Resultaten interviews met revalidatieartsen
Bijlage 5: Samenvatting interview ergotherapeut Ziekenhuis Amstelland
* Introductie.
Startvraag: Op welk handelingsgebied denkt u dat de MS-cliënten de meeste beperkingen ervaren? Ergotherapeut: Op het gebied van energieverdeling(vermoeidheid) maar eigenlijk hebben jullie het voorzetje al wel gegeven. Ook op het gebied van werk krijg ik veel hulpvragen. De ADL-handelingen worden minder vaak als hulpvraag aangegeven dus deze zie ik hier niet zoveel. Ik denk dat ik de behandelingen van MS-cliënten vooral richt op arbeid en vermoeidheid maar dit heeft natuurlijk wel te maken met de activiteiten van het dagelijks leven. Dus niet zozeer ADL, als wassen en aankleden en dat soort dingen, maar meer ADL als werk.
Ik weet niet waar jullie het thema ADL op gericht hebben?
E gothe apeut i Opleidi g 1: O de ADL he ik e staa : het asse , aa klede , o u i atie… Ergotherapeut: Maar ook vrijetijdsbesteding?
Ergotherapeut in opleiding 1: Nee. Vragen omtrent het onderwerp ADL
Waar denkt u dat de cliënten het meest beperkingen in ervaren op het gebied van ADL?
Ergotherapeut: Ik denk gecombineerd met energie waarbij ik verwacht dat mensen meer tijd nodig hebben om een handeling uit te voeren. Ik kan me ook voorstellen dat cliënten beperkingen
ondervinden op het gebied van hand- en beenfunctie. Je hoort natuurlijk ook veel visusproblemen bij cliënten met MS, wat je zou kunnen combineren met ADL. Ik kan me dit voorstellen maar heb het zelf niet op deze manier meegemaakt.
Welke dingen nog meer met ADL? Wil je specifiek de dingen weten?
Ergotherapeut in opleiding: Ja, ik kan het wel even toelichten. Uit mijn literatuuronderzoek kwam naar voren dat zelfverzorging, de mobiele functionaliteit(het verplaatsen) en de management van het huishouden als de meest voorkomende onderwerpen naar voren kwamen bij ADL.
Ergotherapeut: Oké, dus je ziet ADL toch wel breder dan alleen het wassen en aankleden? Ergotherapeut in opleiding 1: Klopt.
Ergotherapeut in opleiding 2: Merk je dat er ook hulpvragen komen betreft het huishouden? Ergotherapeut: Ja, maar dat zie ik meer als een stukje energieverdeling gecombineerd met de activiteiten van het dagelijks leven. Je kan het ook bijna niet los van elkaar zien.
Ergotherapeut in opleiding 1: Maar je kan je wel vinden in die onderwerpen? Ergotherapeut: Absoluut.
Ergotherapeut: Wat ik vaak doe is beginnen met het stukje educatie, dus wat meer uitleg geven over MS en daarnaast ook kijken hoe de energieverdeling is aangezien daar vaak het probleem in zit. De energieverdeling is dan meteen gekoppeld aan de activiteiten van het dagelijks leven. Vaak ondervindt iemand dan problemen in het niet kunnen uitvoeren van huishoudelijke activiteiten of het niet volledig uitvoeren. En dat is vaak gekoppeld aan de energie.
En als het wat meer op praktisch niveau zit (bijv. je kan de stofzuiger niet naar beneden tillen of je kan niet zo lang staan met koken) dan zit dat ook vaak snel op het gebied van de energie. Wanneer iemand een vraag heeft op het gebied van het snijden bij het koken, dan ga je wat meer naar de hulpmiddelen kant. Dus op deze manier heb ik dan steeds 2 kanten welke ik belicht.
Ergotherapeut in opleiding 2: Heb je ook bij het wassen en aankleden hulpmiddelen welke je toereikt? Ergotherapeut: Ik merk niet vaak dat mensen binnen deze afdeling daar problemen in ervaren en ik kan me voorstellen dat deze cliënten daar vaak wel uit komen aangezien ze nog thuis wonen. Misschien de kleine dingetjes zoals het vastmaken van een bh-bandje kan ik me nog voorstellen op deze afdeling. Zijn er bepaalde meetinstrumenten welke u gebruikt om problemen van de ADL in kaart te krijgen? Ergotherapeut: Nee, eerlijk gezegd niet. Ze zijn er vast. Ik heb laatst gehoord over een meetinstrument waarvan ik nu de naam even ben vergeten. Volgens mij kwamen ze daarmee n.a.v. het MS congres. Deze kennen jullie vast ook.
Ergotherapeut in opleiding 1: Ja, we hebben wel gehoord over het congres.
Ergotherapeut: Dit meetinstrument was om wat meer de activiteiten in kaart te brengen. Ergotherapeut in opleiding 2: En de COPM hoe ziet u die? Die neemt u wel veel af toch? Ergotherapeut: In principe neem ik die eigenlijk bij iedereen af. Daar besteedt ik vaak de eerste behandeling tijd aan maar het komt ook voor dat, dat niet lukt. Dan zit er vaak wel een reden achter dat het niet lukt en dan vind ik dat vaak ook niet zo belangrijk. Als ik maar helder heb waar iemand tegen aan loopt.
Op basis van welke criteria neemt u bijvoorbeeld een COPM af?
Ergotherapeut: Ja, misschien gek maar ik gebruik hem eigenlijk altijd bij de intake. Misschien is het ook een soort van manier waarop je je gesprek voert. Dat je de COPM eigenlijk in je achterhoofd hebt, je hebt hem erbij en je schrijft wat dingen op. Maar wanneer ik denk ik heb het wel helder en het is voor de persoon ook helder betrap ik mezelf soms erop dat ik hem niet helemaal af heb gemaakt. Dit is waarschijnlijk wel slecht hoor en waarschijnlijk zou ik hem wel helemaal af moeten maken. Ergotherapeut in opleiding 1: Gebruik je dan ook een alternatief of doe je het dan gewoon zonder? Ergotherapeut: Ik denk met de methodiek van de COPM in mijn achterhoofd, maar niet altijd helemaal afmakend. Maar meestal maak ik hem wel gewoon af hoor als dat lukt in het eerste gesprek.
Ergotherapeut: In principe zie ik de mensen één keer in de week tenzij er wat grotere vragen liggen. Ik zie mensen ook vaker als ik denk dat het handig is op het begin iemand twee keer in de week te zien. Vaak doe ik het in overleg met de patiënt. Op het einde, als je alleen nog maar met het stukje arbeid bezig bent, zien we elkaar eens in de drie weken. Dan hoeft het niet meer iedere week. Het is net welke vragen er liggen en hoe intensief je ermee bezig bent.
Ergotherapeut in opleiding 1: Maar daar heb je dus wel zelf invloed op? Dat mag je zelf gewoon bepalen?
Ergotherapeut: Ja, ook afhankelijk van welke fase van MS. Afgelopen tijd hebben we veel mensen gezien die net de diagnose MS hebben gekregen en eigenlijk nog niet heel veel klachten ervaren maar wel vast via de neuroloog hier binnen zijn gekomen. Die mensen denken dan: wat moet ik hier? Maar deze mensen kunnen wij wel vast wat informatie geven en uitvragen of er al kleine dingetjes zijn waar ze toch al tegen aan lopen. Dit is dan vaak een wat korter traject. Ook als iemand al 15 jaar bekend is met MS en die heeft weer een relatief kleine hulpvraag waar hij tegen aan loopt, dan is het vaak ook weer een kort traject. Het is ook maar net in welke fase van MS iemand binnenstroomt.
Ergotherapeut in opleiding 1: Oké, want het is dus gebleken uit de literatuur dat als cliënten
bijvoorbeeld twee keer in de week worden gezien, voor een langere behandelperiode, ze dan een hoger kwaliteit van leven ervaren voor de lange termijn. Dit in vergelijking met wanneer de cliënten
bijvoorbeeld vaker gezien worden in de week, voor een kortere periode. Ergotherapeut: Dus twee keer in de week is eigenlijk ideaal?
Ergotherapeut in opleiding 1: Ja, wel op de kwaliteit van leven.
Ik heb ook gevonden dat cliënten die problemen ervaren in de ADL ook mentale/ cognitieve
problemen ervaren. Voert u ook een check uit om te kijken tegen welke cognitieve problemen iemand aanloopt?
Ergotherapeut: Ja, dat doe ik dan vooral in het handelen. Wanneer iemand aangeeft dat het op het werk lastig gaat, kan je een observatie doen op het werk of iets nabootsen binnen de instelling. Zo kan je bekijken wat er niet goed gaat. Wanneer je weet dat het plannen niet goed gaat, dan ga je kijken hoe iemand dat doet. Dus meer op basis van observaties kijk ik hoe de cognities van de cliënt zijn. Daarnaast nemen wij natuurlijk de informatie van de psycholoog mee en proberen we een vertaalslag te maken naar de praktijk, dus naar het handelen.
Ergotherapeut in opleiding 2: En de informatie van de psycholoog is dan vaak een NPO?
Ergotherapeut: Ja, of een PO(psychologisch onderzoek). Het hoeft niet altijd een neurologisch psychisch onderzoek te zijn.
Worden jullie ook geschoold in het afnemen van instrumenten en tests op het gebied van de cognitie? Ergotherapeut: Welke instrumenten bedoel je dan?
Ergotherapeut: Oké, het is niet specifiek voor MS maar ik heb wel een cursus gedaan voor cognitieve revalidatie en dat is veel gericht op hersenletsel maar dat kan je op zich wel breder trekken naar MS. Dus in dat opzicht word je wel geschoold. Maar en zijn ook instrumenten, zoals de MOCA, welke je altijd als ergotherapeut af kan nemen waar je geen verdere scholing voor hoeft te doen.
Meestal brengen we de cognitie als ergotherapeut meer in kaart door het handelen te observeren. Ergotherapeut in opleiding 2: En de MOCA neem jij ook af bij mensen met MS?
Ergotherapeut: Nee, dat doen wij niet. Dat komt omdat wij hierover nog geen afspraken hebben gemaakt en eigenlijk alle cognitieve testen door de psycholoog worden afgenomen. De MOCA is iets wat zowel door een ergotherapeut als psycholoog afgenomen kan worden, en binnen deze locatie wordt dit gedaan door de psycholoog.
Wordt er aan cliënten met MS ook voorlichting gegeven over bijvoorbeeld het management van stress, vermoeidheid of lichamelijke klachten?
Ergotherapeut: Ja dit is wel wat ik meeneem in mijn behandelingen dus hierover geef ik wel wat psycho-educatie.
Ergotherapeut in opleiding 1: Het is aangetoond dat wanneer er voorlichting wordt gegeven mensen met MS verbeterde lichamelijke activiteiten hebben(dus dat ze eigenlijk actiever zijn).
Wo de hie ook p og a a s gege e ge i ht op de p o otie a gezo dheid? Ergotherapeut: Nee, niet zo breed. We hebben het er wel al over gehad om zo iets in een voorlichtingsgroep te doen. Vergelijkbaar met wat we nu met de doelgroep NAH hebben: één
voorlichtingsbijeenkomst per drie maanden. Het zou leuk zijn als we ook zoiets voor MS kunnen bieden. Dat je dan juist de mensen die nog geen vragen hebben maar wel de diagnose MS hebben gekregen wat informatie en lotgenotencontact kan bieden.
Geeft u ook wel eens ADL training?
Ergotherapeut: Het is net hoe breed je het weer wil zien. Als iemand echt zegt: ik heb moeite met stofzuigen dan kan ik eerst observeren hoe dat gaat en dan kunnen we daarna wel een soort van training eraan koppelen. Maar deze omgeving en locatie leent zich ook niet om te gaan oefenen met wassen en aankleden. Eventueel zou je dat in de thuissituatie kunnen doen, maar vaak is dat dan een eerstelijns ergotherapeut die zat zal oppakken. Ik vraag me ook af hoe vaak deze vragen voorkomen maar ik kan me wel voorstellen dat cliënten deze vragen hebben. Maar deze vragen hebben we hier niet.
Wel als je het weer wat breder bekijkt en iemand wil weer boodschappen kunnen doen maar kan het niet lopend doen maar wel met een scootmobiel. Dan kan je wel weer scootmobieltraining geven in de supermarkt.
Oefenen jullie ook transfers?
Ergotherapeut: Dat kan wel. Eigenlijk is de populatie van de MS-cliënten die wij hier zien vooral de mensen die zelfstandig thuis wonen. Deze mensen hebben wel hulpmiddelen maar vrij weinig mensen die hier komen zijn rolstoel gebonden. Ik denk dat sinds ik hier werk, en dat is nu 5,5 jaar, ik er
Komen mensen uit een verdere fase hier wel eens revalideren?
Ergotherapeut: Ja die komen dan voor aanpassingen aan de rolstoel. Maar nu de tijd wat meer veranderd wordt dit ook meer gedaan door een eerstelijns ergotherapeut.
Hoe vaak wordt ADL training gegeven?
Ergotherapeut: Dit hangt erg af van de vraag. Want ik merk dat ik bij MS-cliënten meer op het coachende vlak zit dan op het trainingsvlak. Maar misschien zou ik meer moeten trainen. Ergotherapeut in opleiding 1: Uit onderzoek is gebleken dat ADL training verbetering geeft op de uitvoering van activiteiten. Het is ook gebleken dat als je dat intensief doet, dus meerdere keren per week, dat het dan een beter effect geeft op de functionele uitvoering.
Ergotherapeut: En is dat dan meer dan die twee keer per week?
Ergotherapeut in opleiding 1: Ja, maar er stond helaas niet concreet in hoe vaak. Ergotherapeut: Maar dat bekent dan dus dat ze ook zelf thuis zouden moeten trainen? Ergotherapeut in opleiding: Ja inderdaad.
Zet je ook wel is de interventie functioneel trainen in, dus dat je echt specifieke activiteiten oefent, op het gebied van ADL?
Ergotherapeut: Je bedoelt dat je oefent met aankleden ofzo?
Ergotherapeut in opleiding 1: Ja inderdaad. Het wassen, aankleden en de zelfverzorging eigenlijk. Ergotherapeut: Ja, je zit dan toch al weer snel op het oefenen van het dichtmaken van het bh-bandje. Als iemand een bh niet kan aantrekken vanwege fysieke problemen in bijvoorbeeld de armen, kan je bij de fysiotherapie kijken wat er nog mogelijk is om die mobiliteit en die kracht nog te bereiken. Maar als iemand het gewoon niet kan, zit je al snel weer op een hulpmiddel.
Wordt CIMT-training wel eens ingezet bij MS-cliënten?
Ergotherapeut: Nee, ik heb dat nooit gedaan. Ik ken CIMT-training wel, maar dat doe ik vooral bij NAH. Ergotherapeut in opleiding 1: Wat vind je van CIMT-training bij MS?
Ergotherapeut: Dat is toch dat je vooral de aangedane hand inzet? Ja, ik vraag me af of dat echt van toepassing is bij de doelgroep MS. Is daar wat uitgekomen?
Ergotherapeut in opleiding 1: Ja, de cliënten ervaren verbetering wanneer je de bovenste extremiteiten traint.
Ergotherapeut: Ik denk wel dat ik de mensen stimuleer om ook de aangedane arm zoveel mogelijk te gebruiken maar niet zozeer als CIMT-training(alleen die aangedane arm inzetten en de ander niet). Ergotherapeut in opleiding 2: Is het dan de kwaliteit van leven of de functie dat verbeterd?
Ergotherapeut: Het klopt natuurlijk dat als iemand zijn slechte hand meer gaat inzetten de functie waarschijnlijk verbeterd want meestal als je een slechte arm hebt ga je hem juist minder inzetten, dat is vaak de reactie die mensen geven.
Geven jullie ook wel eens oefeningen mee die de cliënten dan thuis uit moeten voeren? Ergotherapeut: Ja.
Ergotherapeut 2: Wat voor een oefeningen zijn dat?
Ergotherapeut: Bezig zijn met de energieverdeling en handfunctie-oefeningen. Dit laatste doe ik eigenlijk niet heel veel bij MS. Ik weet niet waarom maar ik wil het graag als ergotherapeut altijd in a ti iteite p oppe zeg aa . Dus je geeft el de oefe i ge ee a p o ee het is thuis e ga e ee s thuis ee aa de slag .
Ergotherapeut in opleiding 3: Heb je wel eens bij andere ergotherapeuten hier gezien dat zij meer doen met het trainen van handfunctie?
Ergotherapeut: Ik denk dat wij hier allemaal wel zoekende in zijn. Een paar jaar geleden hadden wij een ha dfu tieg oep e dat staat og op papie . Dit zij oefe i ge zoals t ek je s houde s op et . Voorheen hadden we daar ook wel mensen met MS in maar ik denk dat dat ook een beetje veranderd is. Tegenwoordig schijnt het meer effect te hebben om de oefeningen in activiteiten te gieten en meer op die manier te oefenen.
Vragen omtrent het onderwerp vermoeidheid
Op welke activiteiten denkt u dat de vermoeidheid het meest invloed heeft? Ergotherapeut: Op sociale activiteiten, op arbeid, het heeft overal invloed op. Welke interventies past u toe bij cliënten met MS en vermoeidheidsklachten?
Ergotherapeut: Ik gebruik de activiteitenweger en andere activiteitenlijsten. In ieder geval het in kaart brengen van de dagindeling en deze analyseren samen met de revalidant. Vervolgens kijken we samen naar waar de winst valt te behalen. Hierbij pas ik ook educatie toe.
Ergotherapeut in opleiding 2: Geef je dan specifiek informatie over MS, of ook over de vermoeidheid? Ergotherapeut: Vooral de vermoeidheid en dan gekoppeld aan de MS.
Ergotherapeut in opleiding 2: Is deze educatie over de vermoeidheid vergelijkbaar met de educatie bij vermoeidheid bij bijvoorbeeld CVA?
Ergotherapeut: Ja, dat kan wel wat vergelijkbaar zijn. Het is niet zo dat ik echt een stuk tekst over hersenletsel aan iemand mee zou geven, ik spits het wel meer toe op MS.
Werk je met bepaalde disciplines vaak samen omtrent de vermoeidheid bij MS? Ergotherapeut: Ja, eigenlijk werk ik wel me alle disciplines samen:
- Maatschappelijk werk: Assertiviteit en communicatie op het werk, wat energie kan schelen. Of dit toepassen in sociale interacties.
- Psycholoog: Het omgaan met gedachten.
- Logopedie: Het spreken bij mensen met MS gaat achteruit en het goed blijven articuleren kost natuurlijk ook veel energie.
Ik vind ergotherapie daarin wel een beetje overstijgend want als ergotherapeut kijk je ook naar het maken van keuzes: waar besteedt je wel en niet je energie aan.
Wat is de behandelfrequentie van de ergotherapie bij mensen met MS en vermoeidheidsklachten? Ergotherapeut: Eén keer in de week. Ik vind het niet zinvol om iemand meerdere keren in de week te zien omdat je bezig bent met een proces van gedragsverandering. Het anders leren omgaan met de vermoeidheid is toch anders dan wanneer je echt gaat trainen. Bij het trainen kan ik me voorstellen dat het helpt om vaker in één week te trainen.
Ergotherapeut in opleiding 2: Dus eigenlijk één keer in de week omdat je iemand ook de ruimte moet geven om die gedragsverandering te kunnen laten plaatsvinden?
Ergotherapeut: Ja klopt. En we gebruiken ook wel vragenlijsten rondom de vermoeidheid.
Ergotherapeut in opleiding 2: Je gebruikt de activiteitenweger om goed de dagindeling in kaart te brengen en daarnaast doe je educatie. Gebruik je ook meetinstrumenten voor de vermoeidheid? Ergotherapeut: Ja klopt, welke stond nou ook al weer in de Richtlijn? Was dat de FSS of de MFIS? Ergotherapeut in opleiding 2: Je noemt goede vermoeidheidsvragenlijsten op.
Ergotherapeut: Je hebt ook nog de MFI toch? Maar volgens mij stond de MFIS in de Richtlijn toch. Ergotherapeut in opleiding 2: Ja alle drie de vermoeidheidsvragenlijsten die je opnoemt staan in de Richtlijn. Maar hierin staat voor elke vragenlijst de voor- en nadelen benoemd dus eigenlijk is het de bedoeling dat je per cliënt afweegt welke het meest passend is.
Ergotherapeut: Ik ben wel benieuwd welke het beste is.
Ergotherapeut in opleiding 2: Ik kan je daar al wel een beetje een antwoord op geven. Per situatie