- Verantwoording onderzoek

DSP groep heeft in de periode tussen augustus 2019 (startgesprek) tot en met december 2020 onderzoek uitgevoerd naar de implicaties ratificatie Kaderverdrag van FARO. Dit onderzoek heeft geresulteerd in meerdere deelrapporten die hiervoor in deel 2 van deze rapportage zijn opgenomen. Samen vormen deze deelrapporten de basis en achterliggende verdieping voor het Hoofdrapport in Deel 1.

Deelonderzoek internationaal en begrippen (A1&A2): resultaten in hoofdstukken 6 en 7

Het onderzoek voor deelrapporten ‘internationale vergelijking’ en ‘begrippen’ is uitgevoerd tussen juli 2019 en november 2019. De internationale vergelijking en inventarisatie en interpretatie van de centrale

begrippen van FARO kreeg vorm doormiddel van een literatuurstudie. In deze literatuurstudie is internationale wet -en regelgeving die betrekking heeft op de implementatie van FARO bestudeerd.

Aanvullend is gesproken met 5 beleidsmakers uit de desbetreffende landen (Vlaanderen, Finland, Zwitserland, Zweden), om deze conclusies te verifiëren, en contextualiseren.

Ook voor het definiëren van de centrale begrippen van FARO is een literatuurstudie uitgevoerd, waarbij Nederlandse beleidstukken -en regelgeving die deze begrippen hanteren zijn geanalyseerd . Ook zijn wetenschappelijke bronnen geraadpleegd.

Deze twee deelonderzoeken zijn samengevoegd tot één tussentijds deelrapport en voorgelegd aan de opdrachtgever. Deze kwam terug met een aantal aanvullende vragen en punten ter verbetering, waarna het concept deelrapport in overleg is aangescherpt.

In de deelonderzoeken ‘internationale vergelijking’ en ‘begrippen’ beantwoorden wij de volgende vragen:

Welke activiteiten zijn in Zweden, Finland, België (Vlaanderen), Zwitserland en Oostenrijk ondernomen in het kader van de ondertekening en ratificatie van het Verdrag?

Wat waren de beleidsimplicaties en de juridische implicaties in deze landen?

Welke projecten en programma’s hebben deze landen uitgewerkt ter implementatie van het Verdrag?

Zijn er algemene kenmerken te ontdekken van ‘in de geest van FARO werken’?

Wat kunnen we leren van internationale voorbeelden voor de Nederlandse context?

Wat verstaat Nederland onder de hoofdbegrippen van het Verdrag van FARO in relatie tot het eigen cultuurbeleid en bestaande verdragsteksten?

Op welke wijze komen de relevante begrippen terug in het beleid en de praktijk van de Nederlandse context?

Op welke wijze zou ‘werken in de geest van FARO’ vorm kunnen krijgen in Nederland? Welke methoden en werkwijzen zijn hiervoor van belang?

Deelonderzoek projecten (A3): resultaten in hoofdstuk 8

Het onderzoek voor het deelrapport ‘projecten’ is uitgevoerd tussen november 2019 en maart 2020. We legden interviews af met 22 stakeholders. Onder hen waren de 12 provincies, in elke provincie spraken wij de verantwoordelijken voor erfgoed, cultuur en burgerparticipatie. Hierop volgend hebben interviews

plaatsgevonden met 4 erfgoedhuizen die in vier van deze provincies actief zijn. Tijdens deze interviews gingen wij 1) in op (de betekenis van) het Verdrag van FARO en 2) verzamelden wij voorbeeldprojecten.

Aanvullend voerden wij een Internet-analyse uit van initiatieven erfgoed en participatie in de vier grote steden, daarbij keken wij naar methoden en projecten gericht op erfgoedgemeenschappen.

Vervolgens spraken wij een aantal stakeholders, om te toetsen of zij onze bevindingen vanuit hun expertise en praktijk herkenden en om nuttige aanvullingen te verzamelen.²⁰⁰ De stakeholders waarmee wij hebben gesproken zijn: Fonds voor Cultuurparticipatie, Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, Museum Catharijne Convent, Imagine IC, Amsterdam Museum, Museum Rotterdam en Historisch Archief Overijssel.

Ook spraken wij met de projectleider van Right to Challenge en Bewonersinitiatieven van het Ministerie van Binnenlandse zaken. Er heeft gedurende het traject kenniswisseling plaatsgevonden met het RCE en OCW.

In het deelonderzoek ‘projecten’ beantwoorden wij de volgende vragen:

Wat zijn de kenmerken van projecten en activiteiten op het gebied van burgerparticipatie en burgerinitiatieven in de erfgoedsector?

In hoeverre speelt de Right to Challenge-regeling hierbij een rol?

Welke actoren zijn betrokken bij deze projecten en activiteiten en welke rol spelen zij?

Welke werkwijzen, methoden en instrumenten zijn te onderscheiden?

Wat zijn kritische succes- en faalfactoren van dergelijke projecten en activiteiten? Wat zijn knelpunten?

Wat kan worden geleerd van de bestaande projecten en activiteiten op het gebied van burgerparticipatie en burgerinitiatieven in de erfgoedsector?

Wat hebben erfgoedinstellingen, overheden en gemeenschappen nodig om meer ‘in de geest van FARO te werken’?

Welke stappen zijn nodig om meer ‘in de geest van FARO te werken’ en welke actoren kunnen hierbij het voortouw nemen?

Deelonderzoek Beleid, wet- en regelgeving (B): resultaten in hoofdstuk 5

Het onderzoek voor deelrapport ‘beleid, wet- en regelgeving’ uitgevoerd tussen voorjaar 2020 en december 2020 (al werd in de voorgaande onderzoeken ook al materiaal voor dit deelonderzoek verzameld).

Met een brede literatuurstudie waarin we bestaand relevant beleid en wet en regelgeving op het gebied van erfgoed en participatie (op rijks-, provinciaal en gemeentelijk niveau) inventariseerden. Aanvullend voerden we een inventarisatie van internationale Verdragen uit. Daarnaast interviewden wij vertegenwoordigers van het ministerie van OCW, RCE en de VNG. Deze uitkomsten legden we naast het Verdrag van FARO, en zodoende formuleerden we potentiële kansen en belemmeringen van invoering van het Verdrag.

Om een beeld te vormen over de potentiële praktische implicaties van invoering op provinciaal niveau, organiseerden we twee digitale werksessies. Hiervoor nodigden we de provinciale stakeholders uit die we eerder al individueel spraken in het kader van het deelonderzoek ‘projecten’. Tijdens de werksessies behandelden we de huidige praktijk, potentiële kansen en belemmeringen, en dachten we na over potentiële toekomstscenario’s.

200 Er is wel gesproken met stakeholders van broker-organisaties, niet direct met initiatieven zelf.

Naast de werksessies met provincies, organiseerden we later ook 2 werksessies met de gemeenten Utrecht en Amsterdam, waarbij we met verschillende beleidsmakers (zo’n 4 á 5 per gemeente) vanuit verschillende afdelingen (cultuur, erfgoed, participatie en ruimtelijke ordening) aan tafel zaten. Ook met hen spraken we over kansen en belemmeringen, en hun visie op de toekomst.

De uitkomsten van het onderzoek zijn opgenomen in deelrapport ‘beleid, wet- en regelgeving’. In dit deelrapport is exploratief onderzoek verricht, waarbij de vragen die vanuit OCW gesteld werden als leidend zijn genomen. De vragen uit de offerte zijn hierbij losjes gevolgd. Deze zijn als volgt:

Hoe ziet het huidige beleid – op hoofdlijnen- op het terrein van burgerinitiatieven inzake cultureel erfgoed eruit, op zowel Rijksniveau als provinciaal en gemeentelijk niveau?

Wat zijn de consequenties voor het huidige cultureel erfgoedbeleid van de rijksoverheid en van de andere overheden bij ondertekening, ratificatie en implementatie van het Verdrag?

In hoeverre dient bestaand instrumentarium te worden aangepast of nieuw instrumentarium te worden ontwikkeld?

Welke rolverdeling en welke taken van overheden en organisaties in het erfgoedveld zijn passend bij ondertekening, ratificatie en implementatie?

Wat zijn de financiële consequenties van het Verdrag van FARO voor Nederland?

Welke beleidsscenario’s zijn denkbaar na ondertekening, ratificatie en implementatie van het Verdrag van FARO?

Zijn aanpassingen van bestaande wetgeving noodzakelijk om het Verdrag van FARO te kunnen ondertekenen, ratificeren en implementeren?

Hoe verhoudt ratificatie van het Verdrag van FARO zich tot andere internationale verdragen die door Nederland zijn geratificeerd, zoals het Verdrag van Valletta, Florence, Granada, 2003 UNESCO-verdrag over immaterieel erfgoed, 1972 UNESCO-UNESCO-verdrag (Werelderfgoed), 2005 UNESCO-UNESCO-verdrag (Diversiteit van Cultuuruitingen)?

Welke juridische scenario’s zijn denkbaar na ondertekening, ratificatie en implementatie van het Verdrag van FARO?

Deelonderzoek monitoring C: resultaten in hoofdstuk 9

Het deelonderzoek naar ‘monitoring’ startte relatief snel in het gehele traject. Al in september 2019 vond een sessie plaats met OCW en de RCE waar in algemene zin over de monitoring is gesproken (waartoe willen we welke monitor resultaten binnenhalen). Voor de sessie werd een door DSP gemaakte doelenboom besproken. Duidelijk werd ook dat een goede beschrijving van de kernbegrippen van groot belang was (zie hierboven ‘begrippen’ en zie hoofdstuk 6). In het voorjaar van 2020 is vervolgens bij de Raad voor Europa nagegaan welke ‘eisen’ door het Verdrag van FARO en de Raad voor Europa aan monitoring gesteld worden.

Daarop is een opzet voor de monitoring gemaakt met een aantal mogelijke varianten. Deze vormde ook in belangrijke mate de basis voor de tekst van het huidige hoofdstuk 9 over monitoring. De keuze voor een van de varianten is daarna blijven liggen en wacht op de verdere invoering van FARO.

DSP-groep BV

Van Diemenstraat 410 1013 CR Amsterdam +31 (0)20 625 75 37

dsp@dsp-groep.nl KvK 33176766 www.dsp-groep.nl

DSP-groep is een onafhankelijk bureau voor onderzoek, advies en management, gevestigd aan de IJ-oevers in Amsterdam. Sinds de oprichting van het bureau in 1984 werken wij veelvuldig in opdracht van de overheid (ministeries, provincies en gemeenten), maar ook voor maatschappelijke organisaties op landelijk, regionaal of lokaal niveau. Het bureau bestaat uit 40 medewerkers en een groot aantal freelancers.

Dienstverlening

Onze inzet is vooral gericht op het ondersteunen van opdrachtgevers bij het aanpakken van complexe beleidsvraagstukken binnen de samenleving.

We richten ons daarbij met name op de sociale, ruimtelijke of bestuurlijke kanten van zo’n vraagstuk. In dit kader kunnen we bijvoorbeeld een onderzoek doen, een registratie- of monitorsysteem ontwikkelen, een advies uitbrengen, een beleidsvisie voorbereiden, een plan toetsen of (tijdelijk) het management van een project of organisatie voeren.

Expertise

Onze focus richt zich met name op de sociale, ruimtelijke of bestuurlijke kanten van een vraagstuk. Wij hebben o.a. expertise op het gebied van transitie in het sociaal domein, kwetsbare groepen in de samenleving, openbare orde & veiligheid, wonen, jeugd, sport & cultuur.

Meer weten?

Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie of om een afspraak te maken. Bezoek onze website www.dsp-groep.nl voor onze projecten, publicaties en opdrachtgevers.