Tijdens de uitvoering van het MS-afstudeerproject zijn verschillende factoren van invloed geweest op de kwaliteit van het eindproduct.
Het project is gestart met een (klein) literatuuronderzoek naar de meest voorkomende klachten van MS- lië te o de the a s a de odules op te i hte . Dit is op een EBP-gerichte werkwijze uitgevoerd waarbij bevindingen vanuit de literatuur en de meningen van MS-cliënten en professionals zij e geleke . Op deze a ie zij odules opgezet o e de eest ele a te the a s.
Vanuit de lite atuu studies o t e t de the a s ADL e a eid bleek dat er beperkt onderzoek is gedaan naar ergotherapeutische interventies in de behandeling van MS-cliënten op het gebied van ADL en arbeid. Vooral algemene informatie over de behandeling omtrent arbeid en ADL is onderzocht en wordt beschreven in de literatuur. Om deze reden is het beperkt mogelijk uitspraken te doen over de precieze inhoud van interventies op het gebied van ADL en arbeid.
Door het uitvoeren van de literatuurstudies, is een aanvulling gedaan op de aanbevelingen uit de bestaande Richtlijn Multiple Sclerose (2012) en Ergotherapie Richtlijn Vermoeidheid bij MS, CVA of de ziekte van Parkinson (2012).
Tijdens het project is zowel een EBP-gerichte werkwijze als PBE-gerichte werkwijze gehanteerd. Allereerst vormden bevindingen vanuit de literatuur en meningen van de MS-cliënten en professionals de grondslag van de the a s a de odules. Bevindingen vanuit de literatuur zijn verwerkt in de literatuurstudies en zijn vervolgens op toepasbaarheid geïnventariseerd bij de professionals van Reade. Tot slot zijn deze bevindingen verwerkt in ergotherapeutische groepsbehandelingsmodules en overige aanbevelingen waardoor een PBE-gerichte werkwijze is gehanteerd.
De interviews zijn afgenomen aan de hand van bevindingen vanuit de drie literatuurstudies. Bevindingen vanuit de Richtlijn Multipele Sclerose (2012) en Ergotherapierichtlijn Vermoeidheid bij MS, CVA of de ziekte van Parkinson (2012) zijn tijdens de interviews niet besproken met de
professionals. Hierdoor hebben zij hun meningen en ervaringen over deze interventies niet kunnen delen en zijn deze interventies niet beoordeeld op toepasbaarheid in de praktijk.
zijn van goede kwaliteit, vanwege het feit dat literatuur vanuit de richtlijnen op een systematische wijze zijn beoordeeld door werkzame subgroepen. Tevens zijn wetenschappelijke onderbouwingen in richtlijnen aangedragen door het Centraal Begeleidings Orgaan (CBO).
Drie ergotherapeuten en drie revalidatieartsen zijn geïnterviewd. De klinische expertise en meningen over de voorgedragen interventies van deze professionals zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen. Het is mogelijk dat, wanneer drie andere professionals van de betreffende vakgebieden geïnterviewd zouden worden, de interviews andere resultaten zouden hebben. Daarnaast hebben de studenten geen ervaring in het afnemen van interviews, wat ook invloed kan hebben op de resultaten.
Naast de ergotherapeut en de revalidatiearts zijn nog andere disciplines betrokken bij de behandeling van MS-cliënten. De meningen van deze professionals zijn niet betrokken bij de resultaten. Vanwege de relatief korte tijdsperiode was het niet haalbaar meerdere disciplines te interviewen.
De revalidatieartsen hebben een overkoepelende visie van het gehele behandeltraject rondom de MS- cliënt en is daarom van een belangrijke bron van informatie voor het MS-afstudeerproject. Tevens zijn ergotherapeuten een waardevolle bron, het doel van het project in immers het ontwikkelen van ergotherapeutische groepsbehandelmodules.
10.
Conclusie
Waa oete de e gothe apeutis he g oeps eha del odules et de the a s ADL*, a eid e omgaan met vermoeidheid voor cliënten met Multiple Sclerose**(18-75 jaar) aan voldoen, zodat deze geïmplementeerd kunnen worden op de drie locaties van Reade ***?
* Alle Dagelijkse Levenstaken, ** Relapsing Remitting-, Secundairy Progressive- en Primairy Progressive, *** Ziekenhuis Amstelland, Overtoom, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis.
Op de hoofdvraag is antwoord gegeven door het ontwikkelen van drie ergotherapeutische groepsbehandelmodules en overige aanbevelingen. Deze producten zijn terug te vinden in Hoofdstuk 7 en 8.
Uit het eindproduct zijn veel vermoeidheidsinterventies effectief gebleken bij de behandeling van MS- cliënten. Uit de literatuur bleek dat nog weinig onderzoek is uitgevoerd naar effectieve interventies gericht op arbeid en ADL voor MS- cliënten. Tevens is weinig onderzoek gedaan of de interventies toepasbaar zijn in groepsbehandelingen. Tijdens het implementatietraject zal blijken of de interventies daadwerkelijk toepasbaar zijn in groepsbehandelingen.
Naast de gevonden interventies zijn veel waardevolle aanbevelingen opgedaan vanuit de literatuur en interviews welke niet toepasbaar zijn binnen de modules ADL, arbeid en omgaan met vermoeidheid. Deze overige aanbevelingen zijn verwerkt in hoofdstuk 7.
De opzet van de modules zullen overhandigd worden aan de opdrachtgever van Reade. De modules moeten worden geïmplementeerd in de praktijk. Tijdens het implementatietraject zal onderzocht worden of de modules daadwerkelijk toepasbaar zijn in de praktijk. Een projectlid van de
afstudeergroep, Fanny Molenmaker, zal komend halfjaar gaan stage lopen bij Reade. Tijdens haar stage zal zij verder gaan met dit project waarbij zij bezig zal zijn met het proces van implementeren.
Bibliografie
Asano, M., & Finlayson, M. L. (2014, May 14). Meta-Analysis of Three Different Types of Fatigue Management Interventions for People with Multiple Sclerosis: Exercise, Education, and Medication. Multiple Sclerosis International, pp. 1-12.
Aubèl, G. F. (2014). ZorgBasics Kwaliteitszorg. Den Haag: Boom Lemma.
Baan, C., Hutten, J., & Rijken, P. (2003). Afstemming in de zorg: Een achtergrondstudie naar de zorg voor mensen met een chronische aandoening. Bilthoven: RIVM.
Baa da, B., Bakke , E., Fis he , T., Julsi g, M., de Goede, M…& a de Velde , T. ). Basisboek kwalitatief onderzoek, handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Noordhoff Uitgevers.
Chiu, C.-Y., Chan, F., Bishop, M., Cardoso, E. d., & O'Neill, J. (2013). State vocational rehabilitation services and employment in multiple sclerosis . Multiple Sclerosis Journal , 1655-1664.
Conrad, A., Coenen, M., Schmalz, H. Kesselring, J. & Cieza, A. (2012). Validation of the comprehensive ICF core set for multiple sclerosis from the perspective of occupational therapists.Scandinavian Journal of Occupational Therapy, 19, p.p. 468- 487.
Cook, K. F., Bamer, A. M., Roddey, T. S., Kraft, G. H., Kim, J., & Amtmann, D. (2011, September 17). A PROMIS fatigue short form for use by individuals who have multiple sclerosis. Quality of Life Research, pp. 1021–1030.
Derksen, A., Mokkink, L. B., B., R. M., Knol, D. L., Ostelo, R. W., & Uitdehaag, B. M. (2013, February 26). Validation of a Dutch version of the Neurological Fatigue Index (NFI-MS) for patients with multiple sclerosis in the Nederlands. Quality of Life Research, pp. 2435–2441.
Dunleavy, L., Preissner, K. L., & Finlayson, M. L. (2013, December). Facilitating a teleconference- delivered fatigue management program: Perspectives of occupational therapists. The Canadian Journal of Occupational Therapy, pp. 304-313.
Edgley K. A survey of multiple sclerosis: II. Determinants of employment status. Can J Rehabil 1991;4(3):127-32.
Evenhuis, E., & Eyssen, I. (2012). Ergotherapierichtlijn vermoeidheid. Amsterdam: VU medische centrum.
Finlayson M, Holberg C. Evaluation of a teleconference-delivered energy conservation education program for people with multiple sclerosis. Ca. J. Occup. Ther. 2007; 74(4):337-347.
Finlayson, M., Preissner, K., & Cho, C. (2011, February 23). Randomized trial of a teleconference- delivered fatigue management program for people with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis Journal, pp. 1130–1140.
Flensner, G., Landtblom, A.-M., Söderhamn, O., & Ek, A.-C. (2013). Work capacity and health-related quality of life among individuals with multiple sclerosis reduced by fatique: a cross-sectional study. BMC Public Health , 1-10.
Ghahari S, Packer TL, Passmore AE. Development, standardization and pilot testing of an online fatigue self-management program. Disabil. Rehabil. 2009;31(21):1762-1772
Ghahari S, Packer TL, Passmore AE. Effectiveness of an online self-management programme for people with chronic neurological conditions: a randomized controlled trial. Clin. Rebabil. 2010;24(8):727-744 Grossman, P., Kappos, L., Gensicke, H., D'Souza, M., Mohr, D., Penner, I., & Steiner, C. (2010,
September 8). MS quality of life, depression, and fatigue improve after mindfulness training. Neurology, pp. 1141–1149.
Guiomar García Jalón, E., Lennon, S., Peoples, L., Murphy, S., & Lowe-Strong, A. (2012, April 3). Energy conservation for fatigue management in multiple sclerosis: a pilot randomized controlled trial. Clinical Rehabilitation, pp. 63-74.
Hartingsveldt, v. M., Logister-Proost, I., & Kinebanian, A. (2010). Beroepsprofiel Ergotherapie. Utrecht: Ergotherapie Nederland.
Honan, C. A., Brown, R. F., Hine, D. W., Vowels, L., Wollin, J. A., Simmons, R. D., et al. (2012). The Multiple Sclerosis Work Difficulties Questionnaire . Multiple Sclerosis Journal , 871-880.
Kalsbeek, D. C., & Platteel, D. V. (2012). MS-zorg: kwaliteitscriteria vanuit de patiëntenperspectief . Amersfoort : Vereneging MS Nederland.
Khan, F., Amatya, B., & Galea, M. (2014, September 15). Management of fatigue in persons with multiple sclerosis. Frontiers in Neurology, pp. 177-192.
Kirk-Brown, A. K., & Dijk, P. A. (2014). An empowerment model of workplace support following disclosure, for people with MS . Multiple Sclerosis Journal , 1624-1632.
Kos D, Duportail M, D hooghe M, Nagels G, Ke khofs E, Kos D, et al. Multidisciplinary fatigue management programme in multiple sclerosis: a randomized clinical trial. Multiple Sclerosis 2007;13(8):996-1003.
Krupp, & Elkins. (2000). Fatigue and declines in cognitive functioning in multiple sclerosis. Neurology, pp. 934-939.
Krupp, L. (2003). Fatique in Multiple Sclerosis Defintion, Pathophysiology and Treatment. CNS Drugs, pp. 225-234.
Kuiper, C., Verhoef, J., Cox, K., & Louw, D. d. (2011). Evidence-Based Practice voor paramedici. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Law, M., Stewart, D., Pollock, N., Letss, L., Bosch, J., & Westmorland, M. (1998). Guidelines for Critical Review from- Quantitative Studies.
Le Granse, M., van Hartingsveldt, M. & Kinebanian, A. (2012). Grondslagen van de ergotherapie. Amsterdam: Reed Business.
Mathiowetz VG, Finlayson ML, Matuska KM, Chen HY, Luo, P. Randomized controlled trial of an energy conservation course for persons with multiple sclerosis. Mult Scler. 2005;11:592-601.
Mathiowetz VG, Matuska KM, Finlayson ML, Luo P, Chen HY, Mathiowetz VG, et al. One-year fol - low-up to a randomized controlled trial of an energy conservation course for persons with multiple sclerosis. International Journal of Rehabilitation Research 2007;30(4):305-13.
Matuska, K., Mathiowetz, V., & Finlayson, M. (2007) Use and Perceived effectiveness of energy conservation strategies for managing multiple sclerosis fatigue. Am J of Occup Ther. 2007;61,62-9. Raggi, A., Giovannetti, A. M., Schiavolin, S., Confalonieri, P., Brambilla, L., Brenna, G., et al. (2015). Development and validation of the multiple sclerosis questionnaire for the evaluation of job difficulties (MSQ-Job). Acta Neurologica Scandinavica , 1-9.
Richtlijn Multiple Sclerosis. (2012). Richtlijn Multiple Sclerose. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Richtlijnen, (z.j.) geraadpleegd op 29 mei 2015 via http://www.cbo.nl/themas/evidence-based- werken-richtlijnen-/projecten/richtlijnen
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A., Booij, M. & Verckens, J, P. ( 2011). Methoden en technieken van onderzoek. Amsterdam: Pearson Benelux.
Shapiro T. Multiple Sclerosis: a rehabilitation approach to management. New York: Demos; 1991 Simmons, R. D., Tribe, K. L., & McDonald, E. A. (2010). Living with multiple sclerosis: longitudinal changes in employment and the importance of symptom management. Springer , 926-936. Smeijsters, H. (2009). Onderzoek in en door de praktijk en practice based evidence in de lerende organisatie. Hogeschool Zuyd.
Sweetland, J., Howse, E., & Playford, E. D. (2012). A systamatic review of research undertaken in vocational rehabilitation for people with multiple sclerosis. Disability and Rehabilitation , 2031-2038. Vanage SM, Gilbertson KK, Mathiowetz V. Effects of an energy conservation course on fatigue impact for persons with progressive multiple sclerosis. Am J Occup Ther. 2003;57:315-23.
Van Kessel K, Moss-Morris R, Willoughby E, Chalder T, Johnson MH, Robinson E. A Randomized Controlled Trial of Cognitive Behavior Therapy for Multiple Sclerosis Fatigue. Psychosom Med 2008;70:205-13.
Welham L. Occupational therapy for fatigue in patients with multiple sclerosis. Britisch Journal of Occupational Therapy 1995; 58, p. 507-9.
Wouters, E., van Zaalen, Y. & Bruijning, J. (2015). Praktijkgericht onderzoek, in de (para)medische zorg. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Yu, C.H. & Mathiowetz, V. (2014). Systematic review of occupational therapy-related interventions for people with multiple sclerosis: Part 1. Activity and participation. American Journal of occupational therapy, 68, p.p. 27-32.
Yu, C.H. & Mathiowetz, V. (2014). Systematic review of occupational therapy-related interventions for people with multiple sclerosis: Part 2. Impairment. American Journal of occupational therapy, 68, p.p. 33-38.