Deze riepen tot God - 1 GELIJK DE DAUW VAN HERMON

De reizen van James Haldane naar Caithness hadden tot gevolg dat velen de Kerk van Schotland de rug toekeerden. De Haldanes behoorden immers tot de Independenten en later werden zij Baptist. In Wiek en Thurso ontstonden kerken van de Independenten, die de presbyteriaanse kerkregering niet kenden. Omdat Haldane vrije kerken stichtte, bleef zijn invloed zeer beperkt. De grote massa bleef "in duisternis gezeten en in de schaduwen des doods.” Een oase in de woestijn was de plaats Achreny, in de parochie van Halkirk. Hier was het mogelijk om evangelische predikanten te beroepen, want de meeste kerken in Caithness waren in handen van de moderaten.

In 1789 kwam John Robertson naar Achreny over en hij bleef hier 5 jaar. De Heere had veel volks in deze streek. Omdat Robertson de Christus predikte, was hij hier van harte welkom. De manier, waarop hij de tafel des Heeren bediende, was indrukwekkend en plechtig, vooral wanneer hij het ware Godslam aanprees en verhoogde. Later, na het vertrek van Robertson, bleef Achreny een bevoorrechte plaats, omdat predikanten als John Munro, Finlay Cook en John MacDonald hier voorgingen.

Onlosmakelijk aan de kerkgeschiedenis van Caithness is de naam van een man verbonden, die 30 jaar lang een vooraanstaande plaats innam onder de Godsgezanten.

Zijn naam is Alexander Gunn. Hij werd in 1773 in Lochend of Watten geboren. Een Godvruchtige oom nam het kind vlak na de geboorte in zijn armen en voorspelde dat de Heere hem eenmaal zou gebruiken tot uitbreiding van Zijn Koninkrijk. Al in zijn prille jeugd kwam naar voren dat hij anders was dan de meeste kinderen. Op de school van Reay raakte hij bevriend met John MacDonald, de latere Apostel van het noorden.

Deze vriendschap groeide in latere jaren uit tot een geestelijke band. Beiden studeerden in Aberdeen, maar beiden misten in het begin van hun studietijd het ware geestelijke licht. Onder een preek van Mackintosh van Tain gebeurde het "dat een licht hem omscheen dat op de helderheid van de zon geleek" en zijn ogen werden geopend om te zien in welke betrekking hij tot God stond, als een zondaar onder een verbroken werkverbond.” Eén vraag bezette zijn ziel: "Wat moet ik doen om zalig te worden?" De Heere beantwoordde deze vraag door hem de verlossing, die in Christus is, te schenken. Het boek van Scot over "de kracht der waarheid" was het geringe middel om hem in Zijn kennis in te leiden.

In 1803 ontving hij toestemming van de classis van Caithness om het woord te bedienen. Twee jaar later verbond hij zich aan zijn geboorteplaats Watten met de veelzeggende woorden: "Een profeet is niet aangenaam in zijn vaderland.” Bij zijn komst was de geestelijke toestand van Watten verre van rooskleurig. Hij voelde zich geroepen om de eerste jaren de wet te preken. Niet een wettische voorstelling van Gods Woord, maar hij preekte de staat van een gevallen mens. Ook de heiligheid en rechtvaardigheid, zoals deze in de wet zijn geopenbaard. De gevallen mens ligt onder de vloek van de heilige wet, omdat hij vleselijk is en verkocht onder de zonde. Eerst moet de val van een mens worden opengelegd, alvorens de enige weg der behoudenis en verlossing te verkondigen. In de latere jaren ontving het leerstuk van de verlossing uit genade op grond van recht, de volle nadruk in zijn prediking. Gunn zaaide niet onder de doornen, maar voelde zich eerst geroepen om een braakland te braken.

Johannes de Doper moest de weg tot Christus bereiden en de boodschap brengen dat de bijl aan de wortel der boom ligt.

Het onderwijs van Gunn had tot uitwerking, dat stromen van volk naar het oude kerkje van Watten trokken. Het gebouw stond hoog op de helling van een berg en zag op het

"loch" neer. De wegen naar het kerkgebouw waren 's zondags vol mensen, zowel uit Watten als uit de omgeving. Wanneer de toeloop groot was, preekte Gunn in de openlucht. Zijn bediening was met kracht en zalving. Menige zondaar en zorgeloos schepsel werden gegrepen en het onvergankelijke zaad wies in vele harten op tot heerlijkheid van God.

Op een zondag preekte hij in Olrig. Zijn tekst was Ez. 9:6: "Doodt ouden, jongelingen, en kinderkens ....” Het was een ontzettende preek, waarbij hij handelde over de autoriteit van de Goddelijke Wetgever, de verantwoordelijkheid van de mens, zijn staat en karakter als een overtreder van Gods wet, de weg der verlossing door soevereine genade, de wedergeboorte door het onvergankelijk zaad van het Woord door de kracht van de Heilige Geest. Het merkteken werd voorgesteld als de enige verberging voor de wind en schuilplaats tegen de vloed. Tijdens de dienst rukte de wind de top van de tent, waaronder de prediker stond, af en zijn hand sloeg de lessenaar stuk, maar dit voorval veroorzaakte geen verwarring onder de luisterende schare. De taal van groepjes mensen, die over deze preek napraatten, was: "Wij hebben vreemde dingen gezien vandaag.” Een man merkte op: "Mr. Gunn heeft in één dag afgebroken wat anderen de laatste dertig jaar hebben opgebouwd.” Afgebroken had hij alle sterkten die zich tegen de kennis Gods verheffen en verzetten en vele zielen werden ontdekt aan hun valse hoop op de eeuwigheid. Het oogmerk van Gunn was steeds gericht op de eer van God en het heil van onsterfelijke zielen. Hij was een worstelaar in het gebed voor de behoudenis van verloren zielen en voor de uitbreiding van het Koninkrijk van Christus. Watten werd een plaats waar het volk vergaderde.

Wanneer het Avondmaal werd bediend, trokken duizenden naar deze plaats. De stammen gingen op naar Gods Huis om feest te vieren. Velen vonden een gastvrij onderkomen in het huis van David Steven, die tot de vooraanstaande "Men" van Caithness behoorde. 's Avonds was het huis van Steven helemaal vol. Het gebeurde wel dat de gesprekken over de wegen, die God met Zijn volk houdt, tot het aanbreken van de volgende morgen doorgingen. De tekenen van Gods tegenwoordigheid waren dan duidelijk zichtbaar.

Gunn was zeer voorzichtig bij de toelating tot de Tafel. In andere plaatsen, waar hij met Avondmaalsdagen sprak, bedroefde het hem dat zoveel wereldse mensen aanzaten. Zo sprak hij op een keer in Halkirk: "Van de meesten aan deze tafel moet gezegd worden dat zij hun gemeenschap vinden in aardse goederen en niet aan des Heeren Tafel.” Het catechetisch onderwijs vond Gunn van groot belang. Hij was getrouw in het behandelen van mensenzielen. Een oude vrouw, die van een arminiaanse geest was, moest antwoord geven wat het Avondmaal des Heeren is. Zij zei: "Ik kan het antwoord niet herhalen, maar ik weet er al genoeg van.” De predikant gaf ten antwoord: "Het hart is arglistig.” De vrouw: "Ja, de harten van de goddelozen, maar ik heb een goed hart.” De predikant: "Er is niemand die goed doet, ook niet tot één toe.” De vrouw weer: "Maar er zijn veel goede mensen.” Gunn: "Indien u dit gevoelen blijft vasthouden, moet ik u van het Avondmaal afhouden en indien u naar de eeuwigheid gaat, zoals u bent, zult u vergaan en, helaas! U hebt hetzelfde gevoelen als ieder menselijk hart heeft, hoewel ze bij u zonder bedekking naar voren treedt.”

Alexander Gunn waarschuwde met ernst tegen de zondige praktijken die in Watten voorkwamen, zoals het dansen, smokkelen en drankmisbruik. In het begin van de negentiende eeuw was het de gewoonte om na de kerkdienst openbare mededelingen te doen. Gunn verafschuwde deze gewoonte. Toen op een zondag bij de verkiezing

van het parlement in de kerk een proclamatie moest worden voorgelezen, weigerde Gunn dit te doen. De sheriff bedreigde hem hierop met gevangenisstraf, maar de predikant hield voet bij stuk. Toen gelastte de sheriff een officier om de proclamatie voor te lezen. De predikant verbood dit binnen de muren van de kerk te doen. Op de bewuste zondag gaf Gunn buiten een psalm op, waar hij aan toevoegde: "Laat ons tot de eer van onze Verlosser zingen.” Hij sprak met grote kracht. Na de dienst trof de sheriff een leeg gebouw aan. Gunn schroomde niet om ook voor de overheid voor de eer van zijn Meester uit te komen.

De predikant van Watten wist uit ervaring wat een dienstknecht van Christus nodig heeft. Bij de bevestiging van Walter Ross Taylor, als voorganger in Thurso in 1831, sprak hij uit 2 Tim. 2:15. Hij stelde de vraag: "Hoe heeft het werk voortgang?" en beantwoordde deze als volgt: "Alleen door het geloof van Christus' Woord en belofte:

"Ziet Ik ben met u.” "Dat is genoegzaam voor u, er moge tegenop komen wat wil.

Maar wat u moge overkomen, kleef vast aan het Woord des Heeren en houd u aan Zijn werk en zekerlijk zal Hij u Zijn belofte vernieuwen en in uw bevinding zeggen:

"Vreest niet want ik ben met u, weest niet versaagd, want Ik ben uw God.” 0 kleef dan de Heere aan, te allen tijd, kleef Zijn Woord aan en het werk waartoe gij geroepen zijt, standvastig vervolgend de grote einden van het werk der bediening, getrouwelijk getuigenis gevend van Christus en biddende zielen waarschuwend. U zult bevinden dat de Heere altijd nabij u is, wanneer ge op Hem wacht.” Gunn was een ware voorganger in het werk der bediening. Het ging hem niet om zijn eigen roem, maar om zielen voor Christus te winnen. Hij stierf in september 1836, 62 jaar oud. Zijn sterfhuis was de pastorie van Thurso. Op het kerkhof van Watten siert een steen zijn graf: .”.. een standvastig getuige voor de eer van Christus en de rechten van Zijn volk.” David Steven uitte op de volgende wijze zijn droefheid, wegens het verlies van zijn geliefde leraar: "Gij hebt dit duistere toneel verlaten en vele bedroefde harten en betraande ogen achtergelaten. In de tijd dat u de wijngaard binnenkwam, waren de heggen afgebroken, en doornen en distelen bedekten haar plaats, wilde beesten graasden hierop zonder onderbreking, maar door genade verkondigde u getrouw de naam van Sions Heere en Koning en streed u voor de eer van haar wetten en voorrechten. U ontving in ruime mate van de onverschrokken geest en moed van de hervormers, zodat uw vermaardheid ook hierbuiten werd verbreid en vele schaapherders, die geen acht gaven op de verwoestingen en de beschimpingen die op Sion waren gevallen, werden beschaamd. Door uw leven en gesprekken, door uw voorbeeld en onderwijzingen, hebt ge uw medezondaren zonder enige verontschuldiging gelaten. Wat onschuldige vermaken werden geheten, noemde u met hun Schriftuurlijke namen "brasserijen en dergelijke.” En wanneer we de Schrift lezen en de teksten vinden waaruit u, een heraut van barmhartigheid, de waarheid Gods verklaarde tot vermaning en opbouw van zielen, worden wij teruggeleid naar de dagen die al lang zijn voorbijgegaan. Indien wij ten laatste verloren zullen gaan, zal ons bloed niet in uw slip gevonden worden. De gedachtenis der rechtvaardigen zal in eeuwige gedachtenis worden gehouden en waarlijk de uwe is liefelijk voor degenen die u hebt achtergelaten."

Een volgende getrouwe wachter in de wijngaard van Caithness was John Munro. Toen zijn grootmoeder op haar sterfbed lag, sprak zij tot John: "Mij is verteld dat je vaders grootmoeder heeft gezegd dat de Heere haar 4 zonen en 2 dochters had gegeven, van wie de satan er niet één in de rampzaligheid zou zien. Ik ben niet zonder dezelfde hoop voor jou. Volg jij de weg van de Heere.” Voor haar sterven riep zij uit: "Is de heerlijke Herder niet gekomen? Is de heerlijke Herder niet gekomen?" Door het

geslacht van Munro liep een gouden draad. De overgrootvader van John Munro was John Munro of Card, die onder Thomas Hogg uit Kiltearn tot bekering was gekomen.

De Heere begon al vroeg met John te handelen. Tijdens zijn spel werd hij geroepen om naar de catechisatie te gaan, maar dat kwam erg ongelegen. In opstand ging hij toch maar. Zijn vraag wist hij wel op te zeggen. Deze was uit de Kleine Catechismus:

"Wat nuttigheid ontvangen de gelovigen uit de opstanding van Christus?" Bij het opzeggen van het antwoord kwam hem levend voor de geest, wat het verschil is tussen zijn ellendige staat en de zegen van hen, die in de eeuwige rust zijn ingegaan. Een verlangen werd in hem opgewekt om ook eenmaal in deze staat van volmaaktheid te mogen verkeren. De Heere riep hem tot de arbeid in Zijn wijngaard. Eerst werkte hij in Achreny, waarna hij naar de Gaelic kapel in Edinburgh verhuisde. In 1825 ontving hij een beroep van Halkirk dat hij aannam. In het midden van de achttiende eeuw diende John Sutherland deze gemeente. Deze voorspelde hen dat het jaren zou duren, voordat deze plaats weer een getrouwe herder in haar midden had. Deze voorspelling kwam uit toen John Munro predikant werd. Hij verhoogde Christus in zijn prediking.

Alleen voor totaal verloren schepselen was de Zaligmaker in de wereld gekomen. In Wiek hield hij een preek over psalm 45: "Gij zijt veel schoner dan de mensenkinderen.” Zijn begin was als volgt: "Toen ik hier vanmiddag kwam, werd ik getroffen door de schoonheid van de schepping. De groene velden, de sprankelende beekjes, de bloeiende hagen, glimlachten alle en verheugden zich in de zonneschijn.

Ik dacht bij het zien van deze pracht aan de Schone, die alle dingen heeft gemaakt en ook onderhoudt. Hij is oneindig meer in het werk van de verlossing. Ik dacht aan de schoonheid van Zijn Godheid en aan de schoonheid van Zijn mensheid. Was Hij niet schoon in Zijn kribbe, schoon in de wieg, schoon in Zijn leven, schoon in Zijn dood.

Ja, zo schoon is Hij, dat mijn gehele ziel Zijn gevangene werd en ik begon Hem te prediken aan de vogels in de lucht en nu wil ik Hem aan deze gemeente prediken.”

Op een maandag na de Avondmaalszondag in Thurso ontmoette Neil Macpherson hem vroeg in de morgen. Neil was verbaasd hem zo vroeg buiten te vinden. Munro vertelde hem dat hij een tekst zocht, maar deze nog niet had gevonden. Hij moest die dag de Avondmaalstijd besluiten. Enkele uren later vond Neil de predikant in de pastorie op zijn knieën, biddende en smekende om licht en leiding. Bij het binnenkomen van de kamer waar hij was, herhaalde Neil het woord van Salomo: "Ik ben een Roos van Saron ...", "dat is uw tekst vandaag.” En toen Munro de kansel opkwam, herhaalde hij dezelfde tekstwoorden en verklaarde hij deze met veel ruimte voor zijn hoorders.

Wonderlijke dingen staan van John Munro opgetekend. Zo preekte hij in Thurso in de openlucht, toen een regenwolk boven de vergadering dreef en grote druppels water begonnen te vallen. Munro onderbrak zijn preek en begon de Heere in het gebed aan te roepen, of het Hem behagen mocht om de hemelen op te binden, zodat Zijn volk ongestoord naar het Woord kon luisteren. De wolk dreef af naar het westen en veroorzaakte aan de andere kant van de heuvel zo'n ontzettende stortbui dat de weg, die aan de plaats van samenkomst grensde, geheel overspoeld werd. Maar niet één druppel viel op het volk. "Heere, wij hebben gevraagd en U hebt geantwoord", zo dankte Munro de Allerhoogste voor Zijn bewarende goedheid.

In 1847 ontsliep John Munro in de Heere. Zijn lichaamssmarten voor zijn sterven waren groot, maar geen klacht kwam over zijn lippen. "Hij heeft alle dingen welgedaan, Hij deed niets verkeerd en zal het nooit doen", merkte hij op. "U hebt veel pijn", zei iemand, waarop hij antwoordde: "John Knox zei dat hij geen leed behoorde te hebben van de pijn die de strijd tot een einde bracht.” Veel troost putte hij uit de

woorden: "Zie, Ik kom haastelijk.” In de nacht, voordat hij stierf, bereikte zijn lijden een hoogtepunt. Hij wist dat zijn Zaligmaker een zwaarder lijden had ondergaan. "Hij heeft de pers alleen getreden.” "Ik zal spoedig in mijn rust zijn", sprak hij enkele uren voordat hij de laatste adem uitblies.

Evenals op Lewis komen wij in Caithness Finlay Cook tegen. De gebroeders Cook waren wijd en zijd vermaard in de Hooglanden. Finlay verhuisde van Lewis naar Reay. Zijn broer Archibald had een heel ander karakter dan hij. Was Finlay zachtmoedig en winnend in zijn prediking, Archibald preekte scherp de wet van God.

Hij zocht in te dringen tot de verborgen schuilhoeken van het menselijk hart. De valse gronden buiten Christus probeerde hij te ontdekken en voor de dag te brengen. Zijn prediking was doorzoekend, levend en krachtig. Maar beide broers waren één in het geloof. Hun leven ademde de kracht der Godzaligheid en Christus was hun alles. Een tijdlang woonden beiden binnen de palen van Caithness. Archibald verbond zich in 1823 aan de gemeente van Berriedale en Bruan. Zijn bediening had een goed onthaal onder het volk. Wat Watten betekende voor de Engelssprekenden, was Bruan voor degenen die alleen het Gaelic machtig waren. En voor mensen die beide talen konden spreken, was het wel eens moeilijk om te beslissen welke kant zij moesten uitgaan.

Want zowel Alexander Gunn als Archibald Cook hadden in ruime mate de zalving van de Heilige Geest en hun bediening was met kracht. Verschillen tussen de beide leraars waren er wel. Gunn preekte meer leergericht de wet en het evangelie. De wet, welke 's mensen ellende openbaart in een verbroken werkverbond en het evangelie door de Persoon, werk en ambten van de Verlosser te ontvouwen. Archibald Cook was meer bevindelijk in zijn prediking. Hij ontleedde het menselijk hart van de wedergeborene en de onwedergeborene. De bevindingen en gevoelens van de gelo-vige in de verschillende fasen wist hij als geen ander naar voren te brengen. Zoals de hoogten en diepten van het geloofsleven, de aanvechtingen van de boze en de uitlatingen van de Goddelijke vertroostingen in Christus. Zielen in hun angsten, in boeien en banden, wist hij altijd raad te geven. Alexander Gunn en Archibald Cook vulden elkaar aan tot nut van vele zielen in het land van Watten en Bruan.

James MacAdie had beide leraars lief, want beiden waren voor hem gebruikt. Door de prediking van Gunn kwam James onder diepe zielsbenauwdheid. Op een zondagmorgen geraakte zijn angst tot een grote hoogte. Hij werd overspoeld door een gevoel van zijn verdorvenheid en toen hij op weg naar de kerk was, vermeed hij de openbare weg om te voorkomen dat hij met mensen in aanraking kwam. Hij was namelijk bang dat hij met zijn melaats bestaan anderen zou besmetten en veront-reinigen. Toen hij zijn weg over sloten en dijken ging, zag hij zichzelf nog vuiler dan

In document 1 GELIJK DE DAUW VAN HERMON (pagina 182-195)