like-wise. But she dares not without asking leave and she fears that this
38
will scarcely be proper. Natives have a highly developed sense of decorum and after t h e death of her m i s t r e s s ' s daughter, buried only a few hours ago, she can not permit herself to think of such a t h i n g any more t h a n of p u t t i n g a rose in her hair.
So she stays where she is, gazing dreamily at t h e luminous sickle in t h e sky.
P r e s e n t l y she becomes aware of little, fat B e o , pulling t h e sleeve of her baju.
" W h a t do you w a n t ? " she asks.
Unable m u c h longer t o r e s t r a i n his craving for t h e s w e e t m e a t s , Beo w a n t s his t h r e e doits of y e s t e r d a y ' s deal.
Sarina pulls out her beaded purse, N o n n a h ' s last gift, and counts out to him t w o doits, only t w o , slowly, grudgingly, as women part with their m o n e y w h e n their purchase h a s been delivered and t h e y reflect t h a t , p e r h a p s , t h e y m i g h t have struck a better bargain.
Beo feels cheated and lodges a protest.
" V e r y w e l l , " says Sarina, " y o u shall have your third doit, b u t on condition, m i n d you, t h a t you promise me to find out where your M a has p u t the copper pot with the medicine you know of, since this morning she took it from t h e shelf over her b e d . "
" T h e tiger also is now almost d e a d , " r e m a r k s B e o .
" D o n ' t talk m a d n e s s , " retorts Sarina, her black ey.es glaring savagely. " D o as you are told and keep your m o u t h s h u t ! "
B e o ' s dislike of t h e tiger being on a par with S a r i n a ' s , he approves of her new idea and t h e concomitant vision of all t h e good things equivalent to t h r e e doits with, probably, more to follow, decides h i m to enter into a formal engagement, a solemn u n d e r t a k i n g t o u n e a r t h t h e copper pot in question. H e binds himself cheerfully and is paid in full and directly m a k e s for t h e road, where he s q u a t s down, ready to hail t h e first a m b u l a n t vendor of s w e e t m e a t s t h a t comes within sight.
B u t , turning back, he had nearly forgotten it in his eagerness t o get a t his due, he informs Sarina t h a t M r s . Blusterberg needs her.
Mrs. Blusterberg had charged h i m indeed to call Sarina, who is to help her in arranging t h e flowers which she will bring to t h e ceme-tery, early next morning, as her initiatory offering on t h e grave of her darling.
Sarina rises t o obey t h e call, gentle and docile, b u t fully conscious of her power, and walks towards t h e house with a graceful, swinging m o v e m e n t of her slender, lissome figure, a virgin priestess of B h a v a n i , t h e terrible goddess, slayer of m a n .
bedienden,
DOOR
M. N I T T E L - D E WOLFF V A N WESTERRODE.
VI.
,, K ÀKE H .
Elk oud mannetje heelt: ,,Kè", een verkorting van „Kakeh". Maar onze , ,Kè" werd eerbiediglijk , ,Bapa" genoemd door zijn dochter, de baboe, moeder van drie volwassen dochters, zelf een eerbiedwaar-dige vrouw van omstreeks vijftig jaar.
Kè was een lastig, eigengereid Papaatje, volgens baboe, dat zich niet aan haar opperheerschappij wilde onderwerpen. Zijn eigen gang wilde hij gaan zoolang zijn beenen hem nog dragen konden ; en al gmg dit nog maar slechts in den vorm van een halven cirkel, hij kwam toch, waar hij wezen wilde.
Zóó gebogen liep hij, dat zijn hoofd geen 70 c.M. van den grond verwijderd was, reden waarom onze kinderen hem, in de Hollandsche wereld, den bijnaam van „Komma" gegeven hadden. Maar in de Inlandsche wereld bleef hij ,,Kè", die zelfs zóó eigenwijs was, dat hij t eten, door zijn dochter of kleindochters bereid en hem gebracht, niet eten wilde. Hij zou wel zelf voor zijn levensonderhoud zorgen, doch scheen toch behoefte te hebben aan de veilige nabijheid van zijn eenige hem gebleven familieleden, want hij zocht zijn beroep altijd zooveel mogelijk in zijn dochter's naaste omgeving.
Hij was nu „djaga" in het leege huis, naast ons. „Djaga" is het laatste beroep, dat de inlandsche bediende in zijn leven uitoefent.
In de glansperiode van het leven is hij huisjongen of chauffeur of
koetsier. Dan komen de jaren, dat zijn oogen hem den dienst
opzeg-gen en hij zijn Mevrouw komt vertellen, dat hij voortaan niet goed
meer zien kan en des avonds geen betrouwbaar koetsier meer kan zijn.
40
Hij m o e t nu „ v a n den bok a f d a l e n " , zegt hij, „ w a a r hij sinds de uit-barsting van den K r a k a t a u op gezeten h e e f t . " (De inlander is gewoon zijn tijdsberekening, zelfs zijn leeftijd te bepalen n a a r plaats g e h a d hebbende natuurverschijnselen, n a a r indrukwekkende gebeurtenissen,, welke jaren lang in de herinnering v a n h e t volk blijven voortleven).
„ M e v r o u w wil h e m n u zeker wel als kebon ( t u i n m a n ) te werk stel-len en h e m toch in h a a r dienst h o u d e n . "
Als hij ook daarvoor t e oud geworden is, en zijn rug te stijf is om zich over onkruidjes en grassprietjes heen te bukken, dan kiest hij zich h e t gemakkelijkste baantje, d a t er ter wereld b e s t a a n kan en m e l d t zich aan als „ d j a g a " . Ieder leegstaand huis moet volgens politieverordening bewaakt worden en daarvoor heeft een djaga niets anders te doen dan gedurende den n a c h t in de open voorgalerij t e slapen.
E n zóó stond in het leege huis n a a s t ons, 's avonds in het midden van den voorgalerij-vloer het brandende lampje, dat bewijzen moest, dat hier „ g e w a a k t " werd. Als een k o m m a a t j e lag daar om heen in een halven cirkel op zijn uitgespreid matje de donkere gedaante van h e t kleine m a n n e t j e ; zijn gerimpeld hoofdje op een groezelig, grauw, slap hoofdkussen, een oude, versleten sarong als dek tegen de muskie-ten over h e m heen getrokken.
M a a r onze Kè vertoefde zelfs overdag om en bij de leege woning, -veegde er m e t zijn korte sapoe-lidi de slingerende blaadjes weg en Lüeld huis en t u i n netjes. Hier was hij alleenheerscher, k w a m nie-m a n d in verzet tegen zijn willen en doen. Hij haalde zich olie uit de warong voor zijn lichtje, hij vulde zich een leeg groentenblikje m e t water uit de artetische p o m p (soemoer boor) en m a a k t e zich zijn dagelijksch potje sajor en rijst, hetwelk hij bereidde op een v u u r t j e , aangelegd t u s s c h e n drie roode b a k s t e e n e n . Veeleischend scheen hij niet te zijn, m a a r 't eigen maaltje s m a a k t e h e m blijkbaar toch- beter d a n d a t zijner dochter, die h e m alleen nog m a a r verzorgen zou, als hij ziek zou zijn en hulpbehoevend.
E n ons oudje iverd ziek; hij hoestte leelijk; we hoorden h e m in den n a c h t zichzelf en ons wakker hoesten en overdag als een hoestbui h e m overviel op zijn rondwandelingetje over het erf, dan zagen wij, dat 't komma-figuurtje moeite h a d zijn evenwicht t e bewaren. Hij h a d zich echter gauw een stok gesneden van een afgekapten b o o m t a k en dit derde s t e u n p u n t hielp n u zijn wrakke beentjes h e t evenwicht herstellen. Toch, als er weer een hoestbui k w a m , ging hij er m a a r liever bij zitten op de tree van den steenen stoep.
Toen baboe dit een weekje h a d aangezien, vond zij h e t welletjes geweest, haalde ze h e m en b r a c h t hem op mijn erf in een klein b a m -boehokje, waar leege kisten en eenig tuingereedschap geborgen w a s . D a a r werd een balé-balé v a n bamboe geplaatst, daar k w a m v a d e r ' s
eigen matje en zijn onafscheidelijke b a n t a l *) op te liggen en h e t kommafiguurtje draaide er zich zonder verder protest — roggelend
op neer
H i e r zou hij gelaten den Dood afwachten E n die liet niet heel lang op zich w a c h t e n !
Na drie dagen slechts was het Oudje uitgeroggeld, zonder één klacht geuit t e hebben of zijn gezin één t r a a n ontlokt te hebben.
E n zonder dat het eenige verandering gaf in de verrichting h a r e r dagelijksche plichten en ook zonder d a t van eenige verandering i n haar gemoedsgesteldheid bleek, k w a m baboe h a a r laatste kinderplicht tegenover den doode na en kocht h e m — natuurlijk van geleend geld — zijn lijkwade: een stuk ongebruikt, ongebleekt katoen.
M a n n e n h a n d e n wikkelden het nietige figuurtje daarin, legden h e m in zijn halve-cirkel-houding op de bamboe baar en droegen h e m ons.
erf af grafwaarts
*) Hoofdkussen.
Indië en de Nederl. Volksvertegenwoordiging,
DOOR