enDEM
Een
WIJS woord vaneen ervaren
politicus* * * OP vrijdag 8 juni j.l. gaf onze partijvoorzitter, prof. mr. P. J. Oud, in onze reeks veertien- daagse radio-uitzendingen een commentaar op de jongste verkiezingsuitslag voor de V.V.D.
Een wijs woord van een parlementariër met een welhaast unieke ervaring, die alle politieke stormen van de laatste halve eeuw heeft meegemaakt en daar zelf middenin heeft gestaan.
Zijn beschouwing zouden wij, naar wij menen, in enkele woorden aldus kunnen samenvatten:
Geen reden voor paniek, maar evenmin voor een zelfvoldaan stilzitten.
Het doet ons uiteraard genoegen, dat de inleiden de opmerkingen, die wij vorige week te dezer plaatse over de verkiezingsuitslagen maakten aan de hand van de door ons gegeven percentages voor enige representatieve gemeenten over het tijd vak 1946-1962, zozeer paraHel lopen met de visie, welke de heer Oud op de situatie heeft.
Wij meenden goed te doen, deze radiorede van onze partijvoorzitter op onze voorpagina af te drukken en hopen de volgende week de beschouwing, in ons blad van 7 juni afgedrukt, voort te zetten.
Prof. Oud begon zijn radio1·ede met de opmerking, dat het de eerste maal na de verkiezingen voor de gemeenteraden was, dat de V.V.D. zich over de radio tot de luisteraars kon richten.
Hij begreep, dat zij daarom van hem verwacht- tcü, over de uitslag van de verkiezingen iets meer te zullen verne1nen dan het korte commentaar, dat hij in de late avond van de verkiezingsdag, te zamen met vertegenwoordigers van andere poli- tieke partijen, voor radio en televisie had mogen geven.
De heet' Oud vervolgde dan verder woordelijk:
Onder de verse indruk van de voor de V.V.D.
zo weinig gunstige uitslag heb ik toen gezegd, dat ik mij over de geleden verliezen niet onge1·ust maakte. Hier en daar heeft men zich over deze uitspraak verbaasd. Men heeft het zelfs veront- rustend genoemd, dat een partijleider zich aldus uitsprak. Laat mij daarom wat nauwkeuriger uit- leggen, waarom een langdurige politieke ervaring inij doet zeggen, dat er voor verontrusting voor- alsnog geen aanleiding is.
Verontrustend is niet de teruggang van een accidentele hoge top naar een lager peil. Veront- rustend is een doorlopende geleidelijke teruggang.
Dat de anti-revolutionairen in 1946 terugvielen van 't hoge stemmencijfer, dat zij in 1937 onder
·col~jn hadden bereikt, was voor hen niet veront- rustend. Maar wat hen wel verontrusten moet is, dat hun partij nadien bij elke volgende verkiezing slechter uit de bus kwam. Voor de christelijk- historischen geldt, zij het in mindere mate, het- zelfde.
* * *
Voor de V.V.D. loopt de lijn heel anders. Zij is er een van geleidelijke stijging, totdat zich in de jaren 1958 en 1959 een spectaculaire vooruitgang verto-ont.
Wat bij de laatste Kamerverkiezingen is ge- beurd kan men wat de V.V.D. betreft met een Engel.se term een "landslide", een aardeverschui- ving noemen. Thans is de aarde grotendeels teruggeschoven.
Een abnormaal verschijnsel is zo iets niet. In Engeland was de conservative party in 1945 slachtoffer van een "landslide". Labour kreeg een ongekende meerderheid in het Lagerhuis. Toen waren er velen, die dachten, dat het met de partij van Churchill voor lange tijd gedaan zou zijn,
maar reeds bij de volgende verkiezingen bleken de bordjes verhangen. Wie dergelijke voorbeelden voor ogen houdt, begrijpt, dat men in de staat- kunde zich hoeden moet de zaken op korte ter- mijn te zien.
Niettemin legt ook een plotselinge grote_ voor- uitgang een partij een extra verantwoordelijkheid op. Voor de V.V.D. betekende dit in 1959, dat zij bereid moest zijn haar aandeel in de regeringsver- antwoordelijkheid te drageiL Ik heb mij geen ogenblik ontveinsd, dat dit risico met zich bracht.
Wij zouden het zeker heel wat gemakkelijker hebben gehad, indien wij oppositie waren geble- ven. Daar-op aan te sturen zou echter onverant- woord zijn geweest. Het risico diende te worden aanvaard. Een partij, die daarvoor terugschrikt, verspeelt op den duur haar invloed.
Bij de in ons land bestaande politieke verhou- dingen wordt het risico vergroot, doordat steeds moet worden geregeerd in samenwerking met anderen. Dit legt vanzelfsprekend beperkingen op. Geen partij kan eigen verlangen ten volle bevredigen. Wie niet bereid is met hetgeen bij anderen leeft rekening te houden, is voor samen- werking ongeschikt. En men heeft goed te begrij- pen, dat indien deze bereidheid bij alle partijen zou ontbreken, het parlementaire stelsel in ons land ten dode zou zijn opgeschreven.
. . .
De kiezer, die zich gebonden acht aan een partij, omdat hij haar beginsel onder- schrijft, heeh voor deze ding2n meer oog dan hij, die zich laat leiden door de indrukken van het ogenblik. Het zijn de kiezers van het laatste soort, die drijven van de ene partij naar de andere. On- tevreden over de resultaten van het vorige be- wind met zijn grote invloed van-de PvdA hebben zij zich in 1958 en 1959 tot de VVD gewend. Van de nieuwe samenwerking hebben z~j meer ver- wacht dan deze kon geven en daarom wenden zij ons thans de rug toe. Wie op deze kiezers re- kent, bouwt op een wankele grondslag. vVie het oog op de toekomst gericht houdt, zal dan ook bovenal streven naar vergroting van de beginsel- vaste aanhang. Hij weet, dat men in de staatkunde blijvende resultaten slechts op de lange duur kan bereiken. Het is deze wetenschap, die hem zijn moed niet doet verliezen als er tegenslag is.
Gij moet, waarde toehoorders, uit dit alles niet
Donderdag 14 juni 1962 - No. 687
De functie 'Van de Ombudsman
(SLOT) (zie pag. 3)
Partijvoorzitter Oud
gaf zijn VLSLe op de verkiezingsuitslag
afleiden, dat ik in zelfvoldaanheid zou terugzien op de tijd, die achter ons ligt; dat ik van oordeel zou zijn, dat wij van onze kant geen fouten zou- den hebben gemaakt.
Gemis aan zelfkritiek is ook voor een politieke partij een kwalijke zaak. Wij hebben ons ter dege af te vragen, welke fouten wij zelf hebben begaan en hoe wij die fouten kunnen herstellen. Kiezers, die wij door onze fouten van ons hebben ver- vreemd, kunnen, mogen en moeten wij terugwin- nen door een beter beleid. 'Wat wij echter nimmer rnogen doen is er naar streven ons verlies in te halen door het op een akkoord te gooien met onze beginselen. Een partij, die dat doet, kan wellicht een tijdelijke vvinst behalen, doch zij gaat op den duur onherroepelijk te gronde.
* * •
"'fl Ta ar wij ons vooral op hebben te bezinnen 'fY V is op de vraag of wij aan ons beginsel wel steeds op de juiste wijze toepassing hebben gegeven. Ook hebben wij ons af te vragen of wij onze doeleinden wel zodanig hebben weten te for- muleren, dat geen misverstand kon ontstaan om- trent hetgeen wij nastreven. Niets is bedenkelijker dan dat men daaromtrent in twijfel kan verkeren.
Daarom acht ik het altijd weer nuttig de volle nadruk te leggen op hetgeen ons voor ogen stond, toen wij bezig waren met de voorbereiding van de oprichting van onze Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.
Haar eerste voorzitter, de heer Stikker, heeft het karakter, dat de partij zou moeten dragen, ge- formuleerd op een wijze, die misverstand uitsloot.
Zij zou moeten zijn "een sterke progressief gezin- de partij, die allen omvat, voor wie de geestelijke vrijheid primair is, de sociale gerechtigheid plicht en die het economische leven niet willen zien ver- starren in het keurslijf van een socalistische dog- matiek, die uiteindelijk in staatsabsolutisme moet eindigen".
Vasthoudend aan wat ons van het begin af voor ogen heeft gestaan, zetten wij de reis voort. Wij gaan thans door het dal. Een moeilijk te bestijgen helling ligt voor ons. Maar als wij trouw blijven aan ons beginsel zullen wij, daarvan ben ik rots- vast overtuigd, weer stap voór stap naar boven gaan.
ATTENTIE!
.-~ ATTENTIE
Luistert op vrijdag, 22 juni a.s., van 19.30- 19.40 uur over de zender Hilversum II (298 meter), naar
"DE STEM VAN DE V.V.D."
Spreker: Mr. Dr. C. BERKHOU\XIER, lid van de Tweede Kamer der
_Staten-Generaal.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
• e •
aterverontre1 n 1g1 ng: de actieve bestt-ijding van de vervuiling op gedragen. In de elf jaar, verstreken sinds
"Het Stroomgelbied van de Domme'!" a'ls eerste deze functie erbij kreeg zijn vier waterschap-zui·ve·ringsins1taUa,ties en een aantal mihtaire in~taHa1ties voor de reini- ging van het wa.ter geibouwd, terwijl de vijfde waterscha1pzuiveringsinstaHatie te Eindhoven in aanbouw is.
een gevaar
voor de gezondheid Hoe verheugend dit i'S, al te hoge ve·r- wachtingen moeit men er ook weer niet van hebben. Een zuiveringsinstallatie rei- nigt na-ri1elijk niet he,t wa,ter van een be- paald kanaal, maai!' alleen het ofvalwa- ter dat erop ge-loosd wordt.
Wettelijke maatregelen dringend noodzakelijk
Op de langere duur heeft zulks echter wel een invloed ten goede. Schoon wa1ter heeft immers een zeilfreiinigend vermo1gen dwz het is in staact om een zeke·re hoe- veelheid vuil water te zuiveren. Brengt men dus o·~czc~s afvalwater, dat ontdaan is van de ergs.te vervuilende stoffen, op schoon wn ter. don zal het laatste waar- schijnlijk schoon blijven.
Waterverontreiniging is geen onbekend begrip in Nederland. Duizenden roeiers, zwemmers, hengelaars en andere watersporters merken s zomers hoe droevig het met ons openbare water is gesteld. De vis sterft uit, de stank is doordringend- en het genoegen van de recreatie aan het water is navenant.
Momenteel staan er in heel Nederland ongeveer 300 zuiveringsinst2.ollaties, terwijl er neig vij.l't.ig in aanbouw z:~;n. Bovendien heeft men op sommige plaatsen iets be- reikt met het bouwen van een perstlei- ding, waa-rdüor het afvalwater recht- streeks op de zee wo.rdt afgevoerd. Zo'n persleiding heeft bijvoorbeeld de gemeen- te Appinged-am tezamen met de Coöp.
Strokartonfabriek ,.De Eendracht" tot stand gebracht.
De Utrechtse Vecht, lang een van onze mooiste wateren, heeft veel over- eenkomst met een open riool. De Overijsselse Vecht en de Regge zijn een schrik voor de kampeerders geworden. De kanalen in Noord-Oost-Gro- ningen houden een zekere reputatie op vanwege hun intense vervuiling.
De Eem is berucht vanwege kwalijke geuren.
Sanering is kostbaar
Het aantal voorbedden zou met vele te vermeerderen zijn. Ons vuile waiter vormt een aanklacht tegen het openbaar beie,id en aüs er niet dra~tis-ch ingegrepen wordt, :r .. al er op veel plaatsen van recreatie a-an het water geen sprake meer zijn.
Eigenlijk is he;t huidige sysiteem van het lozen van vui:l walter op de open bm·e wateren verouderd. Het doet denken aan de tijd, dat de bewoners van steden en dorpen hun huisvuil gewoon op straat wierpen. Pas door de instelling van de gemeentereiniging en d<e da,armee verbon- den vom·schri:flten js er in di:t opzicht verbetermg Îl1\!l'etreden.
Ma«r. . huisvuiil kan men ve1·branden.
\vat moet men eclhter met vuil wate,r be- ginnen? Omsbree!ks 1870 meende men in Engel-and de oploSising van dit vraa;gstuk gevonden te hebben door he:t afvalwater over een laa.g s1tuk liand te laten lopen.
De onbeschrijflijke stank en het grote gevaar, d·at ziektekiemen in het vuile water het gTondwarter zouden infecteren, deed de Engelse regering spoedig hiervan terugkomen. Sinsdien lo.o-sl men het afval- water op de rivieren, kanalen of op de zee. In dat sb·dium \·cr·kcrcn wc i ilan"
Düg.
Niet dat er niets gedaèlll weirelt on1 de vervuiling tegen te gaan. De industrie.
die ze,ker wei de grootste vcrvuiler ge- noemd mag wot·den, zoekt in bepaalde
geval~len de oplossing in het beperken vnn het watergebruik. Als men met minder bedrijfswa1ter tüe zou kunnen of het in het geheel niet meer zou gebruiken zou er ook minde-r of geen afvalwa-ter zijn. Na- tuurlijk is da·t niet in alle bedrijven door te voeren. Bij de melkfabrieken heeft men er evenwel goede resultaten mee bereikt.
Tot voor kort was al het wa,ter, waar- m·c·de men de geledigde melkbussen uit- spoelt, afvalwater.
Op advies van de Rijks Zuivel-Agra- rische Afvalwaterdienst gebruik,\ men minde-r water vooT he1 uitspoelen.
Van het restant meu'k, dat zich in het afvalwa:ter bevindt, maakt men nu me·lk--
poecler. Een Groninger aardappelmeelfa- bl'iek wint uit heit afvalwater het \Vaar- clevolle veevoeder aardappel-eiwit tet·ug, waardoor de intensiteit van de vervuiling van zijn afvalwater geringer wordt.
In andere fabrieken laa·t men het bc- drijfswa;ter re-circuleren, d.w.z. h1en ge- bruikt he>! meer dan eenmaaL Hiermede zijn in de suikerfabrieken. de staalindu- stt·ie en de papie·rfabrikage bevredigende resultaten geoogst.
Sinds het bPgin van 1961 is er te Amersfoort een speciaal laboratorium ge-
vestigd, dat tot stand is gekomen op ini- ti.atief van de drie ixlnden van N PdP.r- lnndse werl<gevers. Daar wordt het a-fval- en be,drijfs,,·a.tP.r van e-en aa.nges.loten in- dustri., onderzocht.
Aan de hand van de aldus verkregen
STALEN MEUBELEN
GISPEN
CULEMBORG
;; ;;
uitkom~ten adviseren de hieraan verbon- den technülngen de betrokken fabdek wat hij het beste kan do·en: de hoeveel- heid bedrijfswater bepe1·ken, in bepaalde gevaHen een mechanisch procedé in de plaa·ts steHen van de vroegere bewerking met water, zodat er op deze wijze hele-
maa~ geen afva1lwater wordt geprodu- ceerd; of hoe het a.fvaihvaiter kan worden voorgezuiverd met zo min mogelijk kO's- ten.
De provinciale- en gemeentelijke over- heden, alsmede de waterschappen, stel- len namelijk als regel de voorwaarde, da-l een industrie pas dan vuil water mag lozen als het voorgezuiverd is.
Op zichzelf een goede maatrege,l, die eonter het bezwaar heeft, dat he·t geen ac.(iieve bestrijding is van de waterveront- reiniging. Ande·rs is het daarentegen bij de waterschappen "Het Stroomgebied van de Domme'l" en "Het Stroomgebied van de Aa" en bij het Zuiveringschap van de Donge, aHe in Noord-Brabant, alsme- de bij de wa1terschappen ,.De Geleen en Mo-lenbeek" en .,De Geul" in Limburg.
Aan deze instanties is voor hun gebied
Wil men echter al heit vuile wa·ter in onze rivieren, pJ.assen, kanalen en vaar- ten reinigen, dan zullen daar e,norme som- men mee gemoeid zijn. Het Rijksins:tituut voor de Zuivering van Afvalwater <RIZA) te Voorburg hee.ft becijferd, dat di.t een investeri:n:g van zevenhon-derd miljoen gul- den za<l vragen.
Als men daartoe nog de twee honderd mi'l.joen optelt, die tot nu toe voor de zuivering zijn betaald, dan komt dat neer op !75.- per hoofd van de bevolking.
In deze bedragen zijn dan nog nie't de sommen begrepen, no'd:i,g voor de bestrij- ding van de verziLting en evenmin van de zuivering van het indus,triëre afvillwa,ter, dat naar de mening van het RIZA door de industrie zelf moet worden betaald.
Zo'n algemene sanering kan evenwel alleen tot stand komen, als er een wet op de wa-terverontreiniging wordt aan- g-enomen. Niet alleen de recreatie, de land- en tuinbouw en de volksgezond- heid lijden onder {le watervervuiling, doch ook het aanzien van ons land. En op de duur zou ooi~ ons woonklimaat en de winning· Ya.n drinlnvater er de schade- lijke g·evolg;en van l<unnen ervaren.
':Deze Burger-
is nu eenmaal deze IHn·ger, de man die in dit blad het lichte tüPts,je moet aanslaan en die te dezer plaatse, zoal niet de g-rapjas, de clown, de lolJig·ste thuis, dp, pretbroek, de nar of de flierefluiter moet spelen en uithangen, toch wel in ieder geval voor een ijl, licht toontje n1oet zorgen. Gij verwacht van hem een vlu~·voetig dansje op de speehveide naast de hrede '"e~· naar de hoogste ernst.
Het valt mij vandaag· moeilijl< die verwachting- metterdaad in te lossen.
De rol van Lachdanpaljasso Jig·t mij niet; als het hart is gebroken is mijn stem dat óók. En laat il< het dan maar ronduit zpg·gen: al is mijn hart niet g·ebrolwn, er zitten een paar heel pijnlijke barsten in en er zijn schilfers afgeslag·en. U begrijpt wPI - schrandere lezer; slimme lezeres - dat dat l<omt omdat dit hart zich hard gestoten heeft aan de uitslag der gemeente- I·aads,·erldezingen. Da.ar helpt geen korte of la.ngf', golf aan en g·oedpraterij hePlt die barsten niet.
Iion1aan, \VÏj zijn ,geen kleine kinderen n1eer, die Yoor een In1sje en een snoepje hun verdriet verg·eten. Laten wij, zonder zoetig·heid, het bittere feit erkennen, dat wij een claverende dreun op ons schedeldak hebben ontvang·en.
En laten wij liever ons beraden op de wijzen \\'a"u-op wij verdere dreunen kunnen Yoorlwmen, dan :rAichte zalfjes te smeren O!l het _g-etourmenteerde schedeldak. \Vant als die pijn verzachten, dan doen zij dit niet afdoend<>, doch slechts zeer lwrtstondig.
l-Iet enige \vat ons van nu af aan te do~n staat, da.cht ik, is ononnvonden, zonder ang-st on1 ons zelf of wiP dan ool<, pijn te doen, ronder aanzien des l}ersoons, hard en hardhandig·, de oorzaken van onze nederlaag· naar beste w<>ten op te sporen en <luidelijl< te zien en te zeg-gen welke deze zijn, opdat wij ze, naar beste weten en krachten, kunnen wegnemen.
Dit onderzoel< zou, dacht il<, niet verricht moeten worden door mensen ·die op een of andere wijze a.an de touwtjes onzer partij-organisatie ]liegen te trekken, niet door be:~tunrderen, dig·nitarissen of verteg·en\voordig·ers in Jichatnen van o_rJenhaar bestuur, doch juist door, in hestuurlijl<e zin bel<eken, BUITENSTAANDERS: een kleine gToep van onafhankt>lijl<e en tot oordelen helnYarne partij1etlen uit alle soeiale Ia.g·pn \Yaaruit ons ledenl{orps is sanien-
-~-PstPid.
Dit zou de ... .- i'ee·rste Inaatrpg·el zijn die ~;eno1:uen 1noest \Vorden. Het rapport van zulk Pen con:unissie zou de handlPiding· n1oeten zijn voor de verdere richtlijnen Yan onze toekoinstig·e partij-activitt>it.
Natuurlijk ZIJN wij er daarmee niet. Natuurlijk is niet \·oornit te beoor- delen of zuil< een maatregel ai of geen succes zon hebben, maar nooclza.J<elijk is hij zonder twijfel in elk geval,
De dreun was hard, doch niPt dodelijk, maar er zijn duidelijke, onmisken- bare ziekteyerschijnsPien, die on1 harde heelmeesters vra.gen.
Geen g-rapje ditmaal, maar diepe <'rnst van
14 JUNI 1962 - PAGINA 2
Senatoriale lof voor Korthals
Minister Korthals heeft het in de al- lereerste periode van zijn minister- schap niet gemakkelijk gehad. Toen hij op het departement kwam lagen grote problemen op hem te wachten, proble- men die geladen waren met sentiment, zoals de tunnelkwestie en de indijk·ing van de Lauwerszee. Drs. KorthaLs heel't in die beginperiode turbulente Kamervergade- ringen meegemaakt. Met de parlemen- taire ervaring, die hij gedurende zijn Ka- merlidmaatsc.hap had opgedaan heeft hij zich in die parlementaire stormen staande weten te houden en de tijd voor zich op- geëist om na degelijke bestudering tot een beslissing te komen. Hij heeft die grote problemen tot tevredenheid op-ge- lost en sindsdien is de behandeling van een begroting van verkeer en waterstaat eigenlijk een saaie aangelegenheid. Na- tuurlijk, het gaat hi_erhij om hoogst be- langrijke zaken, waarbij de toekomst van ons volk gemoeid is en waarvoor honder- den miljoenen worden uitgegeven, maar de mate van eenstemmigheid over het ministeriële beleid ten aanzien van de grote vraag·stukken is dermate groot, dat op de toehoorder een verkeers- en water•
staatsdebat een tamme indruk maakt. Zo was het ook tijdens de jongste begrotings- behandeling in de Eerste Kamer. De rust tijdens de discussies impliceerd waarde- ring voor het beleid, een waardering, die door tal van afgevaardigden dan ook met zoveel woorden werd uitgesproken. Niet alleen door de liberale geestverwanten van de minister, maar ook door politieke tegenstanders.
De begrotingsb€handeling van verkeer en waterstaat kenmerkt z,îch door cie veel- heid van grote en kleine wensen. die de volksvertegenwoordigers op 'het terrein van de droge en de natte waterstaat naar voren brengen: aanleg en verbetering van \Vegen, kanalen, havens, veren, bruggen, tunnels, afwatering, dijken en wat niet aL Het is natuurlijk onmogelijk alle - overigens op z,ich zelf v2elal ge- rechtvaardigde verlangens - tegelijk in te willigen. Dat hiervoor tijdens het debat in de Eerste Kamer zoveel begrip bestond, was ongetwijfeld mede te danken aan het feit, dat er de laatste jaren zoveel meer geld voor waterstaatwerken ter beschik- king is gekomen. Dat betreft natuurlijk
niet in de laatste plaats de Deliawet·ken, die ons land een grotere veiligheid tegen aanvallen van de zee 1noeten geven. Toch worden er· juist op dit terrein nogal eens bedenkelijke gezichten getrokken door de volksvertegenwoordigers. Het is immers niet moeilijk om in diverse delen van het land zeeweringen aan te wijzen, die te- gen een hoge stormvloed als we in 1953 hebben meegemaakt niet bestand zijn.
Ook tijdens het jongste Eerste kamerde- bat werd daarop gewezen. Minister Kort- hals heeft niet gepoogd deze risico's te ba- gatelliseren Er is nu eenmaal 25 jaar voor nodig om de Deltawerken tot stand te brengen. Budgettair zou het wellicht nog mogelijk zijn om deze periode te ver- korten als men bereid is zeer gt·ote lasten voor zijn rekening te n·emen. Maar tech- nisch is het bijna onmügelijk deze ter- mijn te verkorten, aldus de bewindsman Zolang de Deltawerken niet in hun ge- heel tot stand zijn gebracht, zullen er hier en daar. plaatsen blijven die nog niet de gewenste graad van veiligheid hebben bereikt. Dat is helaas niet te vermijden.
Ondertussen wordt er in een opgeschroefd tempo gewerkt aan het verhogen der dij- ken, die nog niet op Deltahoogte zijn.
De begratingsbedragen hiervoor zijn dan ook zeer a<mzienlijk ·omhoog gebracht.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE H JUNI 1962 - PAGINA 3
De .fitnctie van de Ombudsman (II en slot)
Grote waarde ligt in zijn
onafhankelijkheid en publiciteit
In 1713 benoemde Karel XII één van zijn raadslieden tot 's Konings hoogste Ombudsman, belast met de taak een vervolging in te stellen tegen regeringsambtenaren en anderen, die de wet overtraden. In 1719 we1·d de naam veranderd in Justitiekanslern, maar de taak bleef dezelf- de.
In het begin van de 19e eeuw gaf het parlement bij de behandeling van het ontwerp voor een nieuwe grondwet de wens te kenn~n, zelf een ambtenaar aan te wijzen, die bij wetsovertreding tegen ambtenaren zou optreden, in plaats van dit over te laten aan de Justitiekanslern, daar deze regeringsambtenaar was.
In de grondwet van 1809 werd voorzien in de benoeming van een Justitie-ombudsman. Zijn taak zou zijn het toezien op de naleving van wetten en voorschriften door de rechtbanken, ambtenaren en anderen in dienst van de staat.
Sedert die tijd is er steeds een Om- budsman in Zweden geweest. Hij wordt door een door het parlement gekozen commissie van 48 personen voor een pe- riode van 4 jaar benoemd terwijl hij even- tueel voor 4 jaar herbenoemd kan wor- den. Hij wordt gekozen uit juristen van grote reputatie en ontvangt het salaris van een rechter van het hooggerechtshof. Hij wordt bijgestaan door vijf rechtsgeleer- . den en heeft een klein kantoorpersoneel.
We hebben al gezien, dat in Zweden de ministers niet venmlwcordelijk zijn voor de daden van de ambtenaren. In het wetboek van strafrecht is bepaald, dat de_ ambtenaar tot een boete kan wor- den veroordeeld of kan worden ge<-chorst, indien hij ten gevolge van nalatigheid, on- voorzichtigheid of onbekwaamheid han- delt in strijd met wetten, voorschriften· of speciale instructies of met de aard van zijn werk. Dit laatste is opzettelijk zo ruim mogelijk genomen.
De Ombudsman is yerantwoordelijk voor het instellen van een vervolging te- gen ambtenaren, die hij aan zulke over- tredingen schuldig acht. Indien hij deze bevoegdheid niet bezat, zou het parlement geen middel bezitten om op te treden.
Ieder jaar brengt de Ombudsman bij de opening van het parlement verslag uit over zijn werk in het afgelopen jaar, zo nodig met bijzonderheden van belang- rijke gevallen.
De bevoe-gdheden van de Ombudsmz.n strekken zich ook uit tot klachten over rechters. Men moet hier onderscheiden klachten over beslissingen en klac<hten over personen. Met de eerste bemoeit hij zich niet, daar men in hoger beroep kan gaan. Maar het is voorgekomen, dat een rechter werk van juridische aard verricht- te voor derden.
Rörink
&
Van den Broek N.V.
ENSCHEDE
•
HET ADRES VOOR AL UW
Kranen en
Staalconstructies
ledere burger
Iedere burger, die zich gegriefd voelt door een administratieve beslissing of door het gedrag van een ambtenaar van wie hij meent, dat hij zioh aan wanbestuur heeft schuldig gemaakt, kan een klacht indienen bij de Ombudsman. De klach- ten worden gewoonlijk schriftelijk inge- diend en alle ter zake dienende stukken moeten worden overgelegd .
Als de Ombudsman van mening is, dat de klacht gegrond is, verzoekt hij de be- trokken ambtenaar hem een verklaring te geven en vraagt tevens bij het depar- tement het dossier op, omvatlende alle inkomende en uitgaande correspondentie en alle rapporten, die op de zaak be- trekking hebben. Uitgesloten zijn slechts de notulen van de interne besprekingen op het departement.
Als de Ombudsman verdere inlichtingen wenst kan hij van elk regeringsbureau, dat daarvoor in aanmerking komt, eisen dat het hem die verschaft. Na afsluiting van het onderzoek kan de Ombudsman een vervolging instellen, of hij kan de ambtenaar een berisping geven of be- sluiten geen verdere stappen te doen.
De Ombudsman kan ook op eigen ini- tiatief handelen op grond van bij inspec- tie opgedane kennis. Hij bezoekt gevan- genissen, kindertehuizen, krankzinnigen- gestichten enz. en treedt als er wanbe- heer geconstateerd wordt tegen de schul- digen op.
In 1959 werden 7HO klachten bij de Ombudsman ingediend, terwijl hij het initiatief nam in 223 gevallen. Van de hem voorgelegde gevallen achtte hij er 184 ongefundeerd; 247 leidden tot een be- risping, 5 resulteerden in een vervolging van de ambtenaar.
Het aantal gevallen blijft beperkt door- dat de burger zioh waar dat mogelijk is.
gewoonlijk tot een hogere instantie wendt, totdat alle mogelijkheden van beroep uit- geput zijn. Als er geen recht van beroep op een onafhankelijke autoriteit bestaat wendt hij zich tot de Ombudsman. Meest- al kan deze persoonlijk aandacht aan de zaak schenken en zijn reputatie is groot.
Zeer uiteenlopende gevallen
In het rapport van Justice vinden we enkele zeer uiteenlopende gevallen ge- noemd:
1. Een museum - directeur verbood iemand ·een schilderij uit te voeren. Er werd een klacht ingediend bij de Ombuds- man, die de directeur er op wees, dat hij niet het recht had de uitvoer te ver- bieden, zodat de klager zijn zin kreeg.
2. De politie maakte een opname van een telefoongesprek met medeweten van de oproepct·, n1aar zonder toestemming- van de andere partij. Op grond van de
ingediende klacht stelde de Ombudsman een vervolging tegen de politie in.
De rechtbank kwam niet tot een ver- oordeling omdat de politie geen wet had overtreden, maar sprak wel haar afkeu- ring uit over het optreden van de politie.
3. Een man werd naar een "werkhuis"
( een inrichting waar hij gedwongen wordt te werken) gestuurd omdat hij niet in het onderhoud van zijn gezin voorzag.
Bij zijn inspectie bij deze inrichting constateerde de Ombudsman, dat de man een alcoholist was, die een speciale be- handel.ing nodig had. Hij beval aan voor zulke gevallen nieuwe voorschriften te maken.
4. De verspreiding van een tijdschrift werd voor
boden. De ingediende
een bepaalde gevangenis ver- OmbÜdsman onderzocht de klacht en ontdekte, dat de reden voor het verbod was het feit, dat het tijdschrift crihek had uitgeoefend op de gevangenisautoriteiten. Het verbod werd ingetrokken.
De grote waarde van het instituut van de Ombudsman ligt in zijn onafhanke- lijkheid en de publiciteit. Iedere :norgen om 11 uur verschijnt er een vertegen- woordiger van het Zweedse persbureau op het kantoor van de Ombudsman, waar hij kennis neemt, van de klachten en de beslissingen van de vorige dag.
De voor hem gereed liggende dossiers bevatten alle correspondentie en rappor- ten over de klachten en beslissingen. De journalist kiest de gevallen van algemeen belang uit om die door te geven aan de nationale dagbladen, terwijl hij plaatse- lijke bladen op de hoogte stelt van de ge- gevens, die voor hun gebied van belang zijn. Bijna iedere dag is er iets te mel- den.
De pers oefent crilick uit als ze meent, dat het bureau van de Ombudsman niet vlug genoeg gewerkt heeft. De op deze wijze aan de zaken gegeven openbaar- heid is een geducht wapen, dat door de ambtenaren meer gevreesd wordt dan de vervolgingen.
Nog andere mogelijkheden
De Ombudsman kan ook bij de rege- ring aandringen op herstel van onrecht in gevallen waar dit volgens wettelijke bepalingen niet mogelijk is. Zo was er het geval van een onschuldige toeschou-
Houthandel Gebr. Denneboom
*
Emmastraat 330 te ENSCHEDE
*
TELEFOON 11463 (Rengetal 05420)
wer, die door de politie bij een aèhter- voJging \Nerd ge\vond.
Op verzoek van de Ombudsman stelde de commissaris van politie een onder- zoek in, maar slaagde er niet is vast te stellen welke agent de verwonding had toegebracht. De regering was bereid het slachtoffer een redelijke schadevergoe- ding te betalen.
Tenslotte behoort het tot de taak van de Ombudsman verbeteringen in de wet voor te stellen als hij meent, dat de uit- slag van zijn onderzoek de wenselijkheid daarvan aan het licht heeft gebracht.
Als voorbeeld daarvan wordt het vol- gende geval vermeld: Een man vermoord- de zijn vrouw. Er werd beweerd dat de vrouw haar man, die alcoholist was, had willen laten opsluiten, maar dat de poli- tie dit geweigerd had.
De Ombudsman onderzocht de zaak en stelde vast, dat de vrouw het verzoek vier dagen vóór de moord had gedaan en dat de politie er niet aan had kunnen voldoen, omdat in de beperkte tijd, dat ze de man in observatie kon houden, na- melijk één dag, er niet voldoende bewijs werd gevonden, dat hij alcoholist was.
De Ombudsman stelde een wetswijzi- ging voor, zodat de politie in zulk een geval iemand vier dagen kon opsluiten.
M. HOOGEST~ER.
Aan de Administratie van
"VRIJHEID EN DEMOCRATIE"
Postbus 43 - Amersfoort
Ondergetekende wenst xich te abonneren op het weekblad "Vrijheid·
en Democratie" als
Naam:
Adres:
•
•
Kwartaalabonné à f 2.50 per kwartaal Jaarabonné à f 10.-per jaar
• Doorhalen s.v.p. wat niet verlangd wordt
Postgiro 245103 t.n.v. de Penningmeester van "Vrijheid en Democratie", Amersfoort
Handtekening
VRIJHEID EN DEl\-IOCRATIE
Pro_f mr. C. H. F. Polak:
Behoefte aan krachtige gemeenten met grote zeggenschap
Bovengemeentelijk gezag voor ·agglomeraties
"In een land, waarin kappers, wijnko- pers, poeliers en wie al niet meer het niet zonder publiekrechtelijk lichaam kunnen stellen, vormen de gemeenten al- le tezamen een hecfr:lte gemeenschap in een doodgewone vereniging naar burger- lijk recht".
Aldus onze geestverwant prof. mr. C.
H. F. Polak, hoogleraar in het admini- stratief recht en het agrariwh recht te Leiden, in een ev·en geestige als belang- wekkende rede, welke hij, in te-gènwoor- diWheid van H.M. de Koningin, op woensdag 6 juni hield in de Jubileum- bijeenkomst van de vijftigjarige Vereni- ging van Nederlandse Gemeenten, over het onderwerp: "De Nederlandse Ge- meenten".
Pro·f. Polak bracht in herinnering, dat niet lang geleden een hoogleraar - voor- zichtigheidshalve in een te Brussel ge- houden voordracht - het gemeentewezen ,.de sterkste pressure-group in Nederland na het groene front" had genoemd.
"Was het maar waar, verzu0ht u mis- schien", zo liet prof. Polak hierop onder hilariteÜ volgen, "al zult u met mij de pressiegroep, ook in zijn Engelse versie, voor de gemeenten niet gelukkig achten, 1·eeds daarom niet omdat z.ij niet ten doel heeft een of meer bepaalde of groeps- belangen te behartigen.
In weer enigszins andere vorm belicht- te prof. Polak, evenals de tegenwoordige voorzitter der Vereniging, de Haagse burgemeester mr. H. A. M; T. Kolfscho- ten, de dag te-voren had gedaan, de ve- lerlei aJlhankelijkiheid der gemeenten van hoger gezag. Ook zonder wettelijke rege- Iing krijgt velerlei belangenbehartiging het karakter van medewerking aan de uitvoering van hetgeen hoger gezag heeft bepaald.
Al de rij:k.splannen moeten, als het goed is, passen in en meewerken tot het
slagen van het algemene regeringsbeleid, dat gericht is op een evenwichtige be- volkings- en welvaartsverdeling over het gehele . land. Ruimtelijke ordening, in- dustrialisatiebeleid en bouwprogramma zijn de belangrijkste middelen tot ver- we-zenlijking van deze doeleinden.
De invloed, welke zij hebben op de plaats van de gemeente in het staatsbe- stel, kan moeilijk worden overschat.
Evenals de prijzen, zijn de lonen en de rentevoet voorwerp van overheidsbemoei- ing geworden.
* "
Verruimt men het gezichtsveld tot bo- ven en buiten het eigen staatsverband, dan treft echter aanstonds, hoezeer die- zelfde overheid, die de gemeente strak aan de leiban·d houdt, zioh op haar beurt moet onderwerpen aan de inzichten en opvattingen van andere machthebbers.
Reeds in 1951 merkte de toenmalige mi- nister van Binnenlandse Zaken, mr. Van JVJ:aarseveen, op: "Men mene echter niet, dat -het alleen de gemeenten zijn, die van haar vrijheid en ze1fstandig1heid hebben ingeboet. Ook de souvereiniteit van het rijk is een veel beperkter begrip gewor- den dan het honderd jaar geleden was.
Ten gevolge van internationale of su- pranationale organisaties, afspraken, be- slissingen en beïnvloedingen, is de cen- trale overheid veel minder zel:l\standig in het bepalen van haar politie-k, van haar beleid en bestuur, dan niet ingewijden vermoeden".
Toch was prof. Polak van mening, dat er juist in de moderne welvaartsstaat, met zijn ruim geformuleerde opdrachten en volmaeihten aan de bestuursorganen en met zijn vele minutieuze bemoeiingen met bijna ieders leven, behoefte is aan krachtige gemeenten met grote zeggen- schap.
Enerzijds zullen de plaatselijke overhe- den hun beleid in steeds grotere mate moeten richten op verwezenlijking der algemene doelstellingen van het re- ger•ingsbeleid, anderzijds zal er in het ge- hele land meer dan ooit behoefte zijn aan een voortvarend en stuwend beleid van de gemeentebesturen.
* *
Prof. Polak pleitte voorts voor het her- geven van een, zij het bescheiden, eigen belastinggebied aan de gemeenten. Hij was van oordeel, dat samenvoeging van gemeenten ten plattelande tot sterke een- heden een ver-dere ontneming van_ taken aan de gemeenten zal voorkomen.
Voor de grote steden en hun omgeving en voor andere dichtbevolkte gebieden achtte hij samenvoeging echter niet de goede oplos&in" Met gemeenschappelijke regelingen en nauw en intensief overleg valt, naar de ervaring !eert, ook hier veel te bereiken. Maar daar, waar een nieuwe economische en sooiale eenheid groeit, kan hiermee niet worden volstaan.
Voor ag- en conglomerat•ies is samen- werking van gemeenten onvoldoende en is een bovengemeentelijk gezag vereist, dat de belangen van het gehele gebied behartigt. GelukkJig neemt ook daar, al- dus sp•reker, ondanks aC!hterdocht en wantrouwen bij sommige bestuurders, het saam!horiwheids-gevoe-1 toe. Rijnmond, de Mijnstreek, het Gooi en zelfs IJmond, worden door de bevol'l~ing meer en meer als een eenheid gevoeld en aanvaard.
Tenslotte bepleitte prof. Polak nog in- voering van de mogelij'kiheid wethouders ook buiten de raad te kliezen. Vervreem- ding van de kiezers, veram:btelijking en concentratie van het bestuur in handen van een kleine groep beroepsbestuurders kan de wetgever voorkomen door te be- palen, dat een buiten de raad gekozen weuhouder slechts mag worden herbe-
U JUNI 1962- PAGINA~
...
~ EEN HERINNERING ~
•i In zijn rede op het Jubileumcon- : •
; gres van de Vereniging van Neder- i
:
•!.:: la.ndse Gemeenten, waarvan wij .i~
hiernaast een samenvatting hebben + gegeven, zei prof. Polak o.a. nog:
Door de Regering is de Vereni-
! ging van Nederlandse Gemeenten i i sinds vele jaren dankbaar aan- •
• •
+ vaard als raadgever en gespreks- ;
f partner; de wetgever erkende in de .i
: Financiële Verhoudingswet 1961 de •
• Vereniging als vertegenwoordig- •
:
~ ster van de gemeenten door haar te ~
belasten met de benoenving van de
i voorzitter en de leden en met het • :
+ secretariaat van een belangrijk ad- i
• •
: viesCDllege: de Raad voor de Ge- •
~ meentefinanciën. i
i Hij voegde daar aan toe: De tijd ; : is voorbij, dat een minister, spre- ;
i kend in de Tweede Kamer over i
: een adres van de Verendging, de ; : Kamer waarschuwde tegen "een i i zo ontstellende- eenZJijldigheid," dat i
.:
~ men eenvoudig verplicht was met i!
adviezen, uit die hoek afkomstig, enige voorziclhtighe•id te betrach-
.
: •- ten. Die minister is thans in ons ; .
; midden als de geliefde Oud- en i
~ Erevoorzitter van de Vereniging ... " t
Die vroegere minister, die thans •
i als Oud- en Erevoorzitter van de i
i Verenig,ing van Nederlandse Ge- t
• meenten op dit jubileumcongres i
: t aanwezig was, is ... mr. P. J. Oud, • i
~ die zelf de grootste schik had in ;
Î deze herinnering aan een uitlaliing .i i zijnerz1ijds in 1933.
; i
...
noemd indien hij bij de eerstvolgende verkiezing voor de gemeenteraad daarin een zetel heeft verworven.
* • *
Op de eerste Congresdag heeft de mi- nister van Binnenlandse , Zaken, mr .. E.
H. Toxopeus, namens de Regering de hartelijke ,gelukwensen aan de jubileren- de Vereniging overgebracht.
ALGEMEEN SECRETARIAAT
V.V.D.
Koninginnegracht 61 's-Gravenhage Telefoon (070) 60 48 03
(3 liinen) Giro 67880
Woensdagochtend 6 junl is in M adurodarn het portret in bas- reliëf onthuld van de stichtster van deze befaamde Haagse mi- niatliurstad, mevroznv B. Boon- van de Starp.
Het reliëf is een geschenk van prinses Beatrix. In gezel.schap van haar particulier secretaresse, mej. M. C. C. Wijnen, was H.K.H. bij deze onthulling nan- 1Vf!Zig.
Op de foto zullen t'ele oudere lezers nng een goede, oude be- kende uit de voorlogse periode herkennen: het toenmalige libe- rale Tweede·Kamerlid mr. G. A..
Boon, echtgenoot van rw wij Ie n mevrouw B. Boon·van der Starp.
Mr. Boon staat tweede van rechts.
(Foto J. J. Thurinl!, llc:n l-lnag;)
\
