Vraag nr. 66
van 23 november 2001
van de heer JOHAN MALCORPS
Radioactief schrootafval – Bevoegdheden
In de haven van Rotterdam werden nu al verschil-lende malen hoeveelheden radioactief besmet schrootmetaal aangetroffen in partijen schrootaf-v a l . Met name werden besmettingen schrootaf-vastgesteld met cesium en strontium. De Nederlandse Inspec-tie Milieuhygiëne heeft het zelfs over twee à drie meldingen van radioactief materiaal per week. D e Metal Recycling Federatie heeft het over een twee-honderd metingen de laatste drie jaar. Het gaat dus blijkbaar niet om een marginaal probleem. In de Nederlandse Tweede Kamer werd milieuminister Pronk aangemaand om niet-aangekondigde con-troles van schrootafval door te voeren.
Rotterdam is de grootste schroothaven ter wereld : zij verhandelt jaarlijks miljoenen tonnen schroot. Daartussen blijkt dus radioactief materiaal te zit-ten afkomstig van kerncentrales, ziekenhuizen en o f f - s h o r e-industrie uit Oost-Europa en van de o l i e-industrie in Afrika (bv. radioactieve buizen van de oliewinning van Shell in Nigeria).
Besmet materiaal wordt bij ontdekking automa-tisch teruggestuurd naar het land van herkomst : dit is de beleidslijn sinds 1992. In veel gevallen is terugsturen echter onmogelijk, omdat de leveran-cier onbekend is. Schroothandelaars moeten dan zelf opdraaien voor de kosten van het schoonma-k e n . Voor schoonma-kleinere handelaars die een besmette partij aangeven, dreigt al vlug het faillissement. D e verleiding om het besmet materiaal te dumpen in zee of vaarwegen, of gewoon te laten verwerken samen met de rest van het schroot, is dan ook erg g r o o t . Veel kleinere handelaars beschikken boven-dien niet eens over professionele stralingsdetecto-ren en behelpen zich in het beste geval met hand-apparatuur.
Wereldwijd zijn sinds 1982 minstens 50 gevallen bekend van radioactief materiaal dat mee werd o m g e s m o l t e n . Als men daarop uitkomt en dan het gebruikte materiaal en de ovens moet saneren, b e-lopen de kosten uiteraard een veelvoud van de ge-wone "schoonmaakkosten". In de Nederlandse Tweede Kamer wordt nu voorgesteld dat de over-heid (Ministerie van Vo l k s h u i s v e s t i n g, R u i m t e l i j k e Ordening en Milieubeheer (VROM)) mee zou be-talen voor de schoonmaak van besmette ladingen, om te vermijden dat het radioactief materiaal zou verdwijnen of mee zou worden verwerkt.
1. a) Hoeveel schrootafval wordt in V l a a n d e r e n ingevoerd en op welke wijze ?
b) Hoeveel schroot wordt er uitgevoerd ? c) Is er zicht op de invoer in de belangrijkste
zeehavens ?
d) Is er zicht op de herkomst van het schrootaf-val ? En op de bestemming : in of buiten Vlaanderen ?
e) Wat zijn de belangrijkste verwerkers van schrootafval ?
2. Zijn de diensten van het Vlaams Gewest hoe dan ook betrokken bij de controles van dat schrootafval op radioactiviteit ?
Hoe handelen zij indien zij, binnen een optre-den in het kader van hun eigen bevoegdheoptre-den, radioactief schrootafval vermoeden of aantref-fen ? Op welke wijze verlopen de contacten met de bevoegde federale diensten ?
Bestonden daarover (voor 1/9/2001) structurele afspraken met de bevoegde diensten van de fe-derale administraties (Nationaal Instituut voor Radioactief Afval en Verrijkte Splijtstoffen – Niras ; Wetenschappelijk Instituut Vo l k s g e z o n d-heid – Louis Pasteur – WIV ; S t u d i e c e n t r u m voor Kernenergie – SCK ; Federaal A g e n t-schap voor Nucleaire Controle – FANC ; . . . ) ,o f zijn er sinds 1 september 2001 nieuwe afspraken gemaakt of in de maak met het FANC ?
3. Bestaat er met betrekking tot controle van schrootafval op radioactiviteit een initiatief-recht of -mogelijkheid vanuit de Vlaamse Mi-lieu-inspectie en/of de Openbare A f v a l s t o f f e n-maatschappij voor het Vlaams Gewest ( OVAM) ?
Zo ja, zijn er initiatieven genomen naar aanlei-ding van de incidenten in Nederland ? Is er bij-voorbeeld aangedrongen op onverwachte con-troles ?
4. Worden de milieudiensten van het Vlaams Ge-west systematisch geïnformeerd over door de bevoegde federale instanties aangetroffen ra-dioactief besmette schrootpartijen ?
Worden de federale voorzorgsmaatregelen of initiatieven gevolgd ?
5. Hebben OVAM of de Milieu-inspectie hoe dan ook weet van besmetting van schrootpartijen met radioactief materiaal in het verleden ? 6. Wie is bevoegd om radioactief schrootafval
terug te sturen naar het land van herkomst ? Zijn de milieudiensten van het Vlaams Gewest daarbij betrokken ? Zo ja, wat gebeurt er als de leverancier niet bekend is ?
7. Op welke wijze wordt voorkomen dat radioac-tief schrootafval wordt gedumpt door het te ver-werken met niet-radioactief schrootafval ? Dat lijkt alleen mogelijk op basis van samenwerking tussen de bevoegde federale instanties en de ge-westelijke milieu-instanties.
Bestaat er zulke samenwerking ? Op welke wijze ?
Antwoord
Vooraleer in te gaan op de vragen van de V l a a m s e volksvertegenwoordiger wil ik het begrip "schroot" verduidelijken en de voorwaarden voor in- en uit-voer toelichten.
Schroot is een afvalstof die is opgenomen in bijlage II (Groene Lijst) van de verordening (EG) 295/93 van de Raad van 1 februari 1993 betreffende toe-zicht en controle op de overbrenging van afvalstof-fen binnen, naar en uit de Europese Gemeenschap. Meer bepaald valt schroot onder de volgende afde-lingen van de Groene Lijst :
– G A . Afval met metalen en legeringen daarvan in metallische, zich niet verspreidende vorm (een hele reeks afvalstoffen en restanten van non-ferro- en ferrometalen en legeringen daar-van) (GA120 t.e.m. GA430)
– G B. Metaalhoudende afvalstoffen ontstaan bij g i e t e n , smelten en zuiveren van metalen (GB 010 t.e.m. GB050)
– G C. Andere metaalhoudende afvalstoffen (GC 010 t.e.m. GC170)
De drie afdelingen bevatten een 60-tal rubrieken, waarin alle mogelijke non-ferro- en ferrometalen en legeringen, edele metalen en legeringen, e l e k-trisch montageafval, schepen bestemd voor de
s l o o p, wrakken van motorvoertuigen waarin geen vloeistoffen meer aanwezig zijn, tot metaalhouden-de katalysatoren, ... zijn ingemetaalhouden-deeld.
De afvalstoffen die in de Groene Lijst worden ver-meld en die bestemd zijn voor nuttige toepassing, mogen zonder toestemming van de betrokken be-voegde autoriteiten in de Europese Unie worden ingevoerd en overgebracht binnen de unie. E n k e l voor de uitvoer naar bepaalde niet-OESO-landen die uitdrukkelijk de Commissie daarvan op de hoogte hebben gebracht, is een toestemming, m e t k e n n i s g e v i n g s p r o c e d u r e, vereist (OESO : O r g a n i
satie voor Economische Samenwerking en Ontwik -keling – red.).
Ook wanneer zij dermate met andere stoffen ver-ontreinigd zijn dat :
a) de aan de afvalstoffen verbonden risico's zoda-nig toenemen dat ze voor opname op de Oranje of Rode Lijst in aanmerking komen, of
b) terugwinning van de afvalstoffen op milieuver-antwoorde wijze onmogelijk wordt,
is een kennisgeving noodzakelijk.
Algemeen kan men stellen dat de kennisgeving een administratieve controleprocedure is waarbij alle betrokken autoriteiten ingelicht worden en bezwa-ren mogen doen gelden tegen de geplande over-b r e n g i n g, of voorwaarden kunnen verover-binden aan de transporten. Alle gegevens over de in- en uit-voer van afvalstoffen die via de kennisgevingspro-cedure verlopen, worden bijgehouden in de OVAM-databank.
OVAM wordt dus niet op de hoogte gebracht van de invoer van schroot die onder het regime van de Groene Lijst valt.
1 a) en c) OVAM bezit geen gegevens over de in-voer en de ingein-voerde hoeveelheden, n o c h over de wijze waarop, noch over de rol van de Vlaamse zeehavens.
d) Ook hier heeft OVAM geen gegevens over de herkomst van het schrootafval overge-bracht via het groenelijstregime.
Informatie over extracommunautaire schrootbewegingen wordt wel bijgehouden door de Administratie van de Douane. D e Centrale Directie van de Douane is door OVAM aangeschreven met de vraag naar de gegevens en cijfers over de in- en uitvoer van schroot in Vlaanderen en de rol van de Vlaamse zeehavens in deze trafieken. H e t blijkt echter dat de gevraagde informatie niet op korte termijn kan worden aangele-v e r d , dat enkel cijfers aangele-voor België kunnen worden gegenereerd, niet voor V l a a n d e r e n , en dat de herkomst of mogelijke leveranciers niet mogen worden bekendgemaakt. In een schriftelijk antwoord aan OVAM verzoekt de Centrale Directie van de Douane de vraag te stellen aan de federale minister van Financiën.
OVAM heeft eveneens de Confederatie van de Belgische Recuperatie – Coberec ver-zocht om informatie over de in- en uitvoer van schroot in V l a a n d e r e n , en over de proce-dure voor de detectie en het nabehandelen van radioactief besmet schroot. Te l e f o n i s c h werd meegedeeld hoe deze procedure werkt en hoe deze tot stand is gekomen in samen-werking met het FA N C. Cijfers over de in-en uitvoer van schroot kondin-en niet meege-deeld worden.
e) Zie antwoord op vraag 7.
2. De gewesten en OVAM bezitten geen specifie-ke bevoegdheden op het vlak van radioactieve afvalstoffen ; dat is nog steeds een federale be-voegdheid.
In het kader van de in- en uitvoer van afvalstof-fen vermeldt artikel 1, punt 2 van de verorde-ning (EG) 295/93 welke afvalstoffen niet onder deze verordening vallen.
Onder c) van dat punt is vermeld : "de over-brenging van radioactieve afvalstoffen als om-schreven in artikel 2 van Richtlijn 92/3/Euratom van de Raad van 3 februari 1992 betreffende toezicht en controle op overbrenging van radio-actieve afvalstoffen tussen Lid-Staten en naar en vanuit de Gemeenschap" (PB nr. L35 van 1 2 . 2 . 1 9 9 2 , b l z . 2 4 ) . (PB : Publicatieblad van de
Europese Gemeenschappen – red.)
Hieruit volgt dat OVAM in het kader van de overbrenging van radioactieve afvalstoffen tus-sen lidstaten en naar en vanuit de Gemeenschap geen bevoegdheid heeft. OVAM noch de admi-nistratie Milieu-, N a t u u r- , Land- en Wa t e r b e-heer (Aminal) (afdeling Milieu-inspectie) zijn betrokken bij controles op het terrein.
Op initiatief van OVAM werden echter in het verleden tijdens de routineafvalcontroles even-eens een 200-tal controles van schrootladingen uitgevoerd met behulp van een manuele radio-d e t e c t i e m e t e r. Eén enkele maal is er een over-schrijding van de achtergrondstraling vastge-s t e l d . Het bedrijf in kwevastge-stie had toen zelf al de nodige stappen gedaan en afspraken gemaakt met het Niras.
Structurele afspraken vóór 1 september van dit jaar bestonden er niet met de bevoegde dien-sten van de federale administraties. OVA M heeft geen bevoegdheid, bij vragen werd er doorverwezen naar het Niras. Recentelijk ech-ter is er een tekst ontvangen van het FANC om-trent een samenwerkingsovereenkomst tussen de federale regering en de regionale regeringen met betrekking tot het beheer van vrijgegeven a f v a l s t o f f e n . Deze tekst gaat als bijlage 4. Het is pas na vrijgave door het FANC van radioactieve afvalstoffen die een zeer lage radioactiviteit hebben en voldoen aan de criteria tot vrijstel-l i n g, dat de afvavrijstel-lstoffen een regionavrijstel-le bevoegd-heid worden. Informatie-uitwisseling zou dan zeer snel kunnen gebeuren. Tot op heden is er voor schroot nog niets geregeld.
Eveneens werd een procedure vastgelegd, u i t g e-werkt door het FANC in samenwerking met C o b e r e c, voor een testcase van zes maanden bij drie grote bedrijven in België.
3. Zoals boven vermeld heeft OVAM op eigen ini-tiatief in het verleden bij routinecontroles op af-valtransporten controles van schrootladingen uitgevoerd met behulp van een manuele radio-d e t e c t i e m e t e r. Dergelijke controles gebeuren steeds onverwacht. De afdeling Milieu-inspectie van Aminal heeft geen initiatiefrecht.
4. Wat het radioactief schrootafval betreft, w e r d OVAM tot nu toe nog niet geïnformeerd door de bevoegde federale instanties. Het recentelijk afgesloten samenwerkingsakkoord voorziet daar wel in.
op de hoogte gebracht. De afdeling Milieu-in-spectie wordt niet systematisch geïnformeerd. 5. OVAM komt zoals hierboven vermeld slechts
zelden in contact met radioactieve schrootpar-tijen.
Sommige bedrijven brengen OVAM wel op de hoogte wanneer zij een vracht schroot krijgen aangeleverd die radioactief besmet zou zijn. I m-m e r s, wanneer een schrootverwerkend bedrijf dergelijke vracht binnenkrijgt, is het – soms – hun eerste reactie om OVAM te contacteren. Aangezien radioactief afval niet tot de bevoegd-heid van OVAM behoort, worden dergelijke op-roepen doorverwezen naar FANC of Niras. Navraag bij Coberec leert dat zij de laatste jaren ongeveer 30 à 40 meldingen op jaarbasis hebben ontvangen. OVAM is hier nooit van op de hoogte gebracht. De bedrijven zochten recht-streeks contact met het FANC/Niras.
6. Aangezien radioactief schrootafval niet tot de bevoegdheid van OVAM of Aminal behoort, gebeurt de eventuele terugzending steeds in op-dracht van het FA N C. Dit kan in de toekomst wel veranderen door het recentelijk afgesloten samenwerkingsakkoord.
7. Aan het einde van de verwerkingsketen komt het grootste deel van het schrootafval in V l a a n-deren terecht bij shredderinstallaties. E l k e shredderinstallatie in Vlaanderen is uitgerust met apparatuur om binnenkomend radioactief schrootafval te detecteren. Wanneer dit gebeurt, neemt de exploitant contact op met het FA N C of het Niras. Die diensten nemen dan de nodige maatregelen.
Het gesorteerde en geshredderde schroot dat ontstaat in de shredderinstallaties, wordt afge-voerd naar ferro- en non-fero metallurgische b e d r i j v e n . Ook deze beschikken ook over de nodige apparatuur om binnenkomend radioac-tief schroot te kunnen detecteren.
N.v.d.r.
Bijlage 1 :Formulier schrootverwerking (FANC) Bijlage 2 :Info : Hoe een wrijfmonster nemen (FANC) Bijlage 3 :Procedure detectie radioactieve bron (FANC) Bijlage 4 :Samenwerkingsovereenkomst tussen de federale
re-gering en de regionale rere-geringen met betrekking tot het beheer van vrijgegeven afvalstoffen
Bijlage 5 :Uitgangspunten melding en verdere afhandeling ra-dioactieve bron (FANC)
