∗ De Noorderlingen
De Noorderlingen, opgericht in 1984, is een combinatie van een productiehuis voor jongerentheater en een vooropleiding voor de toneelschool. Op de eigen website staat De Noorderlingen omschreven als “een plek voor jonge bevlogen theatergekken in het noorden”. Er wordt lesgegeven aan jongeren tussen de twaalf en achttien jaar. Door de Productiegroep (jongeren vanaf achttien jaar) worden voorstellingen gespeeld die worden geregisseerd door professionele regisseurs. Het theater dat De Noorderlingen maakt is, zo staat op de website omschreven, “met beide voeten geworteld in de maatschappij”. Jongeren doen auditie in de vorm van een workshop, waarbij wordt gekeken naar de mogelijkheden van het individu: “spontaan reageren, creatief zijn, open staan en het gebruiken van de fantasie.” Tevens wordt er gekeken naar discipline, het doorzettingsvermogen en het vermogen om met anderen samen te werken.
Als de jongere naar aanleiding van de auditie is aangenomen bij De Noorderlingen, zit hij of zij het eerste half jaar in de Introductiegroep. Gedurende deze periode ontdekt het individu of het theatervak echt wat voor hem of haar is. In de lessen worden de jongeren getraind in het toneelspelen. Er wordt kennis gemaakt met allerlei vormen van en opvattingen over het theater (maken). De spelers werken toe naar een presentatie in het productiehuis, de Groningse theaters of op andere locaties. Als een jongere het eigen talent verder wil ontwikkelen kan er worden doorgestroomd naar de lesgroepen op drie niveaus. In deze lesgroepen wordt lesgegeven door professionele docenten, acteurs en regisseurs. Belangrijke aspecten bij deze lessen zijn beweging, dans, improvisatie en teksttoneel. De lessenreeks wordt afgesloten met een openbare presentatie.244
244
www.denoorderlingen.nl (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013) PROFIEL
Totaal aantal leerlingen 69 leerlingen
Leeftijden 12-18 jaar (Productiegroep 18-21 jaar)
Locatie De Noorderlingen (Moesstraat)
Respondenten 7
∗ Jongens 4 respondenten (18-20 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (18-19 jaar) Opleidingsniveau
respondenten
VMBO, HAVO, VWO, Gymnasium en MBO
Contactpersonen Nicolette Klein Bleumink (zakelijk leider) Koen Jantzen (artistiek leider)
◊ De Productiegroep
“De Productiegroep is het gezicht van De Noorderlingen. Deze wordt jaarlijks samengesteld uit de meest getalenteerde Noorderlingen, die hun middelbare schooldiploma hebben behaald
en die de ambitie hebben om van het theatervak hun beroep te maken. Onder regie van professionele en vaak jonge theatermakers, ontwikkelen zij vier voorstellingen per seizoen.” 245
In het onderzoek zijn de zeven jongeren van de Productiegroep 2011-2012 van De Noorderlingen geïnterviewd. Zij worden omschreven als ‘talentvolle en ambitieuze’ jongeren die allen verder willen naar de toneelschool. In het programmaboekje van het Jonge Harten Festival van 2011 staat in een kort interview beschreven hoe onder andere docent Taco van Dijk te werk gaat: hij geeft de spelers slechts een kader en legt op voorhand niet tot nauwelijks iets vast. De spelers krijgen vervolgens de ruimte om hieraan een eigen invulling te geven. Hij stelt: “Dit is in eerste instantie een kwestie van zoeken, van heel veel materiaal verzamelen en alle mogelijkheden onder de loep nemen. Op deze manier blijft er ruimte over voor het ontstaan van iets nieuws. Het verhaal wordt in een later stadium belangrijk.”246
“De Noorderlingen heeft een unieke positie in het Nederlandse theaterbestel. Al sinds de oprichting in 1984, overspoelen veel jonge acteurs uit het noorden de landelijke toneelscholen. Daar wordt De Noorderlingen betiteld als hofleverancier.”247
245 Brochure van De Noorderlingen, gedownload van www.denoorderlingen.nl (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013) 246 Programmaboekje Jonge Harten Festival 2011.
247
∗ Het NNT Dichterbij project
PROFIEL
Totaal aantal deelnemers 60 jongeren
Leeftijden 14-18 jaar
Locatie Theater de Machinefabriek
Respondenten 3
∗ Jongens 1 respondent (14 jaar)
∗ Meisjes 2 respondenten (14-16 jaar) Opleidingsniveau respondenten VMBO en VWO
Contactpersoon René de Haan (hoofd educatie NNT)
Het idee voor het project is afkomstig van Ria Rottier, hoofd educatie bij het NNT Groningen. Zij vond dat er iets ‘voor en door jongeren’ moest komen. Al gauw kwam zij met het NNT Dichterbij, een project waarin zestig jongeren tussen de veertien en achttien jaar uit Groningen, Friesland en Drenthe in Theater de Machinefabriek van het Noord Nederlands Toneel samen een theatervoorstelling maken. Dit project is gestart in 1999 en vindt altijd plaats tijdens de voorjaarsvakantie. Er wordt sinds 2008 samengewerkt met Club Guy & Roni. Onder begeleiding van studenten van diverse regieopleidingen en de opleiding theatervormgeving van Academie Minerva en de medewerkers van het NNT en Club Guy & Roni wordt in een week tijd een eigen theaterstuk in elkaar gezet. De uiteindelijke voorstelling wordt aan het eind van de week drie à vier keer opgevoerd in Theater de Machinefabriek.248 Veel van de voorstellingen zijn gebaseerd op een bestaand theaterstuk: De Meeuw (1999), Faust (2002), Woyzeck (2004) en Romeo en Julia (2006). Daarnaast zijn er verhalen opgevoerd uit populaire genres zoals thrillers, detectives en sciencefiction. De voorstellingen uit 2010 (Alice in Wonderland), 2011 (Teiresias) en 2012 (Hamlet) waren een opmaat naar de voorstelling die het Noord Nederlands Toneel vlak daarna zelf op de planken zou brengen.
Het doel van het project is “jongeren in [te] wijden in het soort totaaltheater dat we [het Noord Nederlands Toneel] maken” en hen een kijkje te laten nemen en laten ervaren wat het is om theater te maken in een professioneel gezelschap.249 De jongeren kunnen tijdens het project deelnemen aan verschillende disciplines: acteren, dansen, muziek maken, podiumtechniek, video filmen en monteren. Al deze onderdelen worden door elk van de deelnemers beoefend en komen in het maakproces samen. Deelname aan het project staat voor iedereen open en wordt dan ook niet voorafgegaan door een auditie, want “iedereen moet een kans hebben om mee te doen, ongeacht of iemand nou veel of weinig met toneel doet, veel ervaring of talent heeft.”250 In elk van de toneelstukken wordt door de jongeren een eigentijdse visie gegeven op de thematiek van de voorstelling.
248
In 2010 werd het stuk opgevoerd in de Stadsschouwburg te Groningen. 249
http://www.nnt.nl/nnt-in-groningen/ (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013) 250
∗ Kunsten, Theater, Media en Muziek (Noorderpoort College)
PROFIEL
Totaal aantal leerlingen ± 100, verdeeld over 4 leerjaren
Leeftijden Vanaf 16 jaar
Locatie School voor de Kunsten
Respondenten 6
∗ Jongens 3 respondenten (18-20 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (17-19 jaar) Opleidingsniveau respondenten MBO en HAVO
Contactpersoon Linda Jacobsen (docent eerstejaars) Marieke Voorzee (docent tweedejaars)
De School voor de Kunsten (onderdeel van het Noorderpoort College Groningen) kent een breed scala aan opleidingen op het gebied van kunst en multimedia: Art & Design, Drama, Evenementenorganisatie, Grafische vormgeving, Mediamanagement, Musical, Muziek en Podium- en evenemententechnicus (algemeen, toneel, licht of geluid). Voor dit onderzoek zijn eerste- en tweedejaars leerlingen van de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek geïnterviewd. In deze opleiding wordt de leerling voorbereid op verschillende projecten, zoals een voorstelling of expositie, waarbij publiek wordt betrokken. De opleiding wordt gekoppeld aan de praktijk door middel van stages en projecten binnen en buiten de school. Daarnaast worden er door de leerlingen regelmatig workshops gevolgd, verzorgd door mensen uit de praktijk.
De opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek kent een viertal richtingen: Artiest (Algemeen), Artiest (Drama), Artiest (Musical) en Artiest (Muziek). Voor dit onderzoek zijn leerlingen van de richtingen Drama en Musical geïnterviewd. In beide richtingen houdt de leerling zich naast het acteren bezig met zang, muziek en dans. Samen met anderen worden stukken voorbereid en opgevoerd. Sectoren waar de leerlingen in de toekomst eventueel aan de slag zouden kunnen gaan zijn onder andere het theater maken, in een film of tv-studio of als dramadocent. Na de afronding van de opleiding heeft de leerling een MBO niveau-4 diploma en kan doorstromen naar het HBO. Opleidingen die hierop aansluiten zijn de Kleinkunstacademie, acteeropleidingen, dansopleidingen, muziekopleidingen (waaronder het conservatorium te Groningen of de Academie voor Popcultuur te Leeuwarden) of docentenopleidingen in dans, muziek of theater.251
251
∗ De Jeugdtheaterschool
PROFIEL
Totaal aantal leerlingen ± 450 leerlingen
Leeftijden 8-18 jaar
Locatie Theaterwerkplaats / Prinsentheater
Respondenten 6
∗ Jongens 2 respondenten (16-17 jaar) ∗ Meisjes 4 respondenten (17-26 jaar) Opleidingsniveau respondenten VWO, MBO, HBO en WO
Contactpersoon Annemiek Dijkstra (artistiek leider en docent)
De Jeugdtheaterschool – Theaterwerkplaats ‘De Prins van Groningen’ biedt jongeren tussen de acht en achttien jaar de mogelijkheid om theater te (leren) spelen aan de hand van verschillende cursussen voor diverse leeftijden en op verschillende niveaus. Op dit moment volgen ongeveer 450 kinderen en jongeren lessen aan de Jeugdtheaterschool. De redenen hiervoor zijn, zo staat op de website beschreven, dat jongeren “het spelen leuk en interessant vinden” of dat “ze hun beroep willen maken van dit bijzondere vak”. Bij de kindercursussen (van acht tot twaalf jaar) wordt er geprobeerd om op een laagdrempelige manier fantasie en samenspel bij de kinderen te stimuleren. Bij de jongerengroepen (vanaf twaalf jaar) wordt er “met inzet en betrokkenheid gewerkt aan het verbeteren en ontdekken van het spel vanuit stem, beweging en verbeelding.”252
Onder het motto ‘wie traint moet spelen’ maakt de Jeugdtheaterschool elk jaar eigen producties. Meestal worden de voorstellingen in eigen beheer geproduceerd, af en toe in samenwerking met andere organisaties, waaronder Theatergroep DOX en het Jonge Harten Festival. Wie twaalf jaar of ouder is, kan zich inschrijven voor één van de Introductiecursussen (twaalf tot dertien jaar of veertien tot achttien jaar). Voor deze Introductiecursus geldt: “Iedereen mag meedoen. Ervaring is een voordeel, maar zeker geen noodzaak.” In de laatste les van de Introductiecursus hoort de jongere of hij of zij door mag naar de Bovenbouw. In de Bovenbouw van de Jeugdtheaterschool wordt er samen met de docent verder gewerkt aan de eigen spelontwikkeling. In de twee basisjaren krijgt de leerling gevarieerd les in tekst, improvisatie en beweging. Aan de hand van deze basisjaren worden de cursisten ingedeeld in één van de vier niveaus. De niveaugroepen en lessen sluiten aan bij het eigen spelniveau. Leerlingen die het vierjarige traject van de Jeugdtheaterschool met succes hebben doorlopen en zich verder willen ontwikkelen, komen in aanmerking voor Het Peloton/De Topgroep. In deze groep kunnen de spelers zich verdiepen in een bepaald onderwerp, werken aan individuele leerwensen of een eigen, speciale voorstelling maken.253
252
http://www.theaterwerkplaatsgroningen.nl/jeugdtheaterschool/ (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013) 253 Idem. (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013)
∗ De Steeg
PROFIEL
Totaal aantal spelers Verschilt per productie
Leeftijden 17-20 jaar
Locatie Prinsentheater en op scholen
Respondenten 2
∗ Jongens 1 respondent (19 jaar)
∗ Meisjes 1 respondent (18 jaar)
Opleidingsniveau respondenten MBO
Contactpersoon Karin Noeken (artistiek leider en regisseuse)
De Steeg is een productiehuis voor professioneel jeugdtheater. Dit productiehuis maakt jaarlijks, met een team van, zo staat op de website omschreven, ervaren, talentvolle en bevlogen theatermakers, diverse voorstellingen voor jongeren vanaf twaalf jaar. De voorstellingen worden gespeeld op scholen in het voorgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Er wordt gewerkt met jonge acteurs in opleiding (zeventien tot twintig jaar). De actuele onderwerpen van de voorstellingen zouden ervoor kunnen zorgen dat de het voor de jongeren herkenbaar is: “dat maakt de drempel van onze voorstellingen laag en de impact groot.” De voorstellingen zouden dan ook goed kunnen aansluiten op diverse schoolvakken, waaronder Culturele en Kunstzinnige Vorming, maatschappijleer en geschiedenis.254 De voorstellingen hebben een tweetal ‘doeleinden’: jongeren komen in contact met het theater als kunstvorm en worden uitgenodigd om mee te discussiëren over het thema van de voorstelling. Het lesmateriaal dat bij de voorstelling is ontwikkeld, biedt hiervoor diverse handvaten. Door het combineren van de actualiteit met ervaringen, is er getracht om toegankelijke voorstellingen te maken waarin de jongere zichzelf zou kunnen herkennen. Er worden, naar eigen zeggen, voorstellingen gemaakt “die prikkelen en aan het denken zetten.” De voorstellingen bieden een ander perspectief op dingen. De gelaagdheid van de voorstellingen maakt hen toegankelijk voor jongeren van alle opleidingsniveaus en (culturele) achtergronden: “De voorstellingen zijn zodanig opgebouwd dat iedereen er op zijn of haar eigen niveau uithaalt wat er in zit.”255
De inzet van jonge acteurs zou de herkenbaarheid en impact van de voorstellingen ten goede kunnen komen: zij spreken dezelfde taal en brengen eigen verhalen en ervaringen in. Op die manier is er een goede aansluiting mogelijk op de leefwereld van het publiek. Door de professionele begeleiding wordt de artistieke kwaliteit gewaarborgd. De Steeg onderhoudt nauwe banden met het onderwijs, maar wordt ook regelmatig benaderd door organisaties om specifieke onderwerpen onder de aandacht van jongeren te brengen. Aan de voorstellingen wordt een belangrijke maatschappelijke waarde toegekend.
254
http://www.desteeg.info/pages/desteeg/algemeen.htm (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013) 255
∗ Theater te Water
PROFIEL
Aantal spelers 6 spelers per productie
Leeftijden Vanaf 17 jaar
Locatie Aan boord van theaterschip De
Verwondering (Zomerproductie) en in diverse buurt- en dorpshuizen in de Noordelijke provincies (Winterproductie)
Respondenten 10
Eenmalig geïnterviewd 5 respondenten Pre- en postinterview 5 respondenten
∗ Jongens 7 respondenten (18-28 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (18-22 jaar) Opleidingsniveau respondenten HAVO, VWO, MBO, HBO en WO Contactpersoon Ien Oostindie (zakelijk leider)
Just Vink (artistiek leider)
Theater te Water is een gezelschap dat in 1982 is opgericht door regisseur Just Vink. Het gezelschap maakt twee producties per jaar, één in de zomerperiode, en één in de winter. Theater te Water heeft een tweetal belangrijke functies: zij brengt het theater naar de mensen toe en is een platform en kweekvijver voor (jong) talent. Van oorsprong was het concept van Theater te Water voornamelijk gericht op het spelen van de producties aan boord van het theaterschip ‘De Verwondering’. Tegenwoordig wordt alleen de zomerproductie gespeeld aan boord van het theaterschip, waarbij wordt aangelegd in verschillende plaatsen in Groningen, Drenthe en Friesland. In de winter wordt de voorstelling gespeeld in diverse dorpshuizen, theatertjes en buurtcentra in de Noordelijke provincies. Het gezelschap wil een zo’n breed mogelijk publiek aanspreken en hen laten zien dat “toneel zo mooi is en het zonde is als dat alleen maar beperkt blijft tot een soort bovenlaag”.
De spelers worden spelmatig gecoacht, in dit proces wordt getracht om het eigen talent te laten ontdekken en deze verder te ontwikkelen. De spelers hebben verschillende achtergronden en motivaties om mee te werken aan een productie van Theater te Water: een leerzame stageplaats (vooral vanuit de opleiding Kunst, Theater, Muziek en Media van het Noorderpoort College), oriënteren of het theatervak wat voor hem of haar is, een halfjaartje ertussenuit of ervaring opdoen om daarna naar één van de toneelscholen te kunnen gaan. Door de diverse interesses wordt de spelersgroep elke productie een gemêleerd gezelschap.
*
Bij dit gezelschap heb ik, omdat ik hier tijdens het schrijven van mijn scriptie stage heb gelopen, naast eenmalige, reflectieve interviews (vijf spelers van de Winterproductie 2011-2012), tevens pre- en postinterviews kunnen doen, waarbij ik vijf spelers van de Zomerproductie 2012 vanaf halverwege maart tot begin oktober 2012 van dichtbij heb kunnen volgen.