Vraag nr. 157 van 17 juni 2005
van de heer SVEN GATZ
Schenkings- en successierechten – Tontine Het gebruik van de tontine en/of bedingen van aanwas tussen ongehuwde samenwoners (en in bepaalde omstandigheden) tussen echtgenoten is reeds lang ingeburgerd bij verwerving van onroe-rende goederen.
In de juridische doctrine is men ervan overtuigd dat de tontine en/of het beding van aanwas ook mogelijk moet zijn m.b.t. roerende goederen (cfr. o.a. J. Raffray, Tontine et societé, J.C.P., 1988, I, nr. 3327; L. Weyts, Tontine bij vennootschappen, T.R.V., 1991, 247; G. Rasson, Tontine-aspects civil et fiscal, Rev. Not. Beige, 1990, 294; B. Coopman, Het aanwas- en tontinebeding ter vermijding van schenkings- of successierechten, Not. Fisc. Maandblad, 1999, 144; D. Michiels, Bedingen van tontine-en aanwas, R.W, 1995-96, 982).
Bij mijn weten heeft de fiscale administratie tot op heden nog geen officieel standpunt ingenomen inzake tontine- en aanwasbedingen met betrekking tot roerende goederen.
Immers, uit de aanhef van de administratieve aan-schrijving nr. 17 van 22 oktober 1992 over deze materie blijkt dat ze enkel van toepassing is op onroerende goederen.
1. Kan de minister bevestigen dat de fiscus de fiscaal gunstige werking - inzonderheid afwe-zigheid van schenkings- en successierechten - eveneens aanvaardt bij tontine- en/of bedingen van aanwas die roerende goederen tot voorwerp hebben?
2. Kan de minister meedelen hoe de fiscale admi-nistratie concreet de fiscale behandeling ziet van de tontine- en/of aanwasbedingen die roe-rende goederen tot voorwerp hebben, zowel in de hypothese dat de tontine/aanwas op de volle eigendom slaat als in de hypothese dat deze enkel op het vruchtgebruik betrekking heeft? 3. Is de fiscale behandeling verschillend
naarge-lang de begunstigden van het beding al dan niet gehuwd zijn?
Zo ja, op grond waarvan wordt een eventuele verschillende behandeling tussen gehuwden en ongehuwden verantwoord?
Antwoord
Eerst en vooral wil ik aanstippen dat de inning van de registratierechten, ook voor wat betreft de Vlaamse registratie- en schenkingsrechten, nog altijd gebeurt door de federale administratie. Het is dus deze administratie die in de eerste plaats instaat voor de toepassing en individuele interpre-tatie van de wetgeving terzake.
Het is inderdaad zo dat in de administratieve aan-schrijving van 22 oktober 1992 enkel sprake is van een tontine of beding van aanwas bij de verkrijging van onroerende goederen. Daaruit mogen we ech-ter niet onmiddellijk besluiten dat de verwerving van roerende goederen onder een beding van aan-was of tontine, van de principes, zoals omschreven in de administratieve circulaire, zou worden uitge-sloten.
Op de specifieke deelvragen luidt het antwoord als volgt:
1. Nergens in de rechtsleer wordt een onderscheid gemaakt tussen roerende en onroerende goede-ren, wanneer men het heeft over het beding van aanwas of de tontine. De in bovengenoemde aanschrijving uiteengezette principes zijn dus mutatis mutandis van toepassing op tontine- en/of aanwasbedingen betreffende roerende goederen.
Met mutatis mutandis bedoel ik dat moet reke-ning worden gehouden met de algemene prin-cipes die gelden inzake het registratierecht. Evenredige registratierechten worden namelijk enkel geheven in de door het wetboek van regis-tratie-, hypotheek- en griffierechten omschreven gevallen. Zo geeft een akte waarin het eigendom of vruchtgebruik van roerende goederen wordt overgedragen ten bezwarende titel , geen aanlei-ding tot de heffing van het evenredig verkoop-recht. Wanneer roerende goederen ten kosteloze titel worden overgedragen , kan dit aanleiding geven tot de heffing van de evenredige schen-kingsrechten.
voor-werp van deze constructies , maar wel met de algemene beginselen van het registratierecht , krachtens dewelke evenredige rechten enkel ver-schuldigd zijn in de door de wet of het decreet omschreven situaties.
2. Ik kan u dus verwijzen naar de principes zoals die zijn omschreven in de aanschrijving num-mer 17 van 22 oktober 1992. Waar in de cir-culaire bij de concrete uitwerking van elke van de mogelijke hypothesen vermeld staat dat het verkooprecht wordt geheven , dient bij roe-rende goederen uiteraard rekening te worden gehouden met het reeds vermelde algemeen principe krachtens hetwelk de overdracht ten bezwarende titel van roerende goederen geen aanleiding geeft tot de heffing van evenredige registratierechten. Enkel wanneer roerende goe-deren ten kosteloze titel worden overgedragen , kan dit aanleiding geven tot de heffing van de evenredige schenkingsrechten.
Voor de kwalificatie van het beding als zijnde " ten kosteloze titel " of" ten bezwarende titel " dient gekeken te worden naar de bedoeling van partijen. Deze moet worden nagegaan rekening houdend met alle omstandigheden van de zaak. Wanneer het gaat om een echt kanscontract zal het beding gekwalificeerd worden als zijnde " ten bezwarende titel ". Wanneer er daarentegen sprake is van een duidelijke bevoordeling van de ene of de andere partij zal het beding gekwa-lificeerd worden als zijnde ten kosteloze titel. Wanneer het beding van aanwas als een
schen-king gekwalificeerd wordt, dient rekening te worden gehouden met het artikel 4,3 ° van het wetboek der successierechten, juncto artikel 131, §2 , laatste lid, in fine van het wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten. Door deze bepaling kan het successierecht in plaats van het evenredig registratierecht op schenkin-gen verschuldigd zijn.
Voorbeeld . Aanwas van volle eigendom van roerende goederen.
X verkoopt een roerend goed aan Y en Z , elk voor de helft. Er wordt in de akte tussen Y en
Z bedongen dat bij het eerst overlijden van één van hen het roerend goed volledig aan de over-levende zal toebehoren.
De verkoop door X aan Y en Z geeft geen aanleiding tot de heffing van evenredige regi-stratierechten, gelet op de principes hier boven uiteengezet.
Bij de realisatie van de voorwaarde zal geen evenredig registratierecht , noch het succes-sierecht worden geheven, indien de verrichting gebeurt ten bezwarende titel.
Indien de verrichting gebeurt ten kosteloze titel en het contract van aanwas bij een in België verleden notariële akte werd vastgesteld of in een vrijwillig ter registratie aangeboden onderhandse akte, dient in principe het even-redig schenkingsrecht te worden geheven op de waarde van de helft van de goederen volgens de tarieven van toepassing op het ogenblik van de akte van aankoop en op basis van de ver-koopwaarde op het ogenblik van het overlijden. Wanneer deze schenking in het Vlaams Gewest kan worden gelokaliseerd zal bij toepassing van artikel 4,3° van het wetboek der successierech-ten en artikel 131, §2 laatste lid, in fine van het Wetboek der Registratierechten dit schenkings-recht niet verschuldigd zijn , maar zal het suc-cessierecht worden toegepast.
3. Voor de kwalificatie van een beding van aanwas tussen echtgenoten gaat de administratie uit van een vermoeden van vrijgevigheid.
Het gaat hier wel om een weerlegbaar vermoe-den, een vermoeden dat kan weerlegd worden zowel door de administratie als door partijen. De behandeling is dus de facto niet verschillend
