een Vergelijking tussen schaalniVeaus

In het project zijn diverse maatregelen op verschillende schaalniveaus onderzocht. Een vergelijking van de effecten van baggeren op verschillende schaalniveaus is lastig, omdat er op verschillende manieren is gebaggerd, waarbij de efficiëntie van baggeren kan verschillen. • Vijver Heesch: droogzetten en bagger weggraven;

• Compartimenten: bagger verwijderen m.b.v. kraan;

• Enclosures: wegduwen van bagger in Heesch en uitscheppen van bagger uit enclosures in Eindhoven.

Het P-fixatief Phoslock® _{is weliswaar in verschillende doseringen toegediend, maar de dosis}

was gebaseerd op de potentieel naleverbare hoeveelheid P uit het sediment. Dit maakt een vergelijking op de verschillende niveaus iets gemakkelijker. Desondanks blijkt er een grote spreiding in de mate van eutrofieringcontrole te zijn, uitgedrukt als reductie in totaal-P ten opzichte van de controle (Figuur 100). In zowel de compartimenten in Dongen en Eindhoven als in een lab assay wordt een goede totaal-P-reductie verkregen door de additie van Phoslock®_{. Echter, in enclosures in Eindhoven en Heesch is dit aanzienlijk minder (Figuur} 100). Een duidelijke verklaring voor dit verschil is er niet. Uit diverse experimenten kwam naar voren dat de efficiëntie van de P-binding door Phoslock® _{nadelig wordt beïnvloed door}

humuszuren. Het is mogelijk dat in de enclosures de humuszuren in het water de P-binding inhibeerden en dat dit ook in de compartimenten plaatsvond, maar dat daar vanwege de beduidend langere onderzoeksperiode een verschuiving naar P-immobilisatie optrad. In het laboratoriumexperiment is water zonder humuszuren gebruikt. Dit leidde tot een hogere efficiëntie. Daarnaast is ook een labexperiment uitgevoerd op dezelfde schaal zonder sediment, maar met humuszuren. Hier bleek de P-binding door Phoslock® _{drastisch gereduceerd.}

De humuszuren lijken daarmee een verklaring voor de slechtere P-binding door Phoslock®_.

Gekoppeld aan de Phoslock®_{-applicaties is de residuele lanthaanconcentratie in de water fase.}

Op laboratoriumschaal en in enclosures werd een geleidelijke toename van de lanthaancon- centraties gevonden, waarbij uiteindelijk een overschrijding van de Nederlandse lanthaan- norm optrad. In de enclosures in Heesch was zelfs sprake van een forse overschrijding van de norm: waar dit in de behandeling met alleen Phoslock® _{twee weken na applicatie afnam, bleef}

de overschrijding in de combinatie met baggeren gedurende de gehele onderzoeksperiode fors. In de compartimenten daarentegen gold deze overschrijding, op twee uitzonderingen na, alleen tijdens en vlak na de applicatie. In De Kuil, maar ook in de andere twee zwem- plassen in Nederland die behandeld zijn met Phoslock®_{, al dan niet in combinatie met een}

vlokmiddel, werd alleen tijdens de applicatie de Nederlandse norm overschreden (Tabel 33). Dit betekent dat de normoverschrijdingen alleen op relatief kleine schaal zijn waargenomen, niet op grotere veldschaal. Desondanks laten de experimenten op kleinere schaal zien dat er mechanismen zijn die de filtreerbaar lanthaanconcentraties in de waterfase kunnen verho- gen. Welke mechanismen dit zijn, is in het project niet duidelijk geworden.

STOWA 2012-42 Bestrijding Blauwalgenoverlast

tabel 33 experimenten op Verschillende schaalniVeaus (laboratorium – heel Water) Waar phoslock® _{is toegediend en Waar behoudens} de applicatie Wel (oranje) oF geen oVerschrijding (groen) Van de nederlandse lanthaannorm Werd geVonden

laboratorium enclosure compartiment heel water

stiffelio sediment Heesch - phoslock® ¶ dongen - phoslock® de kuil water + doC of HCo3- Heesch - phoslock® + baggeren dongen – flock & lock de rauwbraken water + HCo3- stiffelio - phoslock® stiffelio - phoslock® Het groene eiland water stiffelio - phoslock® + Baggeren stiffelio – flock & lock

water + Mgso4 stiffelio - phoslock® + karper

¶ _{in Heesch was er in de eerste twee weken na applicatie een overschrijding van de norm, daarna niet meer.}

Figuur 100 reductie Van totaal-p ten opzichte Van de controles in diVerse experimenten op Verschillende schaal

In het project is baggeren in combinatie met inrichtingsmaatregelen toegepast op vijver De Ploeg en is een aangepaste Flock & Lock-methode toegepast in De Kuil. Vijver De Ploeg was na de ingreep vrijgewaard van blauwalgen. De stijgende fosfaatconcentraties nopen echter tot voorzichtigheid om van een duurzaam herstel te spreken. Dit geldt ook voor De Kuil. Ondanks dat deze plas na de Flock & Lock-applicatie gedurende drie jaar in het zwemseizoen geen over- last meer kende van blauwalgen, zijn ook hier de toenemende fosfaatconcentraties een bron van zorg. Het gebruikte vlokmiddel lijkt minder adequaat dan PAC39 en ook de in 2010/2011 gesignaleerde forse bloei van Planktothrix rubescens lijkt te herleiden tot het vrijkomen van reductief labiel gebonden P.

170

Tabel 33: Experimenten op verschillende schaalniveaus (Laboratorium – heel water) waar Phoslock® _{is toegediend en waar behoudens de applicatie}

wel (oranje) of geen overschrijding (groen) van de Nederlandse lanthaannorm werd gevonden.

Laboratorium Enclosure Compartiment Heel water

Stiffelio sediment Heesch - Phoslock® ¶ _{Dongen - Phoslock}® _{De Kuil}

Water + DOC of HCO3-

Heesch - Phoslock® ₊

baggeren Dongen – Flock & Lock De Rauwbraken Water + HCO3- Stiffelio - Phoslock® Stiffelio - Phoslock® Het Groene

Eiland Water Stiffelio - Phoslock® ₊

Baggeren Stiffelio – Flock & Lock Water + MgSO4 Stiffelio - Phoslock® +

karper

¶ _{in Heesch was er in de eerste twee weken na applicatie een overschrijding van de norm, daarna niet meer.}

Figuur 100: Reductie van totaal-P ten opzichte van de controles in diverse experimenten op verschillende schaal.

135

tabel 34 oVerzicht Van de scores Voor geselecteerde sleutelVariabelen aFgeleid Van ekr-scores oVer de periode september 2010 – augustus 2011 Voor dongen en stiFFelio, mei 2009 – augustus 2011 Voor de kuil en januari 2010 – augustus 2011 Voor de ploeg

Variabelen

dongen totaal-p chl sd macrofyten draadalg

Baggeren + aBB + ++ + + +/-

Baggeren +paC + aBB + ++ + + + phoslock® _{+ aBB + ++ +/- + --}

phoslock® _{+ paC + aBB +/- + - + +}

aBB +/- ++ +/- -- --

Baggeren +/- +/- +/- -- +

stiffelio totaal-p CHl sd Macrofyten draadalg Baggeren + aBB +/- ++ + + +/- Baggeren + PAC + ABB + + + + +/- Phoslock® _{+ ABB ++ ++ + + +/-}

Phoslock® _{+ PAC + ABB ++ ++ + + --}

ABB +/- +/- +/- -- +

De Kuil Totaal-P CHL Sd Macrofyten Draadalg Phoslock® _{+ FeCl}

3 - ++ ++ + +

de ploeg totaal-p CHl sd Macrofyten draadalg Baggeren + aBB - ++ ++ nB nB

Uit het overzicht van de sleutelvariabelen, betreffende het project om geëutrofieerde wateren in stedelijk gebied van een ongewenste troebele toestand met veelvuldige blauwalgenover- last naar een helder water te brengen en in die gewenste toestand te houden door de kan- sen voor ondergedoken waterplanten te optimaliseren, volgt dat de maatregelencombinaties ter reductie van de interne nalevering allen redelijk goed tot goed scoren. Alleen ABB blijkt onvoldoende om de problematiek adequaat aan te pakken (Tabel 34).

kosteneFFectiViteit

In figuur 101 en 102 is samenvattend kosteneffectiviteit gepresenteerd voor zowel cyanochlorofyl als voor fosfaat voor de vier locaties waar maatregelen zijn onderzocht.

De kosten zijn per maatregel per m2 _{weergegeven en uitgezet tegen de reductie cyanochlorofyl}

en fosfaat. ABB in Dongen is als maatregel het meest kosteneffectief als het gaat om reductie van cyanochlorofyl. Dat wil zeggen de maatregel levert de grootste reductie in cyanochlorofyl tegen de laagste eenheidsprijs. In Eindhoven levert dezelfde maatregel helemaal geen reductie van cyanochlorofyl op.

Kosteneffectief in fosfaatreductie zijn vooral de maatregelen met Phoslock® _{en ABB.}

Uitzondering hierop is Eindhoven waar ABB helemaal geen reductie in fosfaatconcentraties oplevert. In Eindhoven is ook baggeren in combinatie met ABB geen kosteneffectieve maatregel. De maatregel leidt tot toenemende fosfaatconcentraties en is bovendien een dure maatregel.

STOWA 2012-42 Bestrijding Blauwalgenoverlast

Figuur 101 kosteneFFectiViteit Voor reductie cyanochloroFyl

Figuur 102 kosteneFFectiViteit Voor reductie FosFaat

Figuur 101. Kosteneffectiviteit voor reductie cyanochlorofyl.

Figuur 102. Kosteneffectiviteit voor reductie fosfaat. ₁₇₃ Figuur 101. Kosteneffectiviteit voor reductie cyanochlorofyl.

137

13

disCussie resultaten