Verordening 1151/2012

Sinds de implementatie van het beleid voor kwaliteitsregelingen in 1992 heeft een aantal verorde- ningen de bescherming van geografische indicaties vormgegeven. De eerste verordening, waarmee het beleid is geïmplementeerd, is Verordening 2081/92 van de Raad ‘inzake de bescherming van geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen van landbouwprodukten en levensmiddelen’. Deze wordt vervangen door Verordening 510/2006.227 _{De verordening die nu van kracht is, is Veror-}

dening 1151/2012 van het Europees Parlement en de Raad inzake kwaliteitsregelingen voor land- bouwproducten en levensmiddelen. Met de inwerkingtreding van deze laatste verordening vervalt de voorgaande verordening van het beleid.228 _{Naast deze drie belangrijkste verordeningen zijn in andere}

verordeningen van het beleid de aanvullende regels voor oorsprongsbenamingen voor specifieke producten vastgelegd. Zo bevat Verordening 2815/1998 regels voor oorsprongsaanduidingen voor olijfolie.229

227 _{Verordening (EG) nr. 510/2006 van de Raad van 20 maart 2006 inzake de bescherming van geografische aanduidingen en}

oorsprongsbenamingen van landbouwproducten en levensmiddelen.

228 _{Artikel 58 (1) Verordening 1151/2012.}

58

4.1.1. Doelstellingen

In het algemeen biedt het beleid vergaande bescherming aan een specifieke categorie producten, landbouwproducten en levensmiddelen.230 _{De eerste consideransen van de verordening positioneren}

het belang van dit beleid aan de hand van de natuurlijke eigenschappen van de landbouw in de Unie, de vraag van burgers en consumenten, de voordelen voor producenten en de bevorderlijkheid voor de plattelandseconomie. Dit ziet er als volgt uit. De verordening stelt dat de ‘kwaliteit en diversiteit van de landbouw-, visserij-, en aquacultuurproductie van de Unie […] een van haar grote troeven (is)’.231 _{Deze natuurlijke producten bieden de producenten van de Unie ‘een concurrentievoordeel’.}232

Ook leveren de natuurlijke producten ‘een belangrijke bijdrage […] aan [...] levend cultureel en gas- tronomisch erfgoed’.233 _{Daarnaast draagt het beleid bij tot de vraag van burgers en consumenten}

‘naar kwaliteit en naar traditionele producten’ met ‘aantoonbare specifieke kenmerken, met name kenmerken die aan hun geografische oorsprong gerelateerd zijn.’234 _{Verder is het beleid met name in}

probleemgebieden bevorderlijk voor de plattelandseconomie, omdat ‘de landbouwsector’ daar ‘een aanzienlijk deel van de economie uitmaakt’ en de productiekosten hoog zijn.235 _{Deze belangen bevat-}

ten begrippen die in het vorige hoofdstuk als constructie zijn uitgelegd.

De specifieke doelstellingen van Verordening 1151/2012 zijn te vinden in artikel 1. Ten eer- ste stelt de verordening ten doel om ‘producenten van landbouwproducten en levensmiddelen be- hulpzaam te zijn bij het aan afnemers en consumenten kenbaar maken van de productkenmerken en de teelteigenschappen van die producten en levensmiddelen’.236 _{Hiermee draagt de verordening bij}

aan plattelandsontwikkeling in de EU.237 _{Ten tweede worden met de verordening ‘kwaliteitsregelin-}

gen ingesteld die de basis vormen voor de identificatie en, indien van toepassing, de bescherming van namen en aanduidingen’.238 _{Bij deze laatste doelstelling wordt vooral rekening gehouden met ‘waar-}

detoevoegende kenmerken’239 _{en ‘waardetoevoegende eigenschappen die het gevolg zijn van de bij}

de productie gebruikte teelt- of verwerkingsmethoden of van de plaats waar zij worden voortge- bracht of afgezet’.240 _{Dit is de juridische beschrijving van het geconstrueerde begrip terroir.}

230 _{Barbara M. Vroom-Cramer, Juridische aspecten van geografische aanduidingen, p. 5.} 231 _{Considerans (1) Verordening 1151/2012.} 232 _{Considerans (1) Verordening 1151/2012.} 233 _{Considerans (1) Verordening 1151/2012.} 234 _{Considerans (2) Verordening 1151/2012.} 235 _{Considerans (4) Verordening 1151/2012.} 236 _{Artikel 1(1) Verordening 1151/2012.}

237 _{Artikel 1(1), laatste alinea, Verordening 1151/2012.} 238 _{Artikel 1(2) Verordening 1151/2012.}

239 _{Artikel 1(2)(a) Verordening 1151/2012.} 240 _{Artikel 1(2)(b) Verordening 1151/2012.}

59

4.1.2. Definities

De drie kwaliteitsregelingen die voortvloeien uit de verordening zijn de Beschermde Oorsprongsbe- naming (BOB), de Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) en de Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS).241 _{Producten geregistreerd als BOB zijn producten uit een bepaalde plaats, een}

bepaalde streek of, in uitzonderlijke gevallen, een bepaald land die hun kwaliteit en eigenschappen hoofdzakelijk ontlenen aan de natuurlijke en menselijke factoren die de geografische oorsprong ka- rakteriseren, zoals klimaat, bodemkwaliteit, lokale productiekennis.242 _{Het hele productieproces, dus}

ook het verwerken van grondstoffen, moet bij deze producten plaatsvinden in het gedefinieerde geo- grafische oorsprongsgebied.243 _{De criteria voor de BGA zijn minder streng. Slechts een gedeelte van}

de kenmerken van het product en het productieproces moeten gebeuren binnen het geografische gebied.244 _{Producten met een BGA zijn afkomstig uit een bepaalde plaats, een bepaalde streek, of een}

bepaald land en ontlenen een bepaalde kwaliteit, de faam of een ander kenmerk hoofdzakelijk aan de geografische oorsprong.245 _{Bij deze producten vindt ten minste een van de productiestadia plaats in}

het gedefinieerde geografische oorsprongsgebied.246 _{De GTS is een specifiek product of levensmiddel}

dat ofwel geproduceerd, verwerkt of samengesteld is op traditionele wijze, ofwel vervaardigd is uit traditioneel gebruikte grondstoffen of ingrediënten.247

In artikel 3 wordt aandacht besteed aan enkele andere definities uit de verordening. De ver- ordening definieert bijvoorbeeld de begrippen, ‘traditioneel’, ‘etikettering’ en ‘specificiteit’. 'Traditio- neel’ verwijst naar het ‘aantoonbare gebruik op de binnenlandse markt gedurende een tijdspanne die lang genoeg is om overdracht van de ene op de andere generatie mogelijk te maken; deze tijdspanne bedraagt ten minste 30 jaar’.248 _{‘Etikettering’ wordt gedefinieerd als ‘de vermeldingen, aanwijzingen,}

fabrieks- of handelsmerken, afbeeldingen of tekens die betrekking hebben op een levensmiddel en voorkomen op enig verpakkingsmiddel, document, schriftstuk, etiket, band of label, dat bij dit le- vensmiddel is gevoegd of daarop betrekking heeft’.249 _{Tenslotte verwijst ‘specificiteit’ met betrekking}

tot een product ‘naar de kenmerkende productie-eigenschappen die een product duidelijk onder-

241 _{Šárka Velčovská en Tomáš Sadílek, ‘The System of the Geographical Indication - Important Component of the Politics of the}

Consumers’ Protection in European Union’, Amfiteatru Economic, nr. 35 (2014), p. 229.

242 _{Artikel 5(1)(a) en (b) Verordening 1151/2012.}

243 _{Artikel 5(1)(c) Verordening 1151/2012 en GianCarlo Moschini, Luisa Menapace en Daniel Pick, ‘Geographical Indications}

and the competitive provision of Quality in Agricultural Markets’, American Journal of Agricultural Economics, nr. 3 (2008), p. 796 en Patricia Covarrubia, ‘The EU and Colombia/Peru Free Trade Agreement on GIs’, p. 332.

244 _{GianCarlo Moschini, Luisa Menapace en Daniel Pick, ‘Geographical Indications and the competitive provision of Quality’, p.}

796.

245 _{Artikel 5(2)(a) en (b) Verordening 1151/2012.} 246 _{Artikel 5(2)(c) Verordening 1151/2012.} 247 _{Artikel 18(1)(a) en (b) Verordening 1151/2012.} 248 _{Artikel 3(3) Verordening 1151/2012.}

60

scheiden van soortgelijke producten van dezelfde categorie’.250 _{Ook uit deze juridische definities}

blijkt dat niet scheutig wordt omgegaan met geconstrueerde termen die zijn gelieerd aan ‘traditie’ en ‘terroir’.

4.1.3. Reikwijdte

Verordening 1151/2012 is conform artikel 2(1) van toepassing op ‘landbouwproducten die bestemd zijn voor menselijke consumptie’ en op ‘andere landouwproducten en levensmiddelen’. De product- groepen die onder het toepassingsgebied vallen, zijn opgenomen zijn in Bijlage I van de verorde- ning.251 _{De landbouwproducten waarvoor bescherming kan worden gekregen zijn ruim omschreven.}

Naast de producten die bedoeld zijn voor menselijke consumptie vallen ook producten als hooi, ethe- rische oliën, kurk en cochenille onder het toepassingsgebied. Het komt niet vaak voor dat voor bena- mingen van kurk of hooi bescherming wordt aangevraagd. Bescherming is wel verleend aan etheri- sche oliën (zoals de Chios Mastic Oil en de Huile essentielle de lavende de Haute-Provence).252

Producten die buiten het toepassingsgebied vallen zijn ‘gedestilleerde dranken, gearomati- seerde wijnen of wijnbouwproducten […] met uitzondering van wijnazijn’.253 _{De verordening geeft}

ook geen bescherming aan aanduidingen die in de Unie soortnamen zijn.254 _{Soortnamen zijn de na-}

men van producten die wel verband houden met een bepaalde plaats, streek of land waar ze vandaan komen, maar die de ‘gebruikelijke naam van een product in de Unie zijn geworden.’255

4.1.4. Registratiesysteem

In de registratieaanvraag voor een BOB, BGA en GTS zijn ‘groeperingen’, de lidstaten, de Commissie en het Comité inzake de kwaliteit van landbouwproducten betrokken. Onder ‘groepering’ wordt ‘elke organisatie, ongeacht haar rechtsvorm’ verstaan die ‘hoofdzakelijk bestaat uit producenten of ver- werkers die met hetzelfde product werken’.256 _{Het Comité inzake de kwaliteit van landbouwproduc-}

ten is een comité in de zin van Verordening 182/2011, waarin de algemene voorschriften en beginse- len zijn vastgesteld waarmee de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de

250 _{Artikel 3(5) Verordening 1151/2012.}

251 _{Aldus Bijlage I van Verordening 1151/2012 vallen onder ‘Oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen’ de vol-}

gende 19 productgroepen: bier; chocolade en afgeleide producten; brood, gebak, cake, suikerwerk, biscuits en andere bak- kerswaren; dranken op basis van plantenextracten; deegwaren; zout; natuurlijke gommen en harsen; mosterdpasta; hooi; etherische oliën; kurk; cochenille; sierbloemen en -planten; katoen; wol; teenwilgen; gezwingeld vlas; leder; bont; veren. Onder ‘Gegarandeerde traditionele specialiteiten’ vallen de volgende 7 productgroepen: kant-en-klaargerechten; bier; chocolade en afgeleide producten; brood, gebak, cake, suikerwerk, biscuits en andere bakkerswaren; dranken op basis van plantenextracten; deegwaren; zout.

252 _{Barbara M. Vroom-Cramer, Juridische aspecten van geografische aanduidingen, p. 54.} 253 _{Artikel 2(2) Verordening 1151/2012.}

254 _{Artikel 41 Verordening 1151/2012.} 255 _{Artikel 3(6) Verordening 1151/2012.} 256 _{Artikel 3(2) Verordening 1151/2012.}

61

Commissie controleren.257 _{In het comité zitten vertegenwoordigers van de lidstaten die hun advies}

uitbrengen over de uitvoeringshandelingen van de Commissie in het bepalen van de vormschriften van een productdossier van een te registreren product.258

De registratie van een product begint bij de producenten, die een aanvraag tot registratie van een product indienen bij de autoriteiten van de lidstaat waarbinnen het geografische gebied van het product ligt.259 _{Deze aanvraag bevat de criteria voor het product die de producenten zelf opstellen in}

de vorm van een productdossier.260 _{In dit dossier worden elementen opgenomen zoals de naam en}

beschrijving van het product, de afbakening van het geografische gebied van het product en een be- schrijving van de werkwijze voor het verkrijgen van het product.261 _{De lidstaat onderzoekt de aan-}

vraag om te controleren of deze gerechtvaardigd is.262 _{Dan dient de lidstaat bij de Commissie een}

aanvraagdossier in.263 _{De Commissie onderzoekt de ontvangen aanvragen binnen zes maanden om te}

controleren of de aanvraag gerechtvaardigd is en aan de voorwaarden van de toepasselijke regeling voldoet.264 _{Wanneer aan de voorwaarden is voldaan, maakt de Commissie in het Publicatieblad van de}

Europese Unie het productdossier bekend.265 _{Binnen drie maanden na deze bekendmaking kunnen de}

autoriteiten van een lidstaat bij de Commissie een aankondiging van bezwaar indienen.266 _Natuurlijke

of rechtspersonen met een rechtmatig belang kunnen bezwaar aandienen bij de lidstaat waarin zij gevestigd zijn.267

Na deze stappen bestaan drie mogelijkheden in het registratiebesluit. 1) Indien de Commis- sie oordeelt dat niet aan de registratievoorwaarden wordt voldaan, stelt zij uitvoeringshandelingen vast waarbij de aanvraag wordt verworpen.268 _{2) Indien de Commissie geen aankondiging van be-}

zwaar of geen ontvankelijk met redenen omkleed bezwaarschrift ontvangt, stelt zij uitvoeringshande- lingen vast waarna de naam wordt geregistreerd.269 _{3) Indien de Commissie een ontvankelijk met}

redenen omkleed bezwaarschrift ontvangt, registreert zij, indien er een overeenstemming is bereikt,

257 _{Verordening (EG) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de alge-}

mene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbe- voegdheden door de Commissie controleren.

258 _{Artikel 7(2), tweede alinea, Verordening 1151/2012.} 259 _{Artikel 49(1) en (2) Verordening 1151/2012.}

260 _{VPRO, ‘Champagnestreken’, De slag om Brussel, 25 mei 2009, http://www.vpro.nl/buitenland/speel.VPRO_1132534.html,}

geraadpleegd op 16 februari 2015.

261 _{Artikel 7(1)(a)-(e) Verordening 1151/2012.}

262 _{Artikel 49(2), tweede alinea, Verordening 1151/2012.} 263 _{Artikel 49(4) Verordening 1151/2012.}

264 _{Artikel 50(1) Verordening 1151/2012.} 265 _{Artikel 50(2) Verordening 1151/2012.} 266 _{Artikel 51(1) Verordening 1151/2012.}

267 _{Artikel 51(1), tweede alinea, Verordening 1151/2012.} 268 _{Artikel 52(1) Verordening 1151/2012.}

62

de naam door middel van uitvoeringshandelingen of stelt zij, indien er geen overeenstemming is be- reikt, uitvoeringshandelingen vast waarbij over de registratie wordt besloten.270 _{In de eerste en in de}

derde mogelijkheid worden de uitvoeringshandelingen vastgesteld op basis van het advies van het Comité.271

Registratieakten en besluiten inzake verwerping worden bekendgemaakt in het Publicatie-

blad van de Europese Unie.272 _{Zodra een product geregistreerd is, zijn alle producenten binnen de}

geografische regio die aan de productspecificaties voldoen gerechtigd om het BOB, BGA of GTS op hun product te plaatsen, ongeacht of zij lid van de groepering zijn die aanvankelijk aanvraag hebben gedaan voor registratie.273 _{Ook worden de geregistreerde producten opgenomen in de Database of}

Origin and Registration (DOOR),274 _{waarin inmiddels 1.280 producten met een BOB, BGA en GTS}

staan geregistreerd. De aanvraagprocedure is voor een kleine 190 producten opgestart.275

4.1.5. Bescherming

Eenmaal geregistreerd, genieten producten met een BOB, BGA en GTS een ruime bescherming.276

Artikel 13 geeft een aantal voorbeelden van praktijken waartegen geregistreerde producten be- schermd zijn. Geregistreerde producten zijn bijvoorbeeld beschermd tegen ‘direct of indirect com- mercieel gebruik van een geregistreerde naam voor producten die niet onder de registratie vallen, indien deze producten vergelijkbaar zijn met de onder deze naam geregistreerde producten’.277 _Dit

betekent in de praktijk dat varkenshouders in Nederland geen Parmaham meer mogen maken.278 _Ook

zijn geregistreerde producten beschermd tegen nabootsing, bijvoorbeeld wanneer de beschermde naam op een nagebootst product gepaard gaat met uitdrukkingen zoals ‘soort’, ‘type’, ‘methode’, ‘op de wijze van’ en ‘imitatie’279_{. Het verbod van deze ‘delokaliserende toevoegingen’ betekent in de prak-}

tijk dat varkenshouders ook geen ‘Hollandse Parmaham (made in Brabant)’ mogen verkopen.280 _Ver-

boden is ook het gebruiken van valse of misleidende aanduidingen ‘met betrekking tot de herkomst, de oorsprong, de aard of de wezenlijke hoedanigheden van het product’ op de binnen- of buitenver-

270 _{Artikel 52(3)(a) en (b) Verordening 1151/2012.} 271 _{Artikel 52(3)(a) en (b) Verordening 1151/2012.} 272 _{Artikel 52(4) Verordening 1151/2012.}

273 _{GianCarlo Moschini, Luisa Menapace en Daniel Pick, ‘Geographical Indications and the competitive provision of Quality’, p.}

796.

274 _{EC, ‘EU agricultural product quality policy’, http://ec.europa.eu/agriculture/quality/index_en.htm, geraadpleegd op 18}

februari 2015.

275 _{EC, ‘DOOR’, http://ec.europa.eu/agriculture/quality/door/list.html;jsessionid=pL0hLqqLXhNmFQyFl1b24mY3t9dJQ}

Pflg3xbL2YphGT4k6zdWn34!-370879141?&recordStart=1456, geraadpleegd op 1 juli 2015.

276 _{Barbara M. Vroom-Cramer, Juridische aspecten van geografische aanduidingen, p. 59.} 277 _{Artikel 13(1)(a) Verordening 1151/2012.}

278 _{Barbara M. Vroom-Cramer, Juridische aspecten van geografische aanduidingen, p. 59.} 279 _{Artikel 13(1)(b) Verordening 1151/2012.}

63

pakking.281 _{Verder mogen beschermde oorsprongsbenamingen en beschermde geografische aandui-}

dingen geen soortnamen worden.282 _{Met de bescherming onder artikel 13 is dus vrijwel geen gebruik}

van de benaming door anderen dan de geregistreerde gebruikers mogelijk.283

4.2. Jurisprudentie

Uit de jurisprudentie van onder meer het Hof van Justitie blijkt hoe de vereisten uitgelegd worden. Door een Engelse rechter is in 1998 uitgemaakt dat op grond van Verordening 2081/1992 niet ver- eist kan worden dat Parmaham (beschermd als oorsprongsbenaming) ook in Parma gesneden en verpakt wordt.284 _{De Italiaanse producenten van Parmaham zijn op deze uitspraak in beroep gegaan.}

In 2001 zijn in deze procedure door het House of Lords vragen gesteld aan het Hof van Justitie.285 _De

Advocaat-Generaal komt in zijn conclusie eveneens tot de constatering dat niet de eis gesteld kan worden dat de ham in Parma gesneden en verpakt wordt.286 _{Op de vraag of geëist kan worden of}

Grana Padano in dezelfde, oorspronkelijke regio geraspt en verpakt moet worden, antwoordt de AG eveneens ontkennend.287

De zogenaamde Feta-zaak, waarover in het volgende hoofdstuk meer, is een goed voorbeeld van een zaak die voor het Hof is gekomen doordat onduidelijkheid is over de geografische indicaties, zoals ook in de zaak van Bayerisches Bier.288 _{Uit de vele uitspraken die voor het Hof komen, blijkt dat}

in lidstaten en door diverse actoren verschillend gedacht wordt over de omgang met regionale en traditionele producten.

In document Op het menu: de vinEUgrette van ‘harmonisatie’ en ‘variatie’. Interpretaties van het EU-keurmerkenbeleid voor landbouwproducten en levensmiddelen in de lidstaten, getoetst in Griekenland. (pagina 57-63)