Door Griekse ogen: ‘local region’ en ‘climate’

De belangrijkste bevindingen uit Hoofdstuk 3 die hier worden getoetst, zijn ten eerste dat een pro- duct aan de terroir de smaak ontleent, ten tweede dat ‘lokaliteit’ een toegevoegde waarde krijgt wan- neer het wordt verplaatst en ten derde dat het begrip terroir een juridisch en retorisch mechanisme aanreikt waarmee een product de relaties in de omgeving kan construeren.

Het belang van de terroir voor de smaak

Uit de interviews met de producenten van typische Griekse producten wordt gewezen op het grote belang van de terroir voor de smaak en kwaliteit van het product.400 _{Een van de pistacheproducenten}

refereert naar de goede smaak van de Fystiki Aeginas, die wordt beïnvloed door ‘the weather, the

earth, the water.’401 _{De kleine, smaakvolle pistache van Aegina wordt de beste van de wereld ge-}

noemd. ‘I tasted pistachios from California; I tasted pistachios from Bronte, Italy. They are nothing!

Nothing! It’s like wheat, what remains from wheat. They are not good, not tasteful.’402 _{Een andere}

pistacheproducent wijst op ‘the islands’ microclimate. The salt of the sea goes on to trees’. Gecombineerd met ‘ingredients of the argillic underground’ levert dit een pistache op ‘that it is small in

size, but very tasteful’. 403

397 _{Chrysoula Lamprinopoulou, Angela Tregear en Mitchell Ness, ‘Agrifood SMEs in Greece: the role of collective action’, British} Food Journal, nr. 8 (2006) p. 664. 398 _{Interview 1, 5, 7.} 399 _{Interview 1.} 400 _{Interview 1.} 401 _{Interview 3.} 402 _{Interview 3.} 403 _{Interview 4.}

87

Φυστίκι Αίγινας (Fystiki Aeginas)

De pistache uit Aegina wordt in het productdossier (nummer EL/PDO/0017/0426) beschre- ven als ‘[u]itstekende pistache in de dop, van de variëteit Egina; deze pistache is een traditi- oneel produkt, bekend in heel Griekenland; de pistache is langwerpig en heeft groen vrucht- vlees’.404 Het product wordt geproduceerd in de dimos Aegina en de gemeenten Kipseli, Mesagros, Vathi en Perdika. Het product wordt op traditionele wijze verwerkt, gekookt en gezouten.405

Ook de Fetaproducent spreekt over het belang van de terroir. Zowel de geografische als hu- mane factoren komen in het interview aan bod. De Griekse Feta ontleent de unieke smaak aan het Griekse gras waarop de geiten en schapen grazen en aan de traditionele productiemethoden. De melkkwaliteit en de smaak van de Feta zijn afhankelijk van wat de geiten en schapen grazen. Binnen Griekenland verschilt de smaak van regio tot regio door de verschillende eigenschappen van het gras. Volgens de geïnterviewde Fetaproducent komt de beste schapenmelk uit de regio’s Thessaloniki, Epirus en Macedonië. De beste geitenmelk is afkomstig van de Peleponnesus. Waar het toegevoegde zout vandaan komt, is niet van belang.406

Ook de olijfolie van de olijfolieproducente uit Messinia zou de smaak ontlenen aan de terroir. De olijfolie van de producente bestaat uit olijfolie van het type Koroneïki. De olijfboom geeft kleine vruchten. De olijfolie heeft de geur van vers gemaaid gras; de smaak is een balans tussen zacht en scherp met tonen van banaan en de kruiden die groeien in het gebied van Messinia. De olijfolie heeft de eigenschappen te danken aan de omgeving. Een BOB voor deze olijfolie is volgens de olijfoliepro- ducente niet te verkrijgen, omdat de regio ‘Messinia’ genoemd staat in het productdossier van de Kalamata BOB. Kalamata olijfolie heeft een BOB voor de gehele regio, maar bestaat uit andere be- standdelen dan de olijfolie uit Messinia.407 _{Hiermee wordt aangetoond dat retorische mechanismen}

en de beschrijving van een productdossier over het geografisch afgebakende gebied vertrekkende gevolgen kan hebben voor andere producenten.

404 _{Verordening (EG) nr. 1263/96 van de Commissie van 1 juli 1996 tot aanvulling van de bijlage bij Verordening (EG) nr.}

1107/96 betreffende de registratie van de geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen in het kader van de procedu- re van artikel 17 van Verordening (EEG) nr. 2081/92.

405 _{Verordening 1263/96.} 406 _{Interview 6.}

88

Griekse olijfolie

Olijfolie is een belangrijk product uit het Mediterrane dieet. Olijfolie heeft in Griekenland daarnaast ook een belangrijke betekenis voor de beschaving en cultuur.408 Na Italië en Span- je is Griekenland de grootste olijfolieproducent ter wereld. De helft van de Griekse olijfolie is bedoeld voor de export; driekwart hiervan wordt geëxporteerd naar Italië, waar het wordt gemengd met en verkocht als Italiaanse olijfolie.409 Ongeveer 150 kleine bedrijven en onge- veer 450.000 boeren maken deel uit van de Griekse olijfolie markt.410 Een bekende Griekse olijfolie is de Kalamata BOB.411 Het wordt omschreven als ‘[u]itstekende groengele olijfolie van de eerste persing op basis van de olijfsoorten ‘Koroneïki’ en ‘Mastoïdis’ en wordt gepro- duceerd in het district Kalamata in de nomos Messinia.412 De soort ‘Mastoïdis’ wordt vooral geteeld in de gemeenten Allagonia, Artemissia, Lada, Karveli, Nedousa en Piges. De soort ‘Koroneïki’ wordt vooral geteeld in de overige gemeenten van het district Kalamata (nomos Messinia).413

‘Terroir’ en ‘otherness’

Dat de terroir betekenis krijgt is in relatie met otherness, blijkt ook uit het interview met de Fetapro- ducent. Het gevoel van trots ontstaat bij de individu doordat in andere landen dan Griekenland ge- vraagd wordt naar Griekse Feta. De geïnterviewde stelt dat zoals Parmezaanse kaas alleen geprodu- ceerd kan worden in Italië en zoals Frankrijk uitblinkt in het produceren van kwaliteitswijnen, Grie- kenland ‘the crown for Feta’ heeft. Elk land heeft zijn eigen smaak – ‘Feta’ is de smaak van Grieken- land.414

‘Terroir‘ als retorisch en juridischs mechanisme

Uit deze bevindingen blijkt dat de terroir inderdaad zowel een retorisch als juridisch mechanisme is om kwaliteit te lieren aan een gebied. De specifieke smaak van een product wordt eigen en anders genoemd dan de smaak van soortgelijke producten in omliggende regio’s. De constructie van de smaak van de lokale producten wordt juridisch vastgelegd in de productdossiers van de EU. De ken- merken, geografische gebieden en traditionele productiemethoden die hierin staan, vormen juridi- sche regels ter bescherming van het product van de terroir. Hieruit blijkt dat het begrip terroir, dat van verre komt en al uitvoerig is besproken in het hoofdstuk over de ontwikkeling van het beleid in Frankrijk, zich staande houdt in de toepassing van het EU beleid voor kwaliteitskeurmerken in Grie-

408 _{Evangelia Blery en Eugenia Sfetsiou, ‘Marketing olive oil in Greece’, British Food Journal, nr. 11 (2008), p. 1150.} 409 _{Evangelia Blery en Eugenia Sfetsiou, ‘Marketing olive oil in Greece’, p. 1150.}

410 _{Evangelia Blery en Eugenia Sfetsiou, ‘Marketing olive oil in Greece’, p. 1150.}

411 _{Verordening (EG) nr. 1065/97 van de Commissie van 12 juni 1997 tot aanvulling van de bijlage bij Verordening (EG) nr.}

1107/96 van de Commissie betreffende de registratie van de geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen in het kader van de procedure van artikel 17 van Verordening (EEG) nr. 2081/92 (Voor de EER relevante tekst).

412 _Idem. 413 _Idem. 414 _{Interview 6.}

89

kenland. Aan het argument van Stoilova dat het gebruik van de herkomst in een productnaam, zoals Bulgaarse yoghurt, kan worden toegevoegd dat Feta, zonder dat het de naam draagt van een Griekse

terroir, toch ook in staat is om een geopolitieke grens aan te geven. Immers staat Feta sinds de uit-

spraken van het Hof gelijk aan ‘Grieks’, en niet aan Deens of Duits.