SYt ghy niet belust o Siel om met Christus een ghesonde locht in het hofken te raepen, hy gaeter naer toe met sijne dry lieve
pelen. Ierusalem was een Konincklijcke stadt, sou dit wel eenen speel-hof geweest zijn daer Christus sich naer soo veel aerbeyts wat gonck vermaecken? t'schijnt iae, en dat hy daerom sijn dry beminste Apostelen mede brenght die hy oock op Thabor sijne glorie verthoont hadde, dies te meer dat hy vande Bruydt een treffelijcke Dame daer toe ghenoodicht wordt. Veniat dilectus meus in hortum.
Maer laet ons eens weten watter af is, o Edele Princesse! O beminde Bruydt wat sal hy daer al vinden? sal daer wesen musieck, sal daer sijn een luyt, sullen daer slaen de nachte-gaelen sullen daer de schoone pauwen wandelen, ligghen daer de koele vyvers, springhen daer levende fonteynen, plucktmen daer liefelijcke vruchten, staen daer in orden de Laurieren gemenghelt met granaet, en citroenen-boomen, ligghen daer beddekens van witte lelien, van ghevlamde tulpanten, staen daer haeghen van wel rieckende roosen, en salder gheen droefheyt, gheen misnoeghen wesen?
Hy seght soo hy daer in komt, teghen syn dry lieve Apostelen Sedete hic donec vadam, & orem, min, of meer ghelijck eenen Vaeder die in het velt gaet spitten en spaeyen met sijn kleyn kinderkens, en doet die onder een boomken sitten, en spelen, terwijls dat hy besich is
int sweet sijns aensichts met de swaere aerde te breken: soo oock laet den
Salichmaeker syn lieve discipelen rusten, terwijl hy den hof van Gethsemani gaet bouwen. Edoch wat kost hem dit al aerbeydts, sweets, en bloedt, en droefheyt! die hy onderstaet sonder eenighe verschooninghe.
Ten tijden vanden alghemeenen watervloet, als Konincklijcke palleysen, en speelhoven van plaisantie onder het waeter stonden, soo en quammer segghen de Rabbinen niet eenen druppel in het paradijs, en dat ter opsicht, en om het respect vanden Patriarch Enoch die doen in het paradijs was. Eylaes! ten gaet soo niet in het Hofken van Gethsemani, maer een heel tempeest van droefheyt komter inghebroken, soo dat hy seght: Intraverunt aquae vsque ad animam meam. De wateren sijn tot binnen mijne siele ingedrongen. O met wat een hooge baeren van benauwtheyt gaen sy dat Goddelijck hert overstolpen? wat een grondeloose droefheydt moet het sijn die hy voelt, en noemt een droefheydt totter doodt te wesen?
Den wijt-beroemden Iustius Lipsius schreef op den inganck van sijnen hof: Iocari licet, Narrare licet, Rogare licet, sed nihil hic serium: Gratiarum hic locus est. Dat is te segghen: Men mach hier iocken, men mach hier vertellen, men
mach hier vraegen, maer niet ghewichtichs: want hier is het vertreck der Gratien. Soo schreeft hy op sijnen Hof, maer op den Hof van Gethsemani sal ick stellen: Tristari licet, pauere licet, Taedere licet, Totum hic serium, Gratiarum enim locus est. Dat is te seggen: Men mach hier droef sijn, men mach hier suchten, en beven men mach hier waeter, en bloet sweeten, t'moet hier al voor goet gaen, want het is hier de plaetse van gracy, en van ghenaede.
Isser oyt een droef ghelaet te sien gheweest op de werelt dat niet alleen steenighe herten, maer oock den hemel selver sou beweghen, dat is de deirlijcke ghesteltenisse van onsen Salichmecker, nu knielt hy, nu valt hy ter aerden, nu slaet hy wt syne ermen, nu vringht hy sijne handen, nu weent hy, nu sucht hy, nu siet hy op zijne Apostelen, nu naer sijnen Vader, nu naer den hemel, nu naer de aerde. Hy seght met woorden, en ghetuyght het met bloet te sweeten: Tristis est anima mea vsque ad mortem. Mijne Siel is bedroef totter doodt toe. Godt is droef, ick en verstaet niet, het strijdt teghen sijne nature; den Saelichmaecker des werelts is droef, ick en verstaet niet; het strijdt teghen sijne liefde, hy plach daerom te verlanghen.
kloeck-moedighen: In mortem ire? waer blijft uwen bystandt, troost, en ghetrouwicheyt tot uwen Heere? is het nu tijdt van slaepen? kont ghy sluymeren in sulcke stormen, en tempeesten! siet ghy niet hoe deirlijck het schipken van de menschelijckheydt Christi met baeren van droefheydt wordt overvallen, en dreyght te gaen te gronde? Nu is het tijdt van eenen ancker van vrintschap wt te werpen. O slaeperachtighen Apostel, siet eens wt u vervaeckete ooghen, en verghelijckt eens dese valleye van Gethsemani met den bergh van Thabor, dunckt u niet dat ghy hier oock sult moeten roepen Domine bonum est nos hic esse. Heer het is ons hier goet te wesen. Stelt hem eens soo hy doen was by dat hy nu is, siet eens de bangigheydt van sijne Siele, siet de
ontsteltenisse sijns aensichts, siet de benouwtheydt sijns ghemoets, siet het verdriet sijns herte, siet het beven van alle sijne leden, siet het ghewicht van onse sonden dat hem het sweet, en Bloet is wt persende. Siet in desen benouden staet zijn
sorghvuldicheydt tot u, sijn ghehoorsaemheydt tot de Vader, sijn mistroosticheydt tot zijn eyghen selven.
O Siel Christus en is niet droef om dat hy peyst dat soo goeden Meester heeft soo onghetrouwe Discipelen, dat hy soo weerdich
voor soo slechten prijs is verkocht gheworden; dat hy soo teer van Lichaem soo onghenaedelijck sal ghegheesselt worden: maer hy is droef dat hy soo dierbaeren Bloet, soo overvloedelijck sal vergieten, en datter soo weynich profijts af sal komen; hy is droef om dat hy siet dat hy soo droef is om eens anders sonden, en dat wy soo weenich droef zijn om onse eyghen sonden.
O Heere Iesu ghy hebt groote reden van droefheydt en oversulcx Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animae meae. Ick sal voor u gaen overlegghen in bitterheydt mijnder siele alle de ghepasseerde iaeren. Och had ick oock een
droefheydt totter doodt, want mijn misdaet is groot tot de doot, by foute van dien soo voegh ick mijne droefheydt by die van David die verhoort is, by Magdalena die ghesuyvert is, by den Publicaen die gherecht veerdicht is, by den Verloren Soon die in ghenaede ontfanghen is. Op dat ick alsoo deelachtich mach worden van u bitter lijden, en daer af mach plucken de vruchten hier in gratie, en daer boven in glorie. Laet ons hier o Siel eens de Pooesie op het aen-veerden vanden kelck met een droeve snaer hooren spelen.
MAch ick ô droeven Godt! mach ick u wel eens vragen
Hoe is u bleeck gelaet en aensicht soo verslaegen! Gy siet bedruckt, benouwt met vrees en angst beswaert Niet al of ghy Godts Soon, maer eenen sondaer waert.
Ghy knielt, ghy smeeckt, ghy sucht, ghy beeft van enckel schroomen, Ick sie het bloedich sweet lancx uwen leden stroomen,
Ick sie u banghe Siel, ick sie u hert in noot
De droefheydt die u prest, is droefheyt totter doodt. Seght my o IESV soet waer toe dit bitter strijden? Is dit rechtveerdigheydt te lijden voor het lijden?
Te hanghen aen een Cruys eer ghy ghehangen wort? En dat ghy dierbaer Bloet lanck voor de VVonden stort? O Enghel! o ghy komt ter goeder vr' verschijnen,
Op dat ghy onsen Godt versterckt in dese pijnen; Geeft aen een treurigh hert, geeft eenen blijden dronck Den Kelck des saeligheyts die hem den Vader schonck.
ICk nem' o mensch in danck dat ghy my troost gaet ionnen
Terwijl de droefheyt heeft mijn Siel gants overwonnen; En is't dat u ghesicht blijft staen op mijne pijn, Soo weet ick dat u hert sal haest by d'ooghen zijn. Siet desen bitt'ren Kelck waer in daer wort ghevonden Het sweert van Godes toorn, en het fenijn der sonden;
O Kelck ghy sluyt in u een zee van pijnen groot, VVaer van den lesten teugh den teugh is vande doot. Ah! Siel wat kost ghy my, wat moet ick om u lijden, Eer ick u door mijn doodt kan van u doodt bevrijden!
K'heb dreyendertighiaer in aerbeyt overbrocht, Is dat verlooren Schaep o Siel niet dier ghesocht? Nu komt den Engel noch dit Cruys aen my verkonden,
Dit Cruys swaer van gewicht, maer swaerder noch van sonden: K'omhels het schandigh hout met eenen bleyden moet Hoe wel het sien alleen my kost en sweet, en Bloet. O Cruys vol meenich Cruys! (Ick sien my in V vangen, Ick sie daer Cayphas bloet-dorstich staen verlanghen,
Ick sie, al sie ick't niet, soldaeten om my staen. Die in mijn lichaem teer vijf-duysent VVonden slaen. Sy drucke soo my dunckt, mijn hooft vol scherpe dooren Die my, o bitter smert! de herssens gants door-booren,
Ick slyp dat lastigh Cruys van nu aflancx de straet,
VVat doot lijdt s'menschen siel als hy ter doodt-plaets gaet! Hoort op Calvari Bergh die swaere haemer-slaeghen
Die my door hand', en voet die plompe naeghels jaegen; Daer hangh ick soo my dunckt voor u al in doots-noot Ghelijck u sonden zijn, soo sijn de pijnen groot. Gaet, nu ondanckbaer Siel, gheniet noch u ghenuchten, Terwijl ick swem in't Bloet, en sterf van treurig suchten, Gaet neemt vry u vermaeck daer soete roosen staen, Terwijl sal ick voor u ghekroont met doorens gaen; Drincg vry den koelen wijn uyt ghemalieerde vaeten, Om soo voor mijnen dorst een spongie gal te laeten;
En gaet in sy, en gout vol perlen aen het lijf, Terwijl mijn Lichaem is rontsom van VVonden stijf.
Ghy, in u sonden sijn't waerom dit wort gheleden, Gy kapten my dit Cruys, gy gonckt dees naegels smeden
De roeyen, en de kroon die sijn van u gheplugkt, Ghy hebt die Lancie my diep in de Zy ghedruckt. [E]n kont ghy dit o Siel aendachtich overdencken, En sonder eenen sucht, of traen daer voor te schencken?
Slaet op u sondigh hert, laet sluysen u ghemoet, Geeft traenen, traenen Siel als ick u geef mijn Bloet.
O Godt o Goeden Godt! gy meucht met eeden klaegen,
Hoe kont gy noch in my soo lanck mijn boosheydt draeghen? VVaer uwe gramschap groot, gelijck mijn sonden sijn Ick waer nu lanck verdoemt, en lee die helsche pijn Maer ick hope' noch op u en u bermhertigheden. [I]ck hop', op die stort Bloedt-sweetighe ghebeden:
Ick hop' op uwen Kelck o droeven Benjamin, VVat steeckt daer gal voor u, en honigh voor ons in! VVant ghy laet s'Vaders wil op uwen wil gheschieden. Al wou hy Cruys op Cruys, en doodt op doodt ghebieden.
O Goddelijcke jonst, o vlam, o vier, o brandt!
Den Heer stelt voor den knecht sijn goet, en Bloedt te pandt!
DRuckt dan o Siel in u dit droef, en bloedich wesen,
En wilt daer u misdaet, en sijne liefde lesen;
En soeckt eens in u hert, mischien schuylt daer noch iet, Dat IESVS oirsaeck is van droefheyt, en verdriet. En seght: o IESV soet vergheeft my mijn sonden! Want ick ick heb de schult van uwe dierbaer VVonden:
Maer liever als ick u noch meer vergrammen sal Soo weensch ick om de doodt. O Godt deur hebjet al?
Historie.
NAer dat het Hofken van Gethsemani met het dierbaer Bloet, en sweet Christi Iesu besproeyt is, soo sijn daer nader-handt menigherley bloem-deuchden, en wel-rieckende kruyden ghewassen, die t'allen tijden van sijne dienaers ende dienaressen sijn ghelesen, ick en twijfel niet o Siel of ghy gaet daer somtijts oock al een tuyltjen haelen, want daer wort ghevonden de witte lelie der Maeghden, de welcken sy in haeren schilt voeren: hier plucken de weduwen het nederich, ende oitmoedich violetjen, volghende dese blomme naer in een stil kleedt haeren staet betaemende. Hier vinden de ghetrouwde de roose van een Christelijcke liefde de welcke ghevlochten wesende met verscheyde soet-aesemende kruykens van verduldicheydt, lanckmoedicheyt, standtvastigheyt, onghetwijfelt eenen aenghenamen geur van hun gaen verbreyden.
Maer weet ghy wel o Siel op wat beddeken dat ghy van daegh moet gaen plucken? t'is het perxken daer de overghevinghe en resignatie van sijnen eyghen wil soo ieudich is
bloeyende, t'is dien: Fiat voluntas tua. Die ick wenschte dat ghy wel vast op uwen boesem, iae op u hert waert spetende: Och hoe gherust, en troostich sou u leven wesen want ghy die van daegh wel wist wt te wercken! Om klaer te spreken, ick sal hier voorhouden wat een ander ghedaen heeft, om u, wat ghy doen moet, te bethoonen. P. Ioannes Hieronymus Religieux vande Societeyt, een Spaeniaert van natie, eenen
+
P. Peniquin part.2. c.7.
man+
wt-muntende in deuchden, en welsprekentheydt; van wiens treffelijcke Sermoonen Coninck Philippus den II. dat is Philippus den Wijsen, sich dikwils verwonderden. Desen had voor een loffelijck ghwoonte aenghenomen van aen Godt allen avonden eenighe uren [t]ijdts toe-te schicken, ende die in een vierich Ghedbedt over-te-brenghen, in het welck hy dickwils de twee liefden dat is de twee willen in strijdich teghen een dede komen, te weeten de goddelijcke, ende de eyghen liefde, [s]ich voor ooghen stellende al het quaet waer [v]an de eyghen liefde, ende
sinnelijcken wil eenen afkeer hebben; d'een voor en d'ander naer [w]el overwegende, vraeghden dan van sijn eygen [s]elven: VVel Ioannes dat u Godt aenspraeck om met hem oock wat wt sijnen kelck te drincken, soudt ghy [b]ereedt sijn dat te doen? Soudt ghy't aenveerden, en
segghen: Fia! voluntas tua, In dese voeghen sich inghebeeldt hebbende, hongher, dorst, kercker, sieckte, schande iae selver oock de doot, soose hem van Godt toeghesonden wierden om te onderstaen, sey hy op alles: Fiat voluntas tua. Betrouwende door Godts Gratie die altemael te konnen verdraeghen. Dese
verstervinge balancerende soo is hem dese swaere saecke inghevallen. Maer Ioannes? dat ghy nu gheroepen wierdt vande Inquisitie, en datmen u voorhiel (onnoosel nochtans sijnde) eenighe van uwe bewijsen die naer ketterije riecken, sout ghy diën kelck omhelsen by aldien Godt u dien quam te schencken? Hier in ghevoelende sijne kleyn herticheydt riep: Non siat voluntas tua, non fiat. Neen Heer, dit niet Heer. Doch bemerckende dat een oprechte liefde Christi behoorde stercker te wesen, en vroomer in te lijden, soo verdobbelde hy sijn Meditatie, ende den brandt van binnen wiert soo groot, datter een vlamme, en een stemme is opghevloghen segghende! Etiam hic fiat voluntas tua, fiat, Iae Heer, oock dit o Heer. En soo heeft de liefde Godts, over sijnen eyghen wil, en liefde victorieux ghebleven.
Dese woorden en had hy soo haest niet wtghesproken, of den Poortier die riep hem om aen de poort te komen, alwaer hy eenen
Hussier vondt die hem van weghen de H. Inquisitie een verbodt quam brenghen van voortaen niet meer op den preekstoel te klimmen, voor, en al eer hy sich verdedicht sou hebben over seker ketters bewijs dat hy't volck op den stoel voorghehouden hadde. Naer dese donder, soo sloegh hem vanden anderen kant eenen blixem van Roomen; want hy wierdt berichticht dat hy met een versmaetheyt vanden Apostolicken Stoel had ghesproken ende eenighe lichtveerdighe, hooveerdighe, ende schandaleuse redenen voortsghebrocht, en dat hy oversulx in persoon te Roomen int recht wierdt gheroepen.
Wat dunckt u o Siel! was dit niet wel eenen bitteren kelck voor eenen onnooselen, doch laet ons sien hoe hem de saeck sal wtvallen, mischien sullen wy het suycker van troost op den grondt vinden. Hy treckt naer Romen, en bewijst klaer-schijnlijck dat hy in gheen vande twee beschuldinghe in het minste niet plichtich was. Soo dat Godt dit tot geen ander eynde en had toe-gelaeten, dan om dat tusschen dese twee donckere wolcken het licht van sijn onnooselheyt helder sou af-steken, en dat sijn liefde tot Godt, ghelijck het vier inde misse door het besproeyen van het waeter, in hitte sou toe-nemen. Ende saeck is oock alsoo
gheloopen: Want vande Inquisitie onnoosel verclaert sijnde, is veel liever ghehoort gheweest als van te vooren; ende vanden Paus, ende de Cardinaelen even ghewenscht vonnis ontfanghen hebbende is daerenboven noch vereert met den titel van
Pauselijcken Predicant, ende soo vol goddelijcken troost en menschelijcke eere wederghekeert naer Spagnien.
Siet eens o Siel dat is mediteren op het hofken, enden bitteren kelck Christi. Dat is segghen, en doen: Fiat voluntas tua. O ghy kleynmoedighe, en ghy kleyn-hertighe als ghy sijt, hoe sout ghy eenen vollen kelck aen-veirden aenghesien ick u voor eenen druppel sie schroomen, een oneffen woordt, en een kleyne berispinghe, een geringhe misachtinghe doet u preutelen, en murmureren. O! ghy syt oock al een van dat volcxken daer Thomas â Kempis af spreeckt: Veel volghen Iesus tot het breken des broots, maer weenich tot het drincken des Kelckx. Nu couragie dan, maeckt van daegh in u ghebedt, ghelijck dese vromen Pater dede, een opset van dat N. en dat N. ter eeren Godts te lijden. Doet ghelijck als desen die met groote letteren dese schrijven,
+
P.Drexel en stellen ter wijlen dat hy sieck was, aen 'tvoeten eynde van syn bedde: Fiat+
voluntas tua. En als hy met steecken wiert
overvallen, of bittere drancken moest nemen, of s'nachts slaeppeloos telden al de kloxkens, dan sach hy, en peysden altijdt op desen: Fiat voluntas tua. ende dat met een volle overghevinghe sijns wils, ontfanghende dit kelcxken van bitterheden, en lijden. O Siel dat dien Fiat voluntas tua stont in onse winckels alsser slechte neeringe is, stont in het salet alsser
yemandt vande vrinden doodt is, stont op onse pacht-hoeven als den ooghst misluckt is, stont op u hert alst erghens in ghequelt is. Seght dan Fiat, Fiat, Fiat voluntas tua. O wat een Christelijcke woorden sijnder wt de heydensche penne van Epicterus niet komen vloeyen? ick heb seght hy, dit vast voor my ghenomen, ende mijnen wil ghevoeght naer dien Goddelijcken. VVilt Godt dat ick koortse hebbe, ick wil oock; dat ick iet aenvanghe, ick wil oock; dat ick lijde, ick wil oock; dat ick iet verkrijghe ick wilt ook; wilt Godt dat ick tot mijnen wensch niet en gheraecke, ick en wilt oock niet; wilt hy dat ick sterve soo wil ick sterven.
Laet ons nu komen tot de ghevanghenisse Christi die soo rouw te werck ghegaen is dat sy met het knevelen het vel van Christi armen ghestroopt hebben en dat hy bloeyde wt by sijne handen.
Ghevanghenisse CHRISTI.
Sin, en bediedsel Van het Beeldt.
DOet wat ghy wilt, als eyghen baet Vermengelt wort met boosen haet, Alwaer het noch soo goeden vriendt.