Uitvoering en waardering van de vernieuwing

Wat is er van de goede voornemens terechtgekomen? Zijn ze wel uitgevoerd en zijn ook de beoogde effecten wel bereikt? In de case beschrijvingen is een meer gedetailleerd beeld geschetst van de uitvoering van de maatregelen. Het overall beeld per case is slechts in twee wijken wat minder positief waar het gaat om de voortgang van de uitvoering van de geplande ingrepen. In Wielwijk heeft de aanpak van de winkellocatie op het Admiraalsplein veel voeten in de aarde gehad, inclusief afhakende partijen. Maar dat plan wordt nu toch uitgevoerd en zal, zij het met vertraging, in de komende jaren gerealiseerd worden. In de andere wijken is het beeld overwegend positief: voorgenomen plannen zijn daadwerkelijk uitgevoerd en nog niet eens met ontzettende vertraging. Een uitzondering moeten we daarbij maken voor Kleinpolder. Daar is de aanpak in het begin van de jaren ’90 zeker voortvarend geweest, maar een deel van de plannen is door de complicaties van verzwaarde milieuwetgeving vooralsnog in de hoek van onuitvoerbare plannen terechtgekomen.

Programma uitgevoerd, beoogde effecten bereikt?

Bouwlust Kleinpolder Paauwenburg Selwerderwijk Wielwijk Zuidwijk

Programma uitgevoerd?

Geheel X X X X

Ten dele / vertraagd X X

Beoogde effecten bereikt?

Verbetering woonkwaliteit lage inkomens +/- +/- +/- +/- +/- +/- Grotere differentiatie woningvoorraad ++/- ++/- + - +/- ++/-

Wooncarrière wijkbewoners +/- +/- + +/- +/- +/-

Gedifferentieerde soc.-ec. bevolkingssamenstelling - +/- +/- - - +/-

Sterkere positie op de woningmarkt - - +/- - - -

Versterking voorzieningenstructuur + - +/- - - -

+ = effecten bereikt

++/- = effecten in redelijke mate bereikt +/- = effecten met mate bereikt

+/-- = effecten zeer beperkt bereikt - = effecten niet bereikt

In alle wijken zijn stappen vooruit gezet ten aanzien van de woonkwaliteit van de lagere inkomensgroepen. We kunnen echter in geen enkele situatie spreken van het volkomen bereiken van deze doelstelling als die is opgevoerd. In bijna elke wijk zijn er nog, soms belangrijke, delen die voor verbetering of aanpak in aanmerking komen of inmiddels weer voor verbetering in aanmerking komen. In Paauwenburg is dit het minst manifest, hoewel deze doelstelling niet dominant naar voren is gebracht bij de vernieuwing. Het streven naar een meer gedifferentieerde woningvoorraad is in Paauwenburg het meest geëffectueerd. Daar hebben we kunnen constateren dat er een relatief grote ingreep is gepleegd in een niet zo’n groot woningbestand. De effecten daarvan zijn merkbaar in de differentiatie van het bezit. In Kleinpolder is er een meer omvattende aanpak van de vernieuwing geweest, maar die is minder ‘radicaal’ ingezet. Daar gaven de omstandigheden in Kleinpolder ook aanleiding toe. In Zuidwijk is de ingreep in de Horsten wel zeer ingrijpend geweest, maar dat wordt als het ware ‘weggemiddeld’ op de omvang van de hele wijk. Hetzelfde is op te merken voor Bouwlust. Wij kunnen concluderen dat de differentiatie in die wijken geringer is dan in bijvoorbeeld Paauwenburg.

Op basis van de gegevens zijn bovenstaande constateringen te maken, maar dat hoeft niet overeen te komen met hoe de betrokken partijen de vernieuwing zelf waarderen. Ook dat beeld zetten we naast elkaar in onderstaand schema. Daarbij hebben we, evenals in de case beschrijvingen, onderscheid gemaakt tussen de waardering van de uitvoering van het programma, het proces en de huidige situatie.

Beoordeling wijkaanpak betrokkenen

Bouwlust Kleinpolder Paauwenburg Selwerderwijk Wielwijk Zuidwijk

Beoordeling uitvoering programma

Gemeente + +/- + + + + Corporatie + + + + + + Bewoners + ++/- + + + + Beoordeling proces Gemeente +/- + + + +/- + Corporatie +/- + + + +/- + Bewoners +/- +/- + + +/- + + = positief ++/- = overwegend positief +/- = wisselend +/-- = overwegend negatief - = negatief

Over het algemeen is de waardering van de uitvoering van de aanpak in de wijken behoorlijk positief te noemen. Dat is ook te danken aan het feit dat in geen enkele situatie sprake is geweest van het van bovenaf door één partij opleggen van het programma. Er is altijd overleg gevoerd, onderhandeld en vaak een compromis gevonden. Alleen in Kleinpolder is de waardering iets meer gematigd, vooral

Onderzoeksinstituut OTB 159

vanwege het niet geheel uitvoeren van het programma. Er ligt nog steeds een grote locatie braak waar woningen gesloopt zijn, maar de nieuwbouw die daarop zou moeten volgen wordt niet gerealiseerd.

De waardering van de organisatie en het proces van de vernieuwing kan echter op minder instemming rekenen. De oorzaken van die mindere waardering zijn echter zeer verschillend per situatie en weer iets meer overeenkomend per partij. In Bouwlust is sprake geweest van een nogal groot verschil in organisatie in de afgelopen 10-15 jaar. Opvallend is daar dat de corporaties en gemeente wat negatiever zijn gestemd over de werkwijze tijdens de AANpakperiode (veel overleg en bureaucratie) en de periode 1995-2001 door de corporaties minder positief wordt beoordeeld: veel losse plannen, weinig samenhang, weinig verbeelding aan de macht. Corporaties en gemeente zijn enthousiast over de wijze waarop de wijkvernieuwing nu is georganiseerd. De bewoners zijn daarentegen enthousiast over de werkwijze in de AANpakperiode en zijn van mening dat ze nu geen volwaardige positie meer kunnen innemen. Op dit punt hebben zij dezelfde opvattingen als de bewoners(organisaties) in Kleinpolder en Wielwijk. De reden is in alle drie de situaties de minder stevige positie van de bewoners(organisatie) in het proces. In alle drie de situaties is er geen structureel overleg meer waarin de programmatische kanten van de vernieuwing nog worden uitonderhandeld. In wisselende mate is er sprake van overleg over beheer (Wielwijk redelijk structureel, Kleinpolder veel minder, Bouwlust zeer beperkt). In Bouwlust wordt gewerkt aan een nieuwe vorm van wijkoverleg. In Wielwijk zijn de gemeente en de corporatie niet geheel positief over de organisatie. De verandering van de organisatie aan gemeentelijke zijde heeft naar de mening van de corporatie niet geleid tot een daadkrachtige aanpak. De gemeente is zelf ook van mening dat zaken wel beter kunnen verlopen en streeft naar optimalisatie. In Zuidwijk is er wel overleg, maar de meningen verschillen enigszins over de invloed van bewoners op programmatische zaken. In Paauwenburg is er niet zoveel meer aan de hand en vindt ad-hoc overleg plaats, naast beheeroverleg. In de Selwerderwijk is sprake van een goed functionerend overleg tussen de belangrijkste partijen.

Maar de belangrijkste vraag is wel of de partijen nu tevreden zijn over de huidige situatie in de wijk en of ze van mening zijn dat er vervolgingrepen noodzakelijk zijn.

Beoordeling wijkaanpak betrokkenen

Bouwlust Kleinpolder Paauwenburg Selwerderwijk Wielwijk Zuidwijk

Beoordeling huidige situatie

Gemeente +/- +/- + + +/- +/-

Corporatie +/- +/- + + +/- +/-

Bewoners +/- +/-- ++/- + +/-- +/--

+ = positief

++/- = meer positief dan negatief +/- = wisselend

+/-- = meer negatief dan positief - = negatief

In vier van de zes wijken is sprake van een wisselende, dan wel meer negatief dan poisitieve waardering op dit punt. Zowel in Bouwlust, Kleinpolder, Wielwijk als in Zuidwijk is er tevredenheid ten aanzien van de uitgevoerde projecten, maar is er ontevredenheid over de situatie in de gebieden die nog niet (ingrijpend) zijn aangepakt. In Zuidwijk is de tevredenheid over de Horsten redelijk algemeen, maar zijn alle partijen van mening dat de vervolgstap met grootscheeps ingrijpen in de Burgen en Velden ook noodzakelijk is. In Paauwenburg zijn de gemeente en corporatie positief gestemd over de huidige situatie. Op termijn achten zij een vervolgingreep in bepaalde complexen wel realistisch, maar gezien de huidige druk op de markt en de activiteiten in een andere wijk (het Middengebied) achten zij dat nu niet opportuun. De bewoners geven een deels wisselende waardering die vooral wordt ingegeven door botsende leefstijlen van verschillende groepen bewoners. De kopers in de nieuwbouw eregeren zich deels aan de huurders in de gerenoveerde woningen. In de Selwerderwijk zijn alle partijen redelijk positief over de huidige situatie. Het is naar hun mening een wijk voor lagere inkomensgroepen waar wel eens iets aan de hand is maar die verder behoorlijk functioneert. In alle vier wijken waar de bewoners minder positief oordelen over de huidige situatie, heeft dat te maken met botsende leefstijlen, sterke instroom van nieuwe bewoners uit de lagere inkomensgroepen (vaak huishoudens uit één van de etnische minderheidgroep) en die naar de mening van de zittende wijkbewoners weinig binding hebben met de wijk en zich niet houden aan de in de wijk geldende gebruiken. Herstructurering wordt gezien als strategie die daarop een adequaat antwoord geeft.

In Paauwenburg is dat nu niet een zeer overheersende kwestie, maar men is bang dat de aanpak van het Middengebied wel als effect zal hebben dat er meer instroom naar de wijk komt. In de Selwerderwijk speelt deze problematiek, voor zover wij hebben kunnen nagaan, minder een rol. Lagere inkomensgroepen in Groningen worden ook in wat sterkere mate gevormd door studenten. Er is daar overigens veel aandacht voor de sociale aanpak.