Oscar28 is 25 jaar geleden geboren in de buurt Jorgien Andrai in Managua. Hij is de tweede zoon in
een gezin van drie zoons en twee dochters. Op zijn achtste verhuizen ze naar een andere buurt, Henrique Gutierrez, en hebben ze een eigen huis. Maar zeven jaar geleden heeft zijn moeder hun huis verkocht en sindsdien wonen ze in Milagro de Dios29.
Oscar is tot de tweede klas van de middelbare school (colegio) gekomen en toen is hij van school af gegaan, omdat zijn vader steeds te laat was met het betalen van het schoolgeld. Zijn oudere broer is tot het derde jaar gekomen en zijn oudste zus heeft als enige haar diploma gehaald, zij studeert nu rechten aan een universiteit in Managua en is politieagente. Dit jaar is zijn jongere broer net het leger in gegaan, omdat dit hem de enige mogelijkheid leek om geld te verdienen, en zijn jongste zus zit in het derde jaar van het colegio. Vanaf dat zijn ouders trouwde is zijn moeder huisvrouw (ama de casa) geweest en zijn vader is timmerman die soms een opdracht
28 Dit materiaal komt uit interview E3 van 11 juni 2004. We praten voor het huis van zijn zus, die aan het werk is. Er
is niemand in de buurt die ons kan horen of kan zien.
29 Milagro de Dios is een buurt aan de zuidoost rand van Managua. De wijk bestaat ongeveer acht jaar, er is
elektriciteit, maar de watervoorziening is erg onregelmatig en onbetrouwbaar. De straten zijn onverhard en stoffig en de meeste huizen staan uit elkaar. Iedereen heeft een simpel hek om de tuin en de helft van de huizen is van hout. Ook hier heeft iedereen tralies voor de ramen en deuren.
Hoofdstuk 5 Mannen over geweld
53
krijgt van iemand uit de buurt. Oscar is blij dat het tenminste goed gaat met zijn zus en dat zij kans maakt op een betere toekomst. “Gracias a dios sigue adelante, no como nosotros, yo me
quedaba atrás.” (3) (Godzijdank komt zij vooruit, niet zoals ons, ik ben achter gebleven.)
Twee jaar geleden kwam hij hier in Milagro de Dios zijn huidige pareja (partner, vriendin) tegen, Anielka. Hij vond haar direct leuk en wist haar te versieren.
Me gustaba a mi, la tuve el día siguiente. Logré pues andar con ella, como novios, después fue que tuvimos nuestra relación y ya salió un niño, él que tenemos.
Ik vond haar leuk en de volgende dag had ik haar. Het lukte me om met haar te gaan, als vriend en vriendin, daarna was het dat we onze relatie begonnen en toen kwam er een kind, die we nu hebben. (p.2)
Ze hebben nu samen een zoontje van een jaar, maar ze wonen niet samen. Oscar woont bij zijn ouders en kleine zusje op de hoek van de straat en zijn partner woont verderop in de straat in een speciaal huis voor alleenstaande moeders. Tot een half jaar geleden woonde hij wel bij haar in het huisje, maar na een ruzie gooide Anielka al zijn kleren op straat, en sindsdien heeft Oscar al zijn kleren en spullen bij zijn ouders liggen. Meestal hangt hij wel bij zijn vriendin rond, ook omdat hij zonder vaste baan niks anders te doen heeft.
Soms kan Oscar zijn vader helpen met het maken van fotolijsten wanneer zijn vader een opdracht krijgt. En af en toe werkt Oscar in een timmermanswerkplaats aan een opdracht voor een meubel of een deur, maar meestal heeft hij geen werk en is hij bij zijn ouders in huis of bij zijn pareja. Zij is kapster en wordt door een NGO geholpen met het opzetten van een kapperszaak. Deze NGO probeert zo alle moeders uit het huis aan een inkomen te helpen. Voor zijn dagelijks onderhoud is Oscar nog steeds afhankelijk van zijn ouders, maar hij hoopt dat Anielka binnenkort genoeg gaat verdienen voor hun gezin en dat hij zelf ook werk vindt.
Naast zijn vrouw (señora), Anielka, heeft Oscar soms ook wel eens een vriendinnetje (noviacita), maar hij zou Anielka niet laten zitten, omdat ze samen een kind hebben. Hierdoor ziet hij zichzelf als “un poco fiel, no tan fiel fiel” (redelijk trouw, niet helemaal trouw trouw), maar als zij hiervan zou weten dan zou ze hem dumpen. Oscar is er daarentegen zeker van dat Anielka hem wel trouw is, want ze gaat bijna nooit de straat op, en als ze echt iets gaat doen dan gaat hij altijd met haar mee.
Als kind heeft Oscar vaak de ruzies en het geweld tussen zijn ouders meegemaakt. Het geweld begon volgens Oscar vanaf het moment dat zijn vader een andere baan kreeg en daarmee ook nieuwe vrienden en collega’s. Iedere vijftien dagen werd loon uitbetaald en gingen zijn vader en collega’s altijd drinken in een cantina (kroeg). Oscar’s vader dronk dan totdat hij dronken was. Nooit raakte hij betrokken bij een ruzie of gevecht met zijn vrienden of op straat. De problemen kwamen pas als hij dronken thuis kwam.
Y a veces venia noche y talvez estábamos acostados ya y venia botando la puerta, empujando, tocando. Y mi mama se levantaba y se regañaba, dice le por que venia a esta hora. Y a el no le gustaba que le reclamaran, entonces el se ponía ya atrevido pues, hasta pegar, hasta le pegaba. Y cuando él pegaba a mi mama yo me metía pues, a separarlos pues, que no pegara a ella. Y mis hermanos también se metían porque siempre era eso pues, cuando él venía tomado siempre le pegaba, si no le pegaba a mi mama, le pegaba a mi hermano, entonces nosotros nos metíamos que no le pegara a mi mama. Y así, mi mama recorrió ir a la policía, y el tuvo preso.
En soms kwam hij ‘s avonds laat thuis, terwijl wij al sliepen, en dan klopte, duwde en sloeg hij op de deur. En mijn moeder stond dan op en berispte hem, vroeg hem waarom hij zo laat thuis kwam. En hij hield er niet van als hij beklaagd werd, dus werd hij boos, totdat hij ging slaan, totdat hij haar sloeg. En als hij mijn moeder sloeg dan sprong ik ertussen, om ze uit elkaar te halen, zodat hij haar niet zou slaan. En mijn broers bemoeiden zich er ook mee, omdat het altijd zo ging, als hij dronken thuis kwam sloeg hij haar altijd, en als hij niet mijn moeder sloeg, dan sloeg hij wel mijn broer, dus sprongen wij ertussen zodat hij mijn moeder niet zou slaan. En zo, ging mijn moeder dus weer naar de politie, en ging hij de gevangenis in. (p.6)
Hoofdstuk 5 Mannen over geweld
54
Volgens Oscar gingen deze ruzies meestal over huishoudelijke dingen en met name over het eten wat zijn moeder altijd klaarmaakt.
Cuando venia tomado ya no había comida. Talvez mi mama no lo ha hecho, o talvez estaba cocinando. Ya se pone enojado, que la hora que él viene quiere que esté la comida, si no esta ya esta peleando pues. Entonces mi mama varias veces se pone temprano para no estar peleando con él, se pone temprano a cocinar y esperarlo pues que él venía. Y a veces dilataba, tenía la comida fría, entonces él venía, no le gustaba, la tiraba.
Als hij dronken thuis kwam en er was nog geen eten. Misschien had mijn moeder het nog niet klaargemaakt, of misschien stond ze te koken. En dan wordt hij al boos, dat als hij thuiskomt dan wil hij dat het eten klaar is, als het er nog niet is dan is hij al aan het ruzie maken. Dus een aantal keer begint mijn moeder vroeg, om geen ruzie te krijgen met hem, begint ze vroeg met koken en wacht ze op hem totdat hij thuis komt. En soms duurde dat lang, en was het eten koud, dus toen hij kwam, vond hij het niet lekker en gooide hij het eten op de grond. (p.19)
Door de gevangenis en door de kerk is hij uiteindelijk veranderd, zegt Oscar. Hij en zijn moeder gaan vaak naar de Evangelische kerk hier in de buurt. Zijn tante heeft zijn vader een aantal keer meegenomen en nu gaat hij iedere week en heeft hij zichzelf weten te veranderen door het evangelie.
Oscars pareja, Anielka, had ook een vader die veel dronk en dan thuis ruzie maakte met haar moeder en uiteindelijk ging slaan. Hij sloeg niet alleen zijn vrouw, maar ook zijn dochters, totdat hij zijn twee dochters het huis uit gooide. Een van hen, Anielka, is uiteindelijk terecht gekomen in het huis van de NGO. Anielka’s zus zwerft nog steeds rond door de stad en probeert wat geld te verdienen met het verkopen van water op straat en in de prostitutie.
Niet alleen zijn vader dronk veel, ook Oscar’s oudere broer en hijzelf drinken soms totdat ze dronken zijn. Het verschil tussen Oscar en zijn broer is dat zijn broer dan rustig blijft terwijl Oscar vaak gaat vechten met zijn vrienden.
Siempre cuando yo tomaba había pleitos. Con mis amigos, con los mismos con quien estoy tomando. A veces porque ellos me provocaban pues, me provocaban y no me iba a dejar tampoco, siempre peleamos pues. Pero al otro día ya estamos amigos otra vez. Solo decían guarero, por guaro pues andábamos peleando.
Altijd als ik dronk waren er gevechten. Met mijn vrienden, met dezelfde met wie ik aan het drinken ben. Soms omdat ze me provoceerden, ze provoceerden me en ik wilde het er ook niet bij laten, we vochten altijd. Maar de volgende dag waren we alweer vrienden. We zeiden dan ‘dronkelap’, door de drank waren we aan het vechten. (p.9)
Met zijn pareja is het bij Oscar maar twee keer zover gekomen dat hij haar geslagen heeft. Meestal krijgen ze ruzie omdat zij jaloers is, vertelt Oscar.
Mi pareja lo que tiene es bien celosa, si yo salgo a la esquina ya esta peleando, ya esta discutiendo con migo. No me quiere ver afuera pues, solo quiere que estoy encerada.
Wat mijn vrouw heeft is dat ze erg jaloers is, als ik naar buiten ga, naar de hoek van de straat gaat ze al ruzie maken, dan begint ze al met mij te discussiëren. Ze wil niet dat ik naar buiten ga, ze wil alleen dat ik opgesloten ben. (p.9)
Ze heeft wel een reden om jaloers te zijn, want Oscar heeft zo nu en dan wel een vriendinnetje buiten zijn relatie om. Dat heeft hij haar nog nooit verteld en hij denkt dat zij het ook niet weet, maar jaloers is ze wel. Anielka vertrouwt hem niet als hij alleen de straat op gaat.
Porque ella dice que ya salgo a ver mujeres, a estar enamorando, ella ya se pone así pues. Yo por no pelear con ella yo me quedo adentro, pero ya si vengo de la casa ya esta peleando conmigo, si. Ya una vez pues, me estaba reclamando por gusto, porque yo no estaba haciendo nada mal, y no me gusto y yo solo dije a ella que no quería que le golpea, hacerle nada, que se calmara. Pero una vez se pasó ella y me recuñó aquí en el cuello, entonces me enojé y le di una en la nariz, un rente en la nariz, y saqué sangre. Pero después le dije que me disculpara porque ella me ha provocado y yo no lo quería hacer.
Hoofdstuk 5 Mannen over geweld
55
Want zij zegt dat ik naar buiten ga om vrouwen op te zoeken, om vrouwen te versieren, zij stelt zich dan gelijk zo op. En om geen ruzie met haar te maken blijf ik dan thuis, maar alleen al wanneer ik van mijn [ouderlijk] huis kom maakt ze al ruzie met mij. En een keer dus, was ze mij aan het bekritiseren voor haar eigen lol, want ik had helemaal niks gedaan, en dat beviel me helemaal niet en ik zei tegen haar dat ik niet wilde dat ik haar zou slaan, haar niks doen, dat ze zou kalmeren. Maar een keer gebeurde het weer en ze greep me hier bij mijn keel, dus toen werd ik boos en gaf ik haar een klap op haar neus, een dreun op haar neus, en kwam er bloed uit. Maar daarna zei ik haar dat ze me moest vergeven omdat zij me geprovoceerd had en ik dat niet wilde doen. (p.10)
Naderhand heeft Oscar spijt dat hij haar een klap gegeven heeft, hij voelt zich rot. Hij biedt haar zijn verontschuldigingen aan en blijft een tijdje in het huis van zijn ouders, totdat zij hem weer komt opzoeken.Oscar houdt heel veel van zijn vrouw, maar haar jaloezie en haar beschuldigingen als hij op straat is geweest vindt hij erg vervelend en dat is hij na twee jaar relatie meer dan zat. Sinds ze bij elkaar zijn maken ze zeer geregeld ruzie. Het is dan ook vooral voor zijn zoon dat Oscar samen met Anielka wil blijven.
Antes casi peleaba seguido con ella, peleaba bastante seguido, con su propio celos que ella tenía. Peleamos, discutíamos, ya cuando ya me ponía tan harto de eso, molestando algo que ya no siga pues. Entonces yo lo que hacía recurrir a los golpes con ella, ella no se dejaba, nos agarramos los dos. Yo le daba y ella me daba recuñas y así. Y ella no hacía caso, no sé porque ella siempre es así, quería que ella cambie, porque vivían solo por pleitos los dos, es solo que va a pasar pues, que vamos a separar, cada quien por su lado. A mi no me gustaría eso pues porque tengo mi niño con ella, no me gustaría pues que me niño se va por otro lado con ella. Quedarme pues aquí.
Vroeger hadden we heel regelmatig ruzie, ruziede ik heel vaak, met die jaloezie die zij heeft. Ruzieden we, discussieerden we, dus toen had ik zo genoeg van deze ruzies, me ergens mee lastig vallen wat niet klopt. Dus wat ik deed was teruggrijpen op het slaan bij haar, zij hield niet op, we grepen elkaar vast. Ik sloeg haar en zij krabde mij open en zo. En zij luisterde niet, ik snap niet waarom zij altijd zo is, ik wilde dat zij veranderde, want we leefden allebei alleen voor de ruzies, zo is het dat het voorbij gaat dus, dat we gaan scheiden, ieder zijn eigen kant op. Ik zou dat niet willen, omdat ik met haar een kind heb, ik zou dus niet willen dat mijn kind met haar ergens anders heen gaat. En dat ik dus hier blijf. (p.19)
Het geweld heeft Oscar thuis geleerd, van zijn vader. Op die manier leren de meeste mensen om geweld te gebruiken, want bijna iedereen heeft wel eens gezien hoe zijn vader zijn moeder sloeg. Ook al wil je het zelf niet, zit het toch in je, het is iets wat je meekrijgt van de vorige generatie. Maar hij zou dit wel anders willen, want het geeft hem altijd een slecht gevoel, zijn relatie gaat eraan kapot en uiteindelijk brengt het hem niks goeds. In plaats van ruzie maken zou hij haar liever raad geven: “que no sea loca, que no ser así, celando uno. Se siente menos que otro digo yo porque se
pone tercer lado, se siente menos.” (17) (doe niet zo gek, wees niet zo, steeds jaloers zijn op
iemand. Ze voelt zich minder dan een ander zeg ik, omdat ze zichzelf op de derde plaats zet, voelt ze zich minder.)
Door de workshop van de AHCV, die hij vorig jaar gevolgd heeft, weet hij dat geweld iets is wat je eigenlijk niet zou moeten doen, omdat je zelf ook geen slachtoffer zou willen zijn van geweld. Bovendien voelt hij zich slecht als hij zijn vrouw of een vriend slaat, geweld brengt je uiteindelijk niets. Zijn grootste motivatie om te veranderen is zijn zoontje. Oscar is bang dat hij hem kwijtraakt wanneer zijn vrouw zou vertrekken en bovendien wil hij niet dat zijn zoontje dezelfde dingen van hem leert die hij vroeger ook van zijn vader geleerd heeft. En sinds het begin van de workshop is hij ook al heel wat veranderd, want:
Si era un machista pues mas que todo antes, le decía a mi mujer, la mandaba, siento lo que quería decirle y me portaba mal con ella.
Was ik vooral een machista vroeger, ik gaf orders aan mijn vrouw, ik commandeerde haar, ik zei haar wat ik wilde en gedroeg me slecht bij haar. (p.14)
Hoofdstuk 5 Mannen over geweld
56
Drie maanden later hoor ik via via dat Oscar weer veel is gaan drinken. Anielka wilde dat hij zou
stoppen met drinken, anders zou zij de relatie verbreken. Oscar hangt nu vooral op straat rond met wat vrienden. Hij verdrinkt al zijn geld en is betrokken in vechtpartijen op straat. Anielka wil Oscar niet meer zien en gaat binnenkort met hun zoontje weer bij haar moeder wonen.
Oscar is een goed voorbeeld van een jongen man uit Milagro de Dios, Reparto Schick en Francisco Salazar, de armere buurten van Managua. Slechts af en toe heeft Oscar werk en verdient hij wat geld, de rest van de tijd kan hij bij zijn ouders terecht om te eten en te wonen. En soms bij zijn vriendin die een klein inkomen heeft via het programma van de NGO. Wat armoede betekent werd mij duidelijk toen Oscar zou deelnemen aan een workshop van de AHCV aan de andere kant van Managua. Hij kwam niet opdagen omdat hij het geld voor de bus (0,13 euro) nodig had om op en andere dag met de bus naar de burgerlijke stand te gaan en zijn kind aan te geven. Het geld kan maar een keer worden uitgegeven en zijn kind is dan belangrijker dan een workshop.
Alles lijkt erop gericht te zijn om verder te komen in het leven. Oscar, en heel veel mensen in deze buurten, hebben het over seguir adelante, vooruitkomen in het leven, het beter krijgen dan dat je het nu hebt. Alles is erop gericht om de armoedige situatie van nu te verbeteren of te verlaten. De legale en vooral de illegale arbeidsmigratie naar de VS en Costa Rica is een duidelijk voorbeeld van het ontsnappen aan het eigen miserabele leven. Maar voor iemand als Oscar is het nagenoeg onmogelijk om daar te komen, omdat hij nooit het geld zal vinden om in de VS te geraken, zeker niet via de illegale route en de talloze tussenpersonen. Hij heeft zijn school niet kunnen afmaken en heeft nu maar af en toe werk. Een uitzichtloze situatie. Die indruk kreeg ik tenminste door het steeds weer