Facebook Vind-ik-leuks Mei
2.3 Uitgeverij Xtra
Adres: Nieuwpoortkade 2A 1055 RX Amsterdam
Website: www.uitgeverijxtra.nl
E-mail: info@uitgeverijxtra.nl
De beste metafoor voor uitgeverij Xtra qua imago is waarschijnlijk ‘het meer rebelse neefje van Oog & Blik’, niet dat de twee uitgevers enige familiale verbintenis met elkaar hebben. Van alle uitgeverijen in Nederland die enkel stripverhalen uitgeven is Xtra de meest cultureel verantwoorde, maar dit gaat vooral gepaard met een grote dosis controverse die doet denken aan de Amerikaanse underground scene uit de jaren zestig. Op haar website wordt de uitgeverij als volgt beschreven:
‘Uitgeverij Xtra staat voor eigenzinnige auteurs met werk dat ertoe doet. Van het dynamische epicentrum tot aan de intrigerende rafelranden van het striplandschap. Werk met een eigen handschrift, ietwat schurend soms. Krachtig en prikkelend qua vorm en inhoud. Maatschappelijk, politiek, historisch, persoonlijk of obsessief. Maar nooit slappe hap.’43
Het algemeen publiek zal Xtra vooral kennen als de uitgever van de controversiële cartoonist Gregorius Nekschot die op 12 mei 2008 werd gearresteerd wegens zijn tekeningen die zouden aanzetten tot haat en discriminatie. Nekschot haalde in zijn werk met regelmaat uit naar
godsdiensten en politieke partijen, met name de Islam en het CDA. De zaak Nekschot deed veel stof opwaaien omdat de rellen veroorzaakt door de ophef over Deense cartoonist Kurt Westergaard nog vers in het geheugen lagen. De arrestatie van Nekschot zou echter al in 2005 in werking zijn gezet door moslimfundamentalist Abdul-Jabbar van de Ven via het meldpunt discriminatie. Van de Ven werd meerdere malen op ‘satirische wijze afgebeeld door Nekschot’.44 De arrestatie van Nekschot leidde tot een spoeddebat in de tweede kamer maar het kwam nooit tot een veroordeling. De zaak- Gregorius N. eindigde officieel op 21 September 2010 toen de officier Nekschot hierover informeerde in zijn huiskamer.45 Op 28 December 2011 werd door een woordvoerder van Xtra medegedeeld dat 43 Beschrijving te vinden op: http://www.uitgeverijxtra.nl/contact/
44 ‘In 2005 had de Nederlandse moslimfundamentalist Abdul-Jabbar van de Ven opgeroepen te klagen over de cartoonist.’ Op zoek naar de lach, niet naar invloed. De Volkskrant, 22 september 2010 woensdag,
BINNENLAND, 1907. John Schoorl.
45 ‘De officier had het hem in zijn kamer zelf verteld.’ ‘Op zoek naar de lach, niet naar invloed’ De Volkskrant, 22 september 2010 woensdag, BINNENLAND, 1907. John Schoorl.
Nekschot ophield met het publiceren van zijn tekeningen. De redenen hiervoor zijn niet bekend gemaakt, maar de woordvoerder liet wel weten dat het niet was omdat de tekeningen niet langer winstgevend waren voor de uitgeverij.46
Covers van Peking van Fred de Heij en Meideles van Leela Corman
Het werk van Nekschot is alleen representatief voor uitgeverij Xtra wat gedurfdheid en
politiek/sociaal engagement betreft. Maar engagement is niet de enige manier waarop Xtra het kinderlijke imago van strips probeert te weerleggen. Er wordt ook erotiek uitgegeven door Xtra, genoeg om een aparte pagina op de website aan te maken voor de erotische titels in het fonds (hoewel dat er op dit moment maar zeven zijn), maar nooit volop pornografisch en altijd ‘artistiek verantwoord’, zoals het werk van Serge Baeken (1967). Een artikel uit de Volkskrant van 20 april 2011 doet verslag van een schoolklas die op bezoek is bij Galerie Lambiek voor een les in stripgeschiedenis terwijl in een ander gedeelte van de zaak erotische tekeningen van Baeken uitgestald staan.47 Het artikel neemt moeite om te benadrukken dat erotiek enkel een deel uitmaakt van de volledige artistieke identiteit van Baeken en prijst zijn ‘moeiteloze, sensuele tekenstijl’. Het meest recente werk van Baeken dat uitgegeven is door Xtra is Sugar, dat in de folder, uitgedeeld door Xtra op de
stripdagen in Gorinchem 2014, wordt geadverteerd als ‘Een liefdevol verhaal over zijn kat Suske’, geen erotica dus.
Erotiek maakt ook deel uit van het extensieve oeuvre van Fred de Heij die eveneens onder contract staat bij uitgeverij Xtra en de winnaar was van de stripschapprijs 2014. Op de stripdagen
46 ‘Cartoonist Nekschot stopt’ AD/Algemeen Dagblad, 28 december 2011 woensdag, Algemeen Dagblad – Nieuwsdienst.
2014 in Gorinchem, georganiseerd door het stripschap, was de Heij te gast samen met verscheidene andere auteurs waaronder Peter Mennen en Ger van Wulften. Ter promotie van het historische Peking van Fred de Heij, het autobiografische Heel erg anders van Shiuan-wen Chu en Hiroshima van K.Nakazawa richtte de uitgeverij haar stand in met een Chinees thema in gedachten (er hingen Chinese lampions, de medewerkers hadden Chinese hemden aan en deelden ‘fortune cookies’ uit en naast de stand stond een metershoge opblaasbare Chinese draak.)
Dit alles is indicatief voor hoe uitgeverij Xtra de grens tussen serieuze literaire uitgeverij en rebelse “underground” uitgeverij bewandelt. Als men het fonds bekijkt valt al snel op dat de meeste titels in een ruwe zwart-wit stijl zijn getekend (op de site worden aspirant-auteurs gevraagd om eerst zwart-wit prints van hun werk op te sturen) en dus veelal het werk van een enkele auteur zijn in plaats van een klein team zoals het geval is in veel mainstream stripboeken. Dit, gekoppeld met de nadruk op relevante, volwassen en geëngageerde verhalen doet al snel denken aan de underground scene die ontstond in de jaren zestig. Het ziet er ook naar uit dat uitgeverij Xtra vooral probeert om die underground doe-het-zelf esthetiek naar de mainstream te brengen.
Promotie
Het promotiemateriaal van Xtra benadrukt het imago van de uitgeverij als ‘alternative’ en
’underground’ waardoor de sociaal geëngageerde aspecten meer rebels overkomen. Tegelijkertijd wordt er ook moeite gedaan om de indruk literaire geloofwaardigheid te geven. Zo vermijdt de uitgeverij dat ze ‘puberaal’ over zou kunnen komen. In dit segment bespreek ik de uitgave van de titels Meideles van Leela Corman en Heel erg anders van Shiuan-Wen Chu, de aanbiedingscatalogus van het najaar 2011-2012 en de online activiteit van uitgeverij Xtra.
Titels: De Nederlandse vertaling van Leela Corman’s Unterzakhn, Meideles genaamd, het verhaal van tweelingzussen Fanya en Esther en hun jeugd in een Joodse wijk van New York aan het begin van de twintigste eeuw, ligt vanaf 2013 voor 19,90 euro in de Nederlandse boekwinkels. De paperback is 22 centimeter lang en 17 centimeter breed. Zowel qua prijs als grootte net iets meer dan de meeste uitgaven van Xtra. Ter vergelijking: een deel uit de Hiroshima reeks van Keji Nakazawa kost 18,90 euro en is 21 cm lang en 14 cm breed in formaat. Net als de meeste titels binnen het fonds is Meideles enkel verkrijgbaar als softcover en hoewel de kwaliteit van het papier of de omslag niets bijzonders is (niet fluorescerend of iets dergelijks) doet het recht aan het zwart-wit tekenwerk van Corman.
Aangezien al duidelijk is geworden dat Xtra de voorkeur geeft aan wat grovere tekenstijlen is het begrijpelijk dat de uitgeverij geen extra geld zal steken in het esthetisch “opleuken” van een uitgave.
In de webshop van Xtra wordt Meideles geadverteerd, ten eerste-, door een prijzend citaat van Craig Thompson, de auteur van de kritisch geprezen graphic novel Blankets, dit citaat staat ook op de achterkant van het daadwerkelijke boek. Hierna zijn twee paragrafen gewijd aan hoeveel prijzen Leela Corman met haar werk heeft gewonnen (de ‘-prix millepages) en voor welke ze alleen is genomineerd (de Eisner award, de LA Times Book Award en Prix Artemisia.)Er wordt dus benadrukt dat deze auteur al behoorlijk erkend is. In plaats van een foto staat op de pagina van Leela Corman op de website van Xtra een schilderij van de ‘illustrator en stripauteur’, of dit een zelfportret is wordt niet vermeld, maar het versterkt wel een gevoel van mystiek rond de identiteit van de auteur. Hieronder staat wederom een paragraaf over haar vorige werken en welke prijzen ze hiervoor heeft gewonnen of waarvoor ze is genomineerd.
Nederlandse auteur: Shiuan-Wen Chu is in 2013 gedebuteerd met Heel erg anders over het leven met haar autistische zoon Lennert. Heel erg anders ligt voor 16,90 euro in de winkel als softcover met afmetingen van 21 centimeter in de lengte en 17 centimeter in de breedte. Ook de webshop-pagina van Heel erg anders begint met een lovend citaat over het werk, maar ditmaal van NBD Biblion, de Nederlandse bibliotheekdienst die de titel prijst als zijnde -‘'Een bemoedigend en ontroerend boek over de grote kracht van moederliefde en een goede aanvulling op de bestaande literatuur over autisme.' Op de pagina staan verder geen lovende citaten van critici of een lijst van prijzen die Chu heeft gewonnen of waar zij voor genomineerd is. Er staan enkel drie paragrafen over de inhoud van het boek die wel laten weten dat Chu ten tijde van de gebeurtenissen in het boek werkzaam was als architect in Rotterdam. Hierdoor krijgt de lezer een beeld van Chu als serieuze professional die werkzaam is in de grote stad en haar carrière moet combineren met een moeilijke situatie in de huiselijke sfeer, wat het boek des te meer interessant maakt. De webpagina met enkel informatie over de auteur biedt weinig extra inzicht aangezien deze nog moet worden ingevuld. Nu staat er alleen een redelijk vage foto van Chu met ernaast de tekst ‘Informatie over deze XTRA-auteur volgt!’ Wellicht worden de auteurspagina’s op de website van Uitgeverij Xtra niet al te vaak
bijgewerkt, dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de pagina van prominent stripauteur Fred de Heij die al enige maanden geleden de stripschapprijs in ontvangst heeft dit hoogtepunt nog niet noemt.
Aanbiedingscatalogus: De aanbiedingscatalogus van uitgeverij Xtra van het najaar 2011-201248 is ook minimalistisch, maar op een andere manier dan die van Oog & Blik. Het boekwerkje is zo klein dat
48 Aanbiedingscatalogus afkomstig uit Bijzondere Collecties Uva. Nog niet gecatalogiseerd Met dank aan dhr. Steef Stijsiger.
deze eerder doet denken aan een flyer. De aanbiedingscatalogus is het formaat van een blad van A4 formaat dat is opgevouwen om een boekwerk met vier kantjes te creëren. Het papier is wel van goede kwaliteit, dik met een beetje wrijving. De voorpagina bestaat bijna geheel uit de
coverafbeelding en beschrijving van een enkele titel (Op weg van James Vance). Er staat ook in grote rode letters bij dat Op weg is onderscheiden met een Harvey Award. Wellicht is dit de reden dat deze titel op de voorkant van de catalogus staat. Op de binnenste twee pagina’s worden zes titels
besproken. Op de achterste pagina staan twee titels naast algemene informatie over uitgeverij Xtra. Bij iedere titel staat eerst de coverafbeelding, daaronder wat algemene informatie en een korte beschrijving en daaronder een tekening uit het boek. De beschrijvingen zijn enigszins sensationeel, titels worden bijvoorbeeld beschreven als een ‘vuistdikke avonturenstrip’ (Het vrouweneiland van Studio Vitalski), een Crime Noir van Hollandse bodem’ (Phinny van Fred de Heij) of ‘Twin Peaks met een “gothic touch” (Natte maan van Ross Campbell.’ Er worden hier en daar ook citaten uit recensies geplaatst, maar alleen bij vier van de negen titels. De catalogus combineert dus een minimalistische aanpak met sensationeel taalgebruik om een rebelse ‘underground’ indruk te geven.
Online activiteit: De website van Xtra heeft dezelfde soort lay-out als de aanbiedingscatalogus en komt op het eerste gezicht een hoop drukker over dan de website van Oog & Blik. De achtergrond is eveneens wit, maar daarop staan pakweg acht coverafbeeldingen, ieder met een lap tekst eronder. Ook is er een kopje voor het laatste nieuws met bijpassende foto en bovenaan de hoofdpagina is een geanimeerde banner met tekeningen uit verscheidene titels. Ondanks dit alles is het eindresultaat niet onoverzichtelijk, hoewel het wel in de buurt komt. Het heeft allemaal de uitstraling van het soort tijdschrift dat verkocht word bij het optreden van een indie-band of een politieke demonstratie.
Ondanks de nadruk op het sociaal geëngageerde binnen haar fonds is Xtra minder succesvol op sociale media. Van de uitgevers op deze lijst met zowel een twitter- als facebookaccount heeft zij zowel de minste volgers als de minste vind-ik-leuks. In het geval van de facebook-pagina is dit logisch, de laatste update vond plaats op 2 Maart 2011, maar op twitter ontbreekt het niet aan activiteit van Xtra. De tweets van Xtra zijn wat persoonlijker dan die van Oog & Blik, maar ze betreffen vooral ook evenementen zoals beurzen en interviews. Tweets over beurzen zoals de stripdagen in Gorinchem of Haarlem laten het hele personeel zien bij hun stand met bijschriften als ‘Niet alleen bijzonder in hun werk, maar ook stuk voor stuk geweldig aardige mensen.’ Zo’n ‘blikje achter de schermen’ maakt de uitgeverij niet zo afstandelijk als Oog & Blik en het geeft de drukke lay-out van het promotiemateriaal ook een persoonlijke tint.