knaeght Die komt hem waer hy vlucht, te poste naer-gejaeght.
Ick moet my selven dan, mijne boose siel gaen laten, Want sonder dit en kan geen snelle vlucht my baten,
't Is dan ghenoech ghejaeght, staet droeve sondaer, staet, En daer gy sijt gewont, soeckt daer oock weder baet, Hier by is een spelonck daer rusten dorre beenen, Waer kan een dooden best als by de dooden weenen?
Gaet in dit duyster graf, stelt u beneffens haer, En soeckt vvel inde doodt ghy vindt u leven daer, Hy gater in met vrees, en sou schier hast beswijcken, Soo dunckt hem dat rondsom de hoofden op hem kijcken,
En of het ydel been geen oogen meer en heeft, Nochtans het hel gesicht maeckt dat sijn herte beeft. Hy siet daer over hoop de beenen vande lijcken En onder een gemenght de armen, en de rijcken:
Hy siet daer meenigh Heldt, en meenigh Ridder aen, En peyst: gelijck als dees soo moet het al vergaen. Hy siet een heel gheraemt met al sijn maeger beenen, Oock tot de minste toe aen handen, en aen teenen,
Met ribben, en met heup, met dorre schenckels aen, Hy siet daer op de muer dit graf-dicht onder staen:
ICk was in mijnen tijt de schoonste vande steden, Door mijnen hellen glans, en wel gemaeckte leden,
Ick had de soetste stem, ick droegh het fraeyste hayr, En mijn sneeuw-wit coleur gonck boven allegaer.
Nu ben ik die gy siet, de schoonheyt is versleten, Mijn teer en jeugdig vleesch is vande wormen geten,
Mijn spraeck, en soete stem die namen eerst de vlucht, En datter overblijft is schrick, en ongenucht!
Waer zijn sy altemael die my soo vierigh minden! Niet een van allegaer is aen mijn graf te vinden:
Daer staet een droeve baer, daer staet een ydel bert, Ah die uyt d'oogen is, is oock haest uyt het hert! Ghy die noch hebt u jeucht, wilt ghy die eeuwigh houwen, Gaet met een Koninx Soon, met Jesu Christo trouwen,
Gelooft een dooden mondt daer steeckt de waerheyt in, Daer ymandt lieft het vleesch daer is geen vaste min. IAcobus leest het dicht, en gaet het over-legghen,
En siet eens op een nieuw wat dat het al wil seggen:
Hem dunckt hy wort gheraeckt, het schijnt op hem gheseyt, Soo dat hy droevigh sucht, en bitter tranen schreyt. Wel aen dan goeden Godt hier wil ick, seyt hy, blijven, Tot dat mijn sondigh vleesch sal tot een romp verstijven;
Hier wil ick voort in druck mijn leven slijten af. Die doot is naer de siel betaemt een duyster graf.
O kost ick alle daegh' my in mijn tranen wasschen, Terwijl ick ligh gestreckt op beenen, en op asschen! Voor een vervuylde siel en is geen beter loogh Als die een rouwigh hert perst uyt een bitter oogh.
Een traentjen datter rolt lanx mijne droeve kaecken, Dat kan my weder wit, en weder suyver maecken, O goedertieren Godt als ghy ons droefheyt siet, Dan weeght gy ons misdaet, noch uwe gramschap niet!
Soo kermt hy alle daegh', soo sucht hy heele nachten, Men hoort van buyten graf gedurigh droeve klachten, Hy heeft soo lanck geweent, en langer weenen sal, Siet wat een swaren druck komt van een lichten val
Historie.
OP dese maniere heeft Iacobus den haen van sijn conscientie hooren kraeyen, en de fonteyn van sijn ghesicht laten springen. De tranen zijn goet als zy op haren tijdt gestort worden, ghelijck de wijn-druyf rijp zijnde gheperst aengenaem is, maer verrot zijnde walgelijck, en dient voor de verckens; soo gaet het met het nat van onse oogen; inden tijdt van het leven, en van genade zijn sy den wijn der Engelen, maer in de hel zijn sy den wensch der duyvelen. My dunckt dat ghy
verlanght wat dat ick hier voor een geschiedenisse sal in schieten. Ick wensche datse u, en noch veel andere voor eenen spiegel waer opgehangen. In dese onse
tegenwoordige eeuwe woonden een deuchdelijck man binnen Parijs met name Monsieur Bertraud Boeck-verkooper van neeringe. Desen hiel veel aen met den
+
In vita.
Eerwaerdige Carolus de Condren tweeden+
Generael vande PP. Oratoristen, den welcken desen Bertaud soo verre inde deucht dede voorderen, dat hy sijnen winckel toe-sloot en begaf sich teenemael om voor Godt verlooren sielen te gaen soecken.
+
Cap. 24.
+
Godt almachtigh had desen Coopman begaeft met een besondere gratie om licht-veirdighe dochters wederom tot een eerbaer leven te brengen. Welcke manier van sielen te soecken vereyschten ontwijfelijck een sterck, en vroom gemoet, gelijck het sijn was, en ten waer dat hem Godt besonderlijck tot sulcken sorgelijcken aen-slaegen en hadde verkosen, al de werelt sou met reden gelaeckt, en gelastert hebben de middelen die hy gebruyckte tot sulck een eynde. Desen grooten dienaer Godts heeft veel jaren lanck gedaen 't gene den Eremijt Abraham eens dede om de saligheyt van sijne nichte. Hy gonck in die oneerlijke huysen gelijck die Engels quamen binnen
Sodoma, en in 't midden van alle die sinnelijcke vuylicheyt was hy gelijck de suyvere stralen vande Son, die op het slijck, en op den modder vallen. Hy geveynsde de gedaente van eenen sondaer, om de sonde in haren eygen leger op te slaen; om de sonde (gelijck den H. Paulus seght) door de sonde te vernielen; ende wesende een onnoosel lam, trock aen het vel van eenen wolf, om de warachtige wolven te brengen tot de onnooselheyt, ende reynicheyt der lammeren.
In de speloncken van die Harpijen loech hy, dansten hy, banketeerden hy, maer al met eenen gemaeckten, en geveynsden appetijt, onder den welcke hy bedeckte een heylige seebaerheyt, en een volmaeckte abstinentie en ten langen lesten hebbende onder het vel van eenen bock van Esau langen tijdt ontveynst ghehadt den
waerachtighen Iacob, nam hy sijnen slagh waer, en stelden die onsalige sielen de leelijckheydt haerder sonden voor oogen, en naer een gemaskerde blijschap storten hy waerachtige traenen. Hy dee verdwijnen die schaduwen van sijn spelen, en dansen door een klaerblinckentheyt van sijne stercke vermaningen. En het gebeurden dickwils, als hy sach dat sijn woorden niet krachts genoech en hadden, dan druckten hy
haer in de leelijckheydt der sonden door het bloet van sijn schouderen, die hy met disciplinen open haelden, ende de hayren-kleederen die hy droegh, en de ketenen, die ontbonden de banden des duyvels.
Hem was ter ooren ghekomen dat seecker dochter kloeck van gheest, en die langen tijt seer godtvruchtelijck geleeft hadde, oock in een quaet spoor, en in een oneerlijck huys was gheslaeghen, sijnen yver-sucht porden hem aen om dese vervlogen duyve te gaen jagen. Hy gonck al die ge-infecteerde huysen uyt en in, om desen siecken te vinden. Ten langen lesten die ghevonden hebbende, soo gaet hy ghebruycken alle middelen om hare gratie te winnen, hy maeckten haer wonder dingen wijs om hare fantasien te verstellen, hy tracteerden haer, hy leydense wandelen, hy wist soo den beleefden te maecken, dat hyse by naer ontfutselden allen den tijdt, en gelegentheydt om te sondighen. Ondertusschen was hy voor sijn eygen selven ten hoochsten op sijn hoede, wel wetende dat hy gonck over de doornen en dat hy was midden in de stricken. Maer om dies wil dat dese dochter haer soo verre liet winnen door hope datse hem tot haer begeerte soude krijgen, soo en kost dese vrientschap tusschen dese twee sonder
on-eerbaerheyt niet lanck meer dueren, ten waer saecke geweest dat hem Godt een onnoosel middel in-gegeven hadde, om dit koordeken van kennisse noch langer te trecken.
Hy vindt goet om haer te spreken van een houwelijck, en dat het wel sou konnen gebeuren dat hy haer sou trouwen. Hier op doet dese Dochter haer oogen open, ende gelijck sy verstandigh was, oordeelden sy terstont dat die manier van leven
profijtelijcker, geruster, en saliger sou wesen, als wel die speloncke der Moordenaren. De onkosten die hy om harent wille dede, waren groot, sich altijdt inbeeldende dat hy dit verlooren schaep metter tijdt op den rechten wech sou brengen. Hier door geschieden dat sy hem wat meer begost te beminnen, en te believen. Hy, die noch noyt geen bequame gelegentheyt gevonden en hadde, van den register van bekeeringe te trecken, ende noch niet en oordeelde dat sy de rijpicheyt hadde om de gratie Godts te ontfangen, verdobbelt sijne diensten, geeft haer de visite met alle beleeftheyt diemen kan bedencken. Ten lesten siende dat den gront van haer gemoet soo kout bleef om het goet saet van sijn vermaninge te ontfangen, en vreesende of hem misschien desen wilden vogel noch mocht ontsnappen, begeeft sich tot het
gebedt veel yveriger als hy oyt gedaen had van te vooren, versoeckende, en smeeckende van Godt almachtich dat hem gelieven soude dese sijne gebeden te begenadigen door sijne gratie tot sijne glorie met de bekeeringe van dese sondaresse, tot welcken eynde hy beloften doet van groote lijf-kastijdinge, en penitentie, en siende dat de gemaeckte vrientschap anders niet en kost verseeckert worden, soo geeft hy haer het jae-woordt van haer te trouwen. Het welck gedaen zijnde, soo nam hy aen een meerdere vryicheydt om op hare manieren te letten, en sy wierdt sorchvuldiger om niet te doen dat hem kost mishaegen; al hoe wel hy hare kranckheyt tusschen bey noch achterhaelde, dat hy evenwel voorsichtelijck wist niet te weten.
Ondertusschen sy begint de voltreckinge van het houwelijck te praemen, dringhende sterck aen op sijn gegeven belofte, daer by voegende datter geen ander plaester op hare wonden en kan geleyt worden. Inder voegen dat hy sich genootsaeckt vondt van dach, en ure tot de ondertrouw te raemen. Wel is waer dat hy aerdige grepen wist te vinden om het futsel-boexken al te soecken, om soo noch altijdt, en plaets te bereyden voor de gratie Godts. Doch hoe hy sijn uytvluchten wist te
maecken, ofte niet, den bestemden dach, en die ure die zijn verschenen. De welcke nu gekomen zijnde, soo en heeft desen dienaer Godts, die altijt op den bystandt Godts