FARO
Erkennend dat alle personen het recht hebben betrokken te zijn bij het cultureel erfgoed van hun keuze, waarbij zij de rechten en vrijheden van anderen eerbiedigen, als een aspect van het recht om vrijelijk deel te nemen aan het culturele leven, zoals vervat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) van de Verenigde Naties en gewaarborgd door het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (1966).
Aanvullend
Recht om deel te nemen aan het culturele leven, zoals omschreven in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens; (artikel 27):
a. Eenieder heeft het recht om vrijelijk deel te nemen aan het culturele leven van de gemeenschap, om te genieten van kunst en om deel te hebben aan wetenschappelijke vooruitgang en de vruchten daarvan.
b. Eenieder heeft het recht op de bescherming van de geestelijke en materiële belangen,
voortspruitende uit een wetenschappelijk, letterkundig of artistiek werk, dat hij heeft voortgebracht.
68 https://wetten.overheid.nl/BWBV0004039/2010-01-09/0/Verdrag_1/Verdragtekst_1/HoofdstukIV/Artikel9#Verdrag_2.
69 https://en.unesco.org/creativity/sites/creativity/files/passeport-convention2005-web2.pdf
70 https://globalheritagefund.org/who-we-are/beyond-monuments/
c. iedereen, individueel of collectief, het recht heeft de voordelen van het cultureel erfgoed te ondervinden en bij te dragen aan de verrijking ervan.
d. de uitoefening van het recht op cultureel erfgoed alleen onderworpen mag zijn aan die beperkingen die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn om het publieke belang en de rechten en vrijheden van anderen te beschermen.
e. The protection and promotion of culture is a human rights imperative. The right to take part in cultural life guarantees the right of everyone to access, participate in and enjoy culture, cultural heritage and cultural expressions. A human-centred approach to development based on mutual respect and open dialogue among cultures is key to safeguarding heritage, strengthening creative industries, and encouraging cultural pluralism. The full realization of this right depends on concrete steps for the conservation, development, and diffusion of culture. (https://en.unesco.org/human-rights/cultural-life).
Nederland
Nederlands beleid is gebaseerd op hier genoemde verdragen en verklaringen.
Europa/Wereld
Bron: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)
Everyone, as a member of society, has the right to social security and is entitled to realization, through national effort and international co-operation and in accordance with the organization and resources of each State, of the economic, social and cultural rights indispensable for his dignity and the free development of his personality.71 (culturele rechten: recht om deel te nemen en bij te dragen aan cultuur, recht om de eigen taal te spreken, bescherming van auteursrecht en van de eigen naam, vrijheid van wetenschappelijk onderzoek).
Bron: International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights(1966)
The States Parties to the present Covenant recognize the right of everyone: a. To take part in cultural life (artikel 15).72
Bron: European Commission (2018)
Access to heritage as a fundamental right of all and the need to encourage a people-centred approach to cultural heritage are also listed among the objectives of the European Year of Cultural Heritage 2018.73
71 https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/eng.pdf
72 https://wetten.overheid.nl/BWBV0001016/1979-03-11.
73 https://rm.coe.int/Faro-convention-topical-series-article-5-making-heritage-accessible-mu/16808ae097.
Participatie
FARO
Hoewel er geen definitie is opgesteld krijgt participatie een belangrijke rol binnen het Verdrag. We geven een overzicht van de punten die we vanuit het Verdrag onder participatie scharen.
De deelnemers aan het Verdrag van FARO zullen een economisch en sociaal klimaat moeten kweken dat participatie aan culturele erfgoedactiviteiten steunt.
Participatie wordt gestimuleerd door het recht tot genieten en/ of bijdragen aan cultureel erfgoed voor iedereen te benadrukken.
Er moeten wettelijke, financiële en professionele kaders ontwikkeld worden die het voor iedereen en alle organisaties mogelijk maken om tot actie te komen.
Iedereen moet aangemoedigd worden om deel te nemen aan het proces van cultureel erfgoed (identificatie, studie, interpretatie, bescherming, conservering en presentatie) en aan de publieke reflectie en het debat die cultureel erfgoed biedt.
Alle standpunten moeten worden geïnventariseerd en meegewogen voorafgaande aan acties en beslissingen over erfgoed.
De rol van vrijwilligersorganisaties moet men erkennen.
Er moeten stappen ondernomen worden om de toegang tot erfgoed te verbeteren.
Opvallende zaken: geen definitie van het begrip. Betreft vooral het betrekken van mensen en
gemeenschappen (Iedereen), aanmoedigen en ruimte bieden om deel te nemen, benadrukken van het belang van vrijwilligersorganisaties.
Nederland
Participatie is een breed begrip en wordt op verschillende manier gedefinieerd. Hieronder volgen enkele definities die in Nederland worden gehanteerd:
De wettelijke basis voor de verantwoordelijkheid van de minister van OCW is de Wet op het specifiek cultuurbeleid: ‘Onze Minister is belast met het scheppen van voorwaarden voor het in stand houden, ontwikkelen, sociaal en geografisch spreiden of anderszins verbreiden van cultuuruitingen; hij laat zich daarbij leiden door overwegingen van kwaliteit en verscheidenheid’. Dit impliceert ‘participatie’.
De cultuurbrief ‘Cultuur in een open samenleving’ (2018) van het Kabinet aan de kamer gaat over de waarde van cultuur en bevat een uitwerking van de plannen in het regeerakkoord van Rutte lll.
Participatie nu en in de toekomst (duurzaamheid!) staat hierin centraal (opdat “ook toekomstige generaties hiervan blijven genieten en het erfgoed blijven beleven”). Belangrijke punten: cultuur is van iedereen en deelname/participatie van iedereen is dus cruciaal; daarnaast is cultuur grenzeloos.
Zie: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/03/12/cultuur-in-een-open-samenleving.
Informatieblad Participatie in de Omgevingswet: In de Omgevingswet wordt onder een participatieve aanpak verstaan: ‘het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden (burgers,
bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen) bij het proces van de besluitvorming
over een project of activiteit’. De wet bevat specifieke regels voor participatie bij het projectbesluit en de omgevingsvergunning.
Monitor burgerparticipatie ProDemos: ‘Burgerparticipatie is een manier van beleidsvoering waarbij burgers, individueel of georganiseerd, direct of indirect, de kans krijgen om invloed uit te oefenen op de ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid’ (Monitor Burgerparticipatie, Peters 2010).
Website Movisie: ‘’Bij burgerparticipatie gaat het om het betrekken van en de betrokkenheid van burgers bij overheidsbeleid. Maar ook om het nemen van initiatieven, het inspelen op ideeën en denkkracht van inwoners door burgerinitiatieven te faciliteren.’’
De participatieladder geeft verschillende participatievormen/niveaus gerangschikt naar maatschappelijke betrokkenheid. De participatievormen zijn (van laag naar hoog): informeren, raadplegen, adviseren, coproduceren en gezamenlijk bestuur (bron: website omgevingswet).
Europees
OMC-werkgroep over Participatief Beheer van Cultureel Erfgoed74:
‘’Participatie (bij besluitvorming, creatieve processen, betekenisvorming) houdt in dat het publiek als een actieve gesprekspartner wordt gezien, die kan worden geraadpleegd over (of in elk geval wordt betrokken bij) het plannen en creëren van het cultuuraanbod.’’ - p.20
‘’Over het algemeen streeft men er bij publieksparticipatie naar om mensen die mogelijkerwijs getroffen kunnen worden door of geïnteresseerd zijn in een actie en/ of beslissing, of iedereen die over relevante informatie beschikt, bij het proces te betrekken. Het geldende principe hierbij is dat deze groepen het recht hebben om bij de besluitvorming te worden betrokken en om mee te denken over hoe ze willen participeren. Bij publieksparticipatie gaat het er idealiter om dat de inbreng van het publiek invloed heeft op de beslissing. Participatie houdt ook in dat deelnemers feedback krijgen over de mate waarin hun bijdrage van invloed is geweest op de beslissing.’’ - p.37
‘’Bovendien is participatie geen strategisch onderhandelingsproces (‘als ik dit krijg, geef ik jou dat’).
Participatie wordt juist gekenmerkt door wederzijds respect en wederzijdse belangstelling.’’ - p.22
‘Participatief beheer van cultureel erfgoed streeft er in het kader van publieke acties naar
belanghebbenden ter zake – m.a.w. overheidsinstanties en -organen, private partijen, organisaties uit het maatschappelijk middenveld, ngo’s, de vrijwilligerssector en belangstellenden – actief te
betrekken bij het beslissen, plannen, uitvoeren, monitoren en evalueren van beleid en programma’s inzake cultureel erfgoed, teneinde de toerekenbaarheid en transparantie van investeringen met overheidsgelden te verhogen en openbaar vertrouwen in beleidsbeslissingen op te bouwen.’ - p.23
74 Europese Unie (2018). file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/EU_Rapport_Participatief_Beheer_2018.pdf. Geraadpleegd 24-08-2020.
‘’Burgerschap wordt gedefinieerd als deelname aan het maatschappelijk middenveld en het
gemeenschapsleven, ongeacht nationaliteit. Het recht op participatief beheer van cultureel erfgoed kan en moet niet worden beperkt tot EU-burgers.’’ - p.24
Initiatieven
FARO
Onderstaand geven we een punt weer dat we vanuit het Verdrag onder initiatieven scharen.
Initiatieven van vrijwilligers die de rollen van openbare overheden aanvullen moeten gerespecteerd en aangemoedigd worden.
Nederland
Bron: Right to challenge, een voorstudie naar de mogelijkheden voor een algemene regeling voor het
‘Right to challenge’ en andere burgerinitiatieven in Nederland:
‘’Daar waar het gaat om individuele burgers of groepen burgers die zich inzetten voor een taak of belang waarmee zij een bijdrage willen leveren aan de (lokale) samenleving, wordt vaak een burgerinitiatief genoemd.’’
Definitie Movisie en de Nationale Ombudsman:
'Onder burgerinitiatieven verstaan we initiatieven van individuele burgers of groepjes burgers die zich inzetten om een bijdrage te leveren aan de (lokale) samenleving. Dat kan te maken hebben met individuele ondersteuning van medeburgers, de leefbaarheid van de buurt of de sociale cohesie. Het initiatief kan betrekking hebben op anderen maar ook wel op de initiatiefnemers zelf. Kenmerk van het burgerinitiatief is dat er geen gevestigde organisatie achter zit. Het gaat om de eigen ideeën en inzet van burgers.'