Een eigen indeling

Hoe kunnen we de hierboven genoemde indelingen gebruiken om een eigen lijst die tegemoet komt aan de Nederlandse situatie samen te stellen? Hoofddoel is om het aanbod overzichtelijk te houden voor consumenten, verkopers en onderzoekers zonder het gebruik van al te subjectieve factoren zoals literaire waarde. Kenmerken als de “kwaliteit” of het “volwassenheidsgehalte” van een verhaal moeten überhaupt als eerste genegeerd worden bij het maken van een praktisch en op verkoop gericht overzicht. Toch moet de indeling ook duidelijk maken dat de strip als vorm van verhalen vertellen net zo algemeen is als film of proza en dat volwassen inhoud geen afwijking is van een kindvriendelijke norm omdat het omgekeerde evengoed te verdedigen is. Op deze manier komen we tot een indeling die de huidige en zelfs toekomstige ontwikkeling van het medium in acht neemt.

Zoals Roger Sabin duidelijk heeft gemaakt is het waarschijnlijk het handigste om een tweeledige indeling te maken, met aan één kant de manier waarop de totstandkoming van de grafische roman qua publicatie (maakt hij deel uit van een reeks? Is hij eerst verschenen als serie in een stripblad?) We blijven de definitie van een grafische roman als ‘langere strip afgedrukt in een enkel boekwerk met een op zichzelf staand verhaal’ hanteren, maar sommige verhalen kunnen deel uitmaken van een reeks. Transmetropolitan van Warren Ellis en Darick Robertson is een goed voorbeeld: de serie bestaat uit tien delen, ieder tussen de 150 en 250 pagina’s lang, die allemaal een eigen spanningsboog hebben, maar ook bijdragen aan het grotere verhaal. Andere bekende

voorbeelden zijn Preacher van Garth Ennis en Steve Dillon, The League of Extraordinary Gentlemen van Alan Moore en Kevin O’Neill en Sandman van Neil Gaiman. Ieder deel is lang genoeg om op zichzelf gezien te worden als een grafische roman maar ze maken geen deel uit van een grotere serie en zijn ook niet totaal zelfstandig. De reeks moet wel uiteindelijk tot een einde komen, dus hij zal in de praktijk niet langer dan ongeveer twintig nummers zijn. Door deze vierde categorie aan de eerste drie van Sabin toe te voegen hebben we al een behoorlijk realistische indeling wat betreft de

verschillende vormen van publicatie:

1. Zelfstandige grafische roman die niet eerder in serievorm is verschenen. Voorbeeld: Asterios Polyp van David Mazzuchelli.

2. Grafische roman die een bundel is van een verhaal dat eerder in serievorm is verschenen in een stripblad. Voorbeeld: The Life and Death of Fritz the Cat van Robert Crumb.

3. Grafische roman die een sectie van continuïteit uit een doorgaande serie die oneindig is bundelt. Voorbeeld: Kraven’s Last Hunt van J.M DeMatteis en Mike Zeck.

4. Grafische roman die deel uitmaakt van een reeks die eindig is. Voorbeeld: Transmetropolitan van Warren Ellis en Darrick Robertson.

De tweede helft van de indeling betreft genre. Het is duidelijk geworden dat de standaard genre- indeling die sites als silvesterstrips en de afdeling Nederlandse boeken van bol.com (Western, Fantasy, Horror etc.) hanteren niet volstaat in het vertegenwoordigen van het diverse aanbod aan grafische romans. Anne Behler heeft duidelijk gemaakt dat het nodig om ook de meer cultureel verantwoordde titels niet langer allemaal weg te stoppen onder de noemer van grafische

roman/graphic novel. Maar het is ook belangrijk om de populaire genres te behouden aangezien veel grafische romans, ondanks de hoge kwaliteit van het schrijfwerk, welzeker tot genres als science fiction (Transmetropolitan, V for Vendetta) of horror (From Hell, Preacher) behoren. Deze populaire genres zijn dus een goed beginpunt:

1. Crime & mystery 2. Fantasy & horror 3. Sciencefiction

Dit zijn de genres die over het algemeen al met stripboeken worden geassocieerd, genres die sensatie en “onvolwassenheid” uitstralen. Het is nu zaak om hier enkele ‘onconventionele’ genres aan toe te voegen. Behler gebruikte de term ‘satire’ om het werk van Robert Crumb aan te duiden. Het is inderdaad belangrijk om een categorie aan te maken voor het werk dat voortkwam uit de

underground van de jaren zestig en zeventig, maar humor is misschien een wat meer strategische term aangezien het wat algemener is dan satire. Hierboven is al het belang besproken van een categorie voor bewerkingen dus die kan meteen worden toegevoegd (hier vallen dus ook eventuele media tie-ins onder).

Veel van de hierboven besproken indelingen hadden ook één of meerdere categorieën voor manga. Alhoewel het niet valt te ontkennen dat deze Japanse strips de laatste tijd een grote invloed hebben op westerse strips betreft het zo’n groot aanbod dat Manga een indeling op zichzelf nodig zou hebben. Feit is dat het onderscheid tussen Manga en andere stripverhalen op dit punt nog te groot is om het op praktisch niveau in te kaarten binnen de westerse stripwereld. De strip heeft in het oosten een heel andere ontwikkeling doorgemaakt dan in het westen waardoor Manga-boeken nooit hebben moeten lijden onder een kinderlijk imago. In japan is alles van literaire fictie tot hardcore pornografie en politieke manifesten in manga-vorm te krijgen. Dit wil niet zeggen dat in onze indeling een categorie voor Manga moet ontbreken. Tot deze categorie zouden dan ook alle Japanse

stripboeken (die onder andere gekenmerkt worden door het gegeven dat je ze van links naar rechts moet lezen) horen. Laat dus wel duidelijk zijn dat deze enkele categorie een aantal subcategorieën heeft dat even groot, als niet groter, is als de indeling zelf en het aantal titels erin zou wel eens aanzienlijk groter kunnen zijn dan het aantal titels in de gehele westerse wereld.

Wat absoluut nodig is voor een indeling van Westerse stripboeken is een aparte categorie voor Superhelden. In eerste instantie lijkt het alsof veel superheldentitels ook dienst kunnen doen als conventionele genretitels maar een blik op de huidige staat van DC en Marvel comics (de twee bedrijven die eigenaar zijn van het grote merendeel aan superhelden) laat zien dat een dergelijke indeling niet praktisch zou zijn. Vrijwel alle superheldentitels nemen plaats in een ‘gedeeld

universum’ waardoor veel titels in elkaar over druipen en er nog moeilijk te spreken is van duidelijk definieerbare genre. Het is makkelijk om te zeggen dat alle Supermanverhalen science fiction zijn en alle Batmanverhalen thrillers zijn, maar wat als de twee personages samen de hoofdrol spelen, om nog maar te zwijgen van de andere pakweg vijftig series die door DC worden uitgegeven en de bijna ontelbare spinoffs, one-shots en ‘Alternate Universe-verhalen. Superheldentitels hebben zich over de afgelopen tientallen ontwikkeld tot iets zodanig unieks dat het niet praktisch is om ze in iets anders dan een eigen categorie in te delen.

De Engelse indeling van bol.com hanteerde aparte categorieën voor ‘algemene’ grafische romans en ‘literaire’ grafische romans. Veel literaire werken vallen niet in te delen in duidelijk afgebakende genres dus er is zeker behoefte aan categorieën als dit, maar het enige verschil tussen de twee lijkt te liggen in het succes van de artikelen bij de critici en zoals ik al eerder besproken heb is “literaire kwaliteit” een erg subjectieve factor voor een praktisch overzicht. Het is dus beter om het alleen bij algemeen te houden. Het belang van non-fictie als categorie is ook groot, maar Behler gaat

waarschijnlijk te ver in haar vijfdelige onderverdeling van deze grafische romans. Het is wellicht praktischer om de ‘biography & history graphic novels’ categorie van amazon.com in tweeën te delen: Biografisch en Historisch. De uiteindelijke genre-indeling ziet er dus als volgt uit:

1. Crime & mystery (voorbeeld: Sin City van Frank Miller) 2. Fantasy & horror (voorbeeld: Preacher van Garth Ennis) 3. Sciencefiction (voorbeeld: Transmetropolitan van Warren Ellis)

4. Humor (voorbeeld: The Life and death of Fritz the Cat van Robert Crumb) 5. Bewerkingen (voorbeeld: De Avonden van Dick Matena)

6. Manga (voorbeeld: Battle Royale Koushun Takami) 7. Superhelden (voorbeeld: Watchmen van Alan Moore) 8. Algemeen (voorbeeld: Asterios Polyp van David Mazzuchelli) 9. Biografisch (voorbeeld: Scherpschutters van Michiel van de Pol) 10. Historisch (voorbeeld: Rembrandt van Typex)

In combinatie met de vier categorieën die betrekking hebben op de wijze van publicatie moet deze indeling toe te passen zijn op het gehele aanbod aan grafische romans op de markt, inclusief de producten die alleen onder een wat bredere definitie van de term vallen.

In conclusie: de indeling bestaat dus uit twee lagen, de eerste bestaat uit de vier soorten publicatiewijze:

1.Zelfstandige grafische roman die niet eerder in serievorm is verschenen.

2.Grafische roman die een bundel is van een verhaal dat eerder in serievorm is verschenen in een stripblad.

3.Grafische roman die een sectie van continuïteit uit een doorgaande serie die oneindig is bundelt.

4.Grafische roman die deel uitmaakt van een reeks die eindig is.

En de tweede uit het genre:

1. Crime & mystery 2. Fantasy & horror 3. Sciencefiction 4. Humor 5. Bewerkingen 6. Manga 7. Superhelden 8. Algemeen 9. Biografisch 10. Historisch

Laten we Scherpschutters van Michiel van de Pol als voorbeeld nemen: in de eerste plaats is het een zelfstandige grafische roman die niet eerder in serievorm is verschenen en het is een biografisch werk. Scherpschutters zou dus ingedeeld worden als 1:9.