3. Het beeld van De Bezige Bij Antwerpen gezien vanuit De Bezige Bij Antwerpen
3.1. Wat de uitgeverij wil uitstralen
Het vorige hoofdstuk heeft laten zien dat de geschiedenis van De Bezige Bij Antwerpen gekoppeld is aan die van vele andere uitgeverijen. Het beeld dat men heeft van de uitgeverij wordt daardoor voor een groot deel gevormd door dat van de andere uitgeverijen en de omstandigheden waarbinnen De Bezige Bij Antwerpen ontstaan is. We hebben echter in de inleiding al kunnen zien dat de uitgeverij zelf ook een grote invloed heeft op het beeld dat ontstaat. De uitgeverij kan zelf een beeld uitstralen naar het publiek, Dit kan onder andere door middel van het fonds, de reclamecampagnes rond de boeken, de website, en door middel van de prospectus die de uitgeverij
uitbrengt. De catalogus is het visitekaartje van de uitgeverij en verspreidt de 'nestgeur', de identiteit van de uitgeverij. Het publiek krijgt de prospectus nooit direct te zien, maar critici en boekhandels bekijken de brochure wel. Zij interpreteren de identiteit van de uitgeverij op een bepaalde manier en stralen dit weer uit in hun communicatie naar het publiek. Hierdoor krijgt de criticus en de boekhandelaar en dus indirect ook het publiek een beeld van de nestgeur van de uitgeverij. Het publiek kan de website van de
uitgeverij wel zien en krijgt hierdoor ook een beeld van de nestgeur. De vraag is echter wat de nestgeur is van de uitgeverij, welk beeld wil De Bezige Bij Antwerpen uitstralen? In dit hoofdstuk staat deze nestgeur centraal. Eerst wordt geanalyseerd wat de uitgeverij zelf wil uitstralen op basis van interviews met de uitgever en de
marketingverantwoordelijke. Daarna zal worden gekeken hoe de uitgeverij
daadwerkelijk aan beeldvorming doet aan de hand van de prospectussen die in het bestaan van de uitgeverij zijn uitgegeven. Tevens zal hierbij worden gekeken naar de website van de uitgeverij, omdat de website ook bijdraagt aan het beeld van de uitgeverij.
Om te kijken wat de uitgeverij zelf wil uitstralen, kan te rade worden gegaan bij de uitgever en de medewerkers zelf. Daarbij moet wel in ogenschouw worden genomen dat een uitgever en de medewerkers niet de meest objectieve bronnen zijn om het eigen fonds te typeren. Doordat ze echter wel aangeven wat hun visie op de uitgeverij en haar titels is, zijn de uitspraken mijns inziens toch verhelderend om mee te nemen.
Als aan uitgever Harold Polis wordt gevraagd welk beeld hij met zijn uitgeverij zou willen uitstralen, kan hij dit direct aangeven: 'De Bezige Bij Antwerpen is een
uitgeverij die met een scherp zicht op het verleden boeken willen maken die over vandaag gaan. Vooral geschreven door mensen die het zelf doen en los van om het even welk genre'.182 Het gaat Polis hierbij, zoals waarschijnlijk iedere uitgever zou zeggen, om
kwalitatief goede, literaire boeken, die geschreven zijn door auteurs die er ook echt iets van af weten. De boeken geven antwoorden op vragen van het publiek, maatschappelijke vragen maar ook over het leven in het algemeen. De boeken gaan mee met de actualiteit, maar zijn er niet aan gebonden.183 De uitgeverij wil dan ook uitstralen tijdloze boeken
uit te geven.184 Deze boeken richten zich daarnaast op een groot publiek, het zijn geen
wetenschappelijke werken, maar hebben wel een duidelijke kwaliteit.185 Onder welk
genre deze boeken vallen, is in principe niet belangrijk: het gaat om wat de auteur te vertellen heeft.186 Als echter toch een genrelabel moet worden opgehangen, wil de
uitgeverij graag uitstralen dat er geen onderscheid gemaakt wordt, fictie en non-fictie wordt even belangrijk gevonden. De nadruk ligt echter wel op non-fictie, doordat dit genre diepgang kan geven aan de lezer, stelt de uitgever.187 Bij deze non-fictie ligt de
nadruk op diepgang binnen het werk; er wordt gezocht naar specialisten die goed weten waar ze het over hebben en die daar goed over kunnen spreken. Het zijn gedegen
werken met een academische basis. Bij fictie zegt de uitgever er een sterke focus op vertalingen te leggen, omdat dit onderdeel in het fonds van Meulenhoff|Manteau nog ontbrak en je dit 'nodig hebt om de omzet van een fonds te verbreden'.188 Dit is echter
wel iets dat nog in ontwikkeling is en waar de komende jaren meer op gefocust zal gaan worden, aldus de uitgever.
Wat tevens erg belangrijk is voor de uitgeverij, en wat de uitgeverij ook duidelijk naar voren wil laten komen, is de continuïteit binnen het fonds.189 Dit idee raakt aan de
theorie van De Glas, die stelt dat zowel dominantie als continuïteit in een fonds erg belangrijk zijn voor een fonds, omdat dit ervoor zorgt dat de uitgeverij gezond blijft.190
Door een auteur meerdere boeken te laten schrijven, kan de uitgeverij ervoor zorgen dat
182 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 183 C. Boudewijns, persoonlijk interview, 8 augustus 2014. 184 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 185 C. Boudewijns, persoonlijk interview, 8 augustus 2014.
186 M. Dessing 'Harold Polis, Uitgever Meulenhoff|Manteau:'We zetten De Bezige Bij Antwerpen voor de
eeuwigheid neer', in Boekblad, 6 juli 2010.
187 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 188 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 189 C. Boudewijns, persoonlijk interview, 8 augustus 2014.
190 De theorie van Frank De Glas is reeds uitgebreid besproken op pagina 9, aan de hand van F. de Glas,
'Het uitgeverijfonds als voorwerp van studie binnen een "institutionele" literatuursociologische benadering', in TTT, Vol 6, Issue 3, 1986.
het voor meerdere jaren inkomsten heeft. De uitgeverij probeert er dus voor te zorgen auteurs voor meerdere boeken aan zich te binden. Op deze manier kan ze investeren in de kwaliteit van de werken die uitkomen. Deze kwaliteit is niet enkel gericht op de inhoud, maar ook op de buitenkant. De uitgeverij hecht veel waarde aan de uitstraling van het product.191 In het product dat je maakt kun je namelijk je ambitie tonen. Het
eerste dat een lezer ziet is de omslag van een boek en deze omslag moet daarom 'communiceren met de lezer wat je wil communiceren'.192 De uitgeverij, zo stelt Polis,
wil met haar boeken communiceren dat het bedrijf stijlvol is, dat de boeken met zorg gemaakt worden en dat de boeken belangrijk zijn, iets te zeggen hebben. De uitgever is daarom van mening dat alles van het werk, dus ook het papier, de letter, de omslag, in het teken van de inhoud moet staan. Een goede boekverzorging maakt dat het boek opvalt en uiteindelijk wordt gekocht.193 Daarom wordt veel aandacht besteed aan onder
andere de kleur van de omslag, deze mag gedurfd en opvallend zijn.194 Hierbij wordt de
naoorlogse Amerikaanse traditie als uitgangspunt gebruikt en krijgen vormgevers de vrijheid een goed ontwerp te maken. Dit alles wordt gebruikt om ervoor te zorgen dat de boeken niet op boeken van andere uitgeverijen lijken, 'dat ze zeggen: ik ben
bijzonder'.195 Het boek kan hierdoor worden gezien als een kind van de uitgeverij, iets
dat je herkent in de boekhandel, als een soort merk. 196
Wat de uitgeverij echter ook wil uitstralen is dat het een onderdeel is van De Bezige Bij in Amsterdam. Dat De Bezige Bij Antwerpen een zelfstandige uitgeverij is, is een belangrijke waarde, maar doordat het ook een onderdeel is van een grotere
uitgeverij in Amsterdam, kan De Bezige Bij Antwerpen een belangrijke service bieden en resultaten leveren die men niet bij een andere kleine uitgeverij zou kunnen vinden. Er is een goede samenwerking en dat zorgt ervoor dat de auteurs als het ware een extra thuis kunnen hebben naast het kantoor in Antwerpen.197 De Bezige Bij Antwerpen kan
hierdoor de auteurs kansen bieden voor het hele Nederlandse taalgebied, wat mogelijk niet had gekund als het bedrijf volledig op zichzelf had gestaan.198 De uitgeverij teert
hierbij duidelijk op de goede naam van De Bezige Bij Amsterdam en ziet de auteurs van
191 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 192 Ibidem. 193 Ibidem. 194 Ibidem. 195 Ibidem. 196 Ibidem. 197 Ibidem.
Amsterdam door de nauwe samenwerking ook als haar eigen auteurs.199 Tevens heeft
De Bezige Bij een goede achtergrond met haar verzetsverleden en kan daardoor in het midden van het debat staan. Dit is iets dat De Bezige Bij Antwerpen waardeert en met haar boeken ook graag wil doen.200 Daarom probeert De Bezige Bij Antwerpen in haar
presentatie ook duidelijk de link te leggen met De Bezige Bij.
Er speelt echter nog een uitgeverij mee bij het beeld dat De Bezige Bij Antwerpen wil uitstralen. Uitgever Harold Polis heeft zich altijd erg verbonden gevoeld met Angèle Manteau, de oprichtster van uitgeverij Manteau.201 Zij liet hem zien dat er in de
boekenwereld altijd ruimte is om te innoveren, zelfs als het even slecht gaat. Het boekenvak heeft op deze manier een soort continuïteit en dat heeft de uitgever en De Bezige Bij Antwerpen rust gegeven.202 Tevens heeft zij altijd kwaliteit gemaakt en heeft
ze alle gezindheden bij elkaar gebracht. Harold Polis vind het belangrijk pluralistisch te werken en dit heeft hij van Manteau geleerd. Met pluralistisch werken bedoelt hij hier dat Angèle Manteau geprobeerd heeft alle gezindten en alle soorten mensen bij elkaar te krijgen. Ze maakte geen onderscheid in het geloof van de auteurs of de medewerkers en probeerde over grenzen heen te kijken. Polis probeert dit pluralistische aspect te tonen in het beeld van De Bezige Bij Antwerpen door niet een Vlaamse maar een internationale uitgeverij te zijn, die niet let op de achtergrond van de auteur maar naar wat de auteur te vertellen heeft.203 Dit pluralisme en de zucht naar kwaliteit werd ook bij De Bezige Bij
nagestreefd en daarom pasten de fondsen zo goed bij elkaar.204 Het maakt tevens dat De
Bezige Bij Antwerpen niet gezien wil worden als een Vlaamse uitgeverij met een Vlaamse uitgever: nationaliteit mag geen rol spelen binnen de uitgeverij.205 Binnen de
literatuur bestaan geen grenzen en zowel de boeken als de lezers moeten niet beperkt zijn door afkomst, commercieel belang en nationaliteit, aldus Polis. De uitgeverij moet een vrijhaven zijn voor schrijvers en een brandpunt van het publieke debat.206 Een
internationale uitstraling en pluralistische werkwijze is voor de uitgeverij belangrijk: er
199 Ibidem.
200 H. Polis, persoonlijk interview, 14 augustus 2014. 201 Ibidem.
202 Ibidem. 203 Ibidem. 204 Ibidem.
205 M. Dessing 'Harold Polis, Uitgever Meulenhoff|Manteau: 'We zetten De Bezige Bij Antwerpen voor de
eeuwigheid neer', in Boekblad, `6 juli 2010.
206 Lucie Th. Vermij 'Harold Polis (uitgever De Bezige Bij Antwerpen): 'De lezer heeft ons niet meer nodig,
zijn geen grenzen binnen genres, binnen auteurs of binnen het vak.207