In 1971 wordt Mario38 geboren als eerste kind van Virginia en Salvadór. Ze wonen in het oude
centrum van Managua en na de aardbeving van 1973 verhuizen ze naar Reparto Schick. Mario’s vader is een Guardia onder Somoza, waardoor hij voldoende verdient om Mario naar een school van monniken in de buurt te laten gaan. Na Mario komen er nog 2 broers en 3 zussen. De moeder van Mario is huisvrouw en zorgt voor hem en zijn broertjes en zusjes.
Mario vertelt al snel over de militaire opvoeding die ze van zijn vader kregen. Salvadór is erg gesteld op een schoon en ordelijk huis en verwacht dat zijn kinderen en zijn vrouw naar hem luisteren.
Por cada eror que nosotros comitíamos, por un plato talvez que encontraba sucio, un vaso que encontraba sucio, una cuchara, o talvez había una oja en el patio, pues nos pegaba, no nos dejaba salir, no teníamos permiso para nada.
Voor iedere fout die we maakten, voor een vies bord dat hij misschien tegenkwam, een vies glas dat hij zag, een lepel, o misschien lag er één blad in de tuin, dan sloeg hij ons, we mochten we niet het huis uit, we kregen nergens toestemming voor. (p.1)
Niet alleen werden zij regelmatig geslagen door zijn vader, ook zijn moeder kreeg vaak klappen van Mario’s vader, wanneer hij dronken thuiskwam. Hij verwachtte dat er eten voor hem was, dat zij het huis op orde had en zijn kleren gewassen en gestreken. Maar ook als hij nuchter was “le daba
mala vida a mi mama, por que tuvo sus relaciones” (gaf hij mijn moeder een slecht leven, omdat hij
zijn relaties had). Zijn moeder was jaloers door zijn aventuras (avontuurtjes) met andere vrouwen en als ze hem daarop aansprak dan antwoordde hij met een pak slaag. Hij sloeg Mario’s moeder op dezelfde manier als wanneer hij hen strafte, met een riem, stok of met zijn vuisten. Mario’s moeder probeert haar kinderen soms te beschermen tegen de klappen van hun vader, zeker wanneer Salvadór dronken thuiskomt.
Cuando venia él, decía mi mama: “Bueno muchachos van a dormirse para que no le diga nada”, pero que va a hacer? Llegó una vez un punto que él con su cólera, dormimos nosostros, el agarró la faja y nos agarró dormido “fwaca, fwaca, fwaca”, y nos pegó. Entonces mi mama se metía, a veces por la forma de castigo que nos daba a nosotros. Que nos desnudaba, por cualquier error que comitíamos, nos pegaba, nos castigaba en el piso, nos ponía de rodillas, y nos quitaba la ropa, nos dejaba el calzonsillo, y con un aldokin en cada brazo y nosotros nos poníamos así [hij doet het voor], y él datras con una faja nos pegó en los brazos y la espalda. Practicamente este castigo lo tuvo yo casi todo el tiempo.
Als hij thuiskwam dan zei mijn moeder: “Okay jongens jullie slapen nu zodat jullie niks tegen hem zeggen”, maar wat kun je doen? Een keer kwam het zover dat hij in zijn razernij, wij sliepen, dat hij de riem greep en ons sloeg terwijl we sliepen en “fwaca, fwaka, fwaka” sloeg hij ons. Dus sprong mijn moeder ertussen, soms vanwege de manier waarop hij ons strafte. Dat hij ons uitkleedde, voor welke fout dan ook die we hadden begaan, sloeg hij ons, strafte hij ons op de grond, zette hij ons op de knieën, en deed hij onze kleren uit, hij liet onze onderbroek aan, en met een baksteen in iedere hand gingen wij dan zo zitten, en hij stond erachter met een riem en sloeg ons op de armen en rug. Dat was de straf die hij me eigenlijk altijd gaf. (p.2)
Ondanks de andere vrouwen die Mario’s vader er op nahield, was hij wel een verantwoordelijke vader, want hij bracht altijd voldoende eten en geld mee naar huis. Hij was betrokken bij de opvoeding en de studie van zijn kinderen. De behandeling die hij hen gaf was erg strikt en rigide volgens Mario, en zijn vader was autoritair, maar hierdoor heeft hij wel geleerd om voor zichzelf te zorgen en weet hij wat goed is en wat slecht.
38 Dit materiaal komt uit interview E3 van 11 juni 2004, ik praat met Mario in de tuin voor zijn huis, in het begin met
zijn kinderen erbij, maar later zijn we alleen. Het verhaal is aangevuld met observaties en met gesprekjes die we rondom en tijdens de workshops in Francisco Salazar hebben gehad.
Hoofdstuk 7 Geweld en genot
81
Door de revolutie verandert de situatie in huis drastisch. Mario’s vader loopt het risico te worden gelyncht door Sandinistische jongeren uit de buurt en hij vlucht. Een paar dagen later wordt zijn vader opgepakt en gaat hij ruim 3 jaar de cel in. Mario moet in die tijd, zonder de aanwezigheid van zijn vader en door de labiele toestand van zijn moeder (zie verhaal Virginia), zijn jongere broers en zussen opvoeden. Virginia houdt hem verantwoordelijk voor de dingen die zijn broertjes of zusjes verkeerd doen, en dat vindt Mario onrechtvaardig want “cada quien es dueno de su vida” (iedereen is de baas over zijn eigen leven), oftewel iedereen is verantwoordelijk voor wat hij of zij zelf doet.
Als zijn vader weer vrij komt is het weer precies zoals voorheen, hij voedt hen met harde hand op en slaat zijn moeder als ze hem tegenspreekt. Mario kan hier niet meer tegen (ya no aguanté
eso pues) en hij probeert zijn ouders tijdens een ruzie uit elkaar te halen en zijn moeder te
beschermen. Mario zegt tegen zijn vader dat als hij zin heeft om iemand te slaan dat hij dan maar zijn zoon moet slaan in plaats van zijn vrouw. Zijn vader antwoordt dat hij hem gaat vermoorden en Mario rent naar buiten en springt over de muur van de buren. Zijn vader komt dronken achter hem aan, springt ook over de muur, valt op de grond en blijft liggen slapen tot de volgende dag.
Kort daarna vertrekt Mario met zijn vader naar Costa Rica. Zijn vader verlaat Nicaragua, omdat hij zich hier niet meer veilig voelt en Mario omdat hij niet in militaire dienst wil. Hij is niet bereid om inde contraoorlog te vechten tegen zijn eigen volk. Mario en zijn vader werken eerst op een koffieplantage en later in de bouw. Ze moeten hard werken, maar ze redden het wel.
Tijdens hun verblijf in Costa Rica komt Mario’s moeder hen een keer opzoeken terwijl ze zwanger is. Zijn vader is woedend en dreigt haar te vermoorden, maar Mario beschermt zijn moeder omdat hij haar verhaal gelooft dat ze verkracht is door een Sandinist. Mario laat zijn vader de woede en agressie die hij heeft op hem afreageren in plaats van op zijn zwangere moeder. Een paar maanden later komt Virginia hen weer opzoeken in Costa Rica, maar nu komt de moeder van Mario’s vader ook mee, en zij vertelt dat Virginia met een andere man samen woont. Mario gelooft nog steeds zijn moeder, want “nunca va a dudar la palabra de mi mama. Yo creí en lo que ella me
había dicho“ (je zult nooit de woorden van je moeder in twijfel trekken. Ik geloofde wat ze me had
verteld).
De vader van Mario krijgt in Costa Rica een relatie met een andere vrouw en die trekt bij hen in. Mario kan niet met haar opschieten en hij heeft het idee dat ze hem het huis probeert uit te werken. Zij is altijd thuis om hem het leven zuur te maken en hij zegt haar: “Por favor no te metas
conmigo!” (bemoei je alsjeblieft niet met mij!) Maar uiteindelijk llegó el punto que ya no la aguanté, yo reventé (kwam het moment dat ik haar niet meer kon verdragen, ik barste open). Hij slaat de
deur tegen haar aan en ze gaat onderuit. Als zijn vader thuis komt vertelt zij hem wat Mario heeft gedaan. Dan besluit Mario om op zichzelf te gaan wonen, want zo zegt hij tegen haar: “No sos
nada mio, no sos mi rasa, ni mi sangre, no tengo por que aguantando yo a vos ni vos a mi” (Jij bent
niks van mij, je bent niet mijn ras, en niet mijn bloed, ik heb dus geen reden om jou nog langer te verdragen en jij ook niet om mij nog te verdragen). Mario vindt een eigen kamer, gaat overdag naar zijn werk en studeert ’s avonds om zijn middelbare school af te maken.
Na de verkiezingsnederlaag van de Sandinisten keren Mario en zijn vader weer terug naar Managua. Zijn ouders scheiden en Mario blijft als enige kind bij zijn vader wonen, maar dit duurt niet lang. Mario heeft iedere keer weer problemen met de nieuwe vrouwen van zijn vader en deze vrouwen met hem. Zijn vader laat zich commanderen door deze vrouwen en hij slaat ze nooit, dit in tegenstelling tot de relatie die hij met Mario’s moeder had. Maar waar Mario niet tegen kan is dat zijn vader die vrouwen hun gang laat gaan, hen niet corrigeert en zijn zoon niet beschermt wanneer Mario door deze vrouwen gecommandeerd wordt.
Met de nieuwe stiefmoeder die Mario in Managua heeft loopt het uit de hand en die slaat Mario in elkaar. Hij vertrekt naar het huis van zijn moeder, Virginia, maar al snel staat zijn vader woedend voor de deur. Virginia wil niet dat Mario naar buiten gaat, maar Mario is niet bang voor zijn vader. Hij zegt tegen zijn beide ouders:
Si él me quiere pegar, que me pegue, le digo yo, que le pegue?, me dice mi mama, no hay problema, digo yo. Por que él me puede pegar, digo yo, pero por una chusma, por una mujer que
Hoofdstuk 7 Geweld en genot
82
la agarró de un mercado y que ella cree que va hacer lo que le da la gana conmigo que se equivoque, le digo yo. Él si me puede pegar, por que es mi padre, pero una mujer cualquiera no. Als hij me wil slaan, moet hij me maar slaan, zeg ik hem, dat hij je slaat?, zegt mijn moeder, geen probleem, zeg ik. Want hij mag me slaan, zeg ik, maar voor dat gespuis, voor een vrouw die hij van de markt heeft meegenomen en dat zij denkt dat zij kan doen met mij waar ze zin in heeft, dan vergist ze zich, zeg ik hem. Hij wel, hij mag me slaan, omdat hij mijn vader is, maar iedere willekeurige vrouw niet. (p.5)
Nu heeft Mario zelf een gezin, hij is vader van twee kinderen en zijn partner, Paula, had al drie kinderen toen ze veertien jaar geleden bij elkaar kwamen. Het huis waar ze wonen is van Mario en staat om de hoek van het huis van zijn moeder. Hiervoor woonde hij in een groter huis, maar dat heeft hij moeten verkopen om zijn moeder te helpen met het vrijkopen van zijn broer die op het
malo camino (slechte pad) was en de gevangenis in zou gaan. Nu wonen ze met z’n zevenen in dit
huis en zijn pareja heeft als enige een vaste baan. Paula werkt bij een luchtvaartmaatschappij en Mario zorgt voor de kinderen en de orde in huis. Hij vindt het niet erg om de was te doen of andere huishoudelijke taken en Mario trekt zich niks aan van wat andere mensen zeggen over hem als huisman. Maar hij zou liever toch ook een baan hebben omdat hij dan niet de hele dag thuis hoeft te zitten. Mario houdt er niet van om op straat rond te hangen, dus zit hij thuis en daar zijn er altijd problemen met de kinderen en dan vooral met zijn stiefkinderen.
Mario geeft zijn kinderen een strenge opvoeding, omdat hij als ouder zijn kinderen moet voorbereiden op het volwassen leven. Zijn eigen twee kinderen luisteren goed, maar de drie kinderen van Paula worden niet goed opgevoed. Paula laat ze te vrij, ze is niet streng genoeg en daardoor doen haar kinderen waar ze zin in hebben en dat is volgens Mario niet zoals het zou moeten zijn. Als straf slaat hij zijn en haar kinderen, niet zo hard en lang als zijn vader deed maar wel met een riem of met een stok. Het belangrijkste in de opvoeding is dat kinderen luisteren en niet zomaar doen “lo que le da la ganas” (waar ze zin in hebben). Paula geeft haar kinderen niet deze duidelijke en stevige opvoeding en daar heeft Mario problemen mee, zeker met zijn oudste stiefdochter van 16 jaar. Zij denkt dat ze overal recht op heeft, maar Mario heeft door zijn eigen opvoeding geleerd: “Las cosas hay que ganarse, por que las cosas no caen del cielo.” (Je moet de dingen verdienen, want ze vallen niet uit de lucht). Alles heeft z’n regels en daar moeten zijn kinderen zich aan houden.
Toen hij Paula ontmoette had zij geen contact meer met haar familie, geen huis en geen baan en Mario heeft hij haar toen geholpen. Nu heeft “esta mujer” (deze vrouw) een huis, een goede baan en hun kinderen krijgen een goede opvoeding, dankzij Mario. Hij heeft zijn leven opgeofferd voor “un sangre que no es mi sangre” (“bloed wat niet mijn bloed is”, zijn stiefkinderen) en dat heeft hij gedaan omdat het niet haar schuld was dat ze in zo’n moeilijke situatie zat. Maar nu haar kinderen het goed hebben moeten ze wel luisteren en het goede doen en dat gebeurt niet.
Het verschil in de manier van opvoeden vormt de aanleiding voor de meeste ruzies tussen Mario en Paula. Als ik Mario voor de eerste keer vraag of hij zijn vrouw wel eens geslagen heeft antwoordt hij:
Pues, la verdad, la verdad, la verdad, la verdad le he pegado como cuatro veces mas o menos. Pero no pegado pegado que la va a agarrar y bam-bam-bam-bam.
Goed, de waarheid, de waarheid, de waarheid, de waarheid, ik heb haar ongeveer zo’n vier keer geslagen. Maar niet geslagen geslagen dat ik haar vastgrijp en dan bam-bam-bam-bam. (p.6)
Mario was tijdens die gewelddadige ruzies niet dronken, want hij drinkt niet. Behalve de opvoeding van de kinderen zijn haar door jaloezie ingegeven beschuldigingen ook reden tot ruzies. Mario is haar maar één keer ontrouw geweest en dat heeft hij haar verteld omdat hij van haar houdt. Paula was zes maanden lang boos, maar daarna was het weer goed. “Me sela y a veces llegamos a un
punto que nos discutimos. En todo hogar uno discuten” (“Ze is jaloers en soms komen we tot een
ruzie. In ieder huis wordt er ruzie gemaakt”). Voor vrouwen is jaloezie belangrijk, zegt Mario, want zij hebben het spreekwoord dat degene die niet jaloers is niet van de ander houdt.
Hoofdstuk 7 Geweld en genot
83
La culebra, cuando vos estas pasando, ella deja que vos pases, deja que vos te confies, pero cuando ya estas terminando, al final de su cola, y sabe que vos ya estas de espalda, que es lo que hace la culebra ? Te pique, te pega un mordisco, te echa el veneno y este veneno te va a echar comiendo al suave. Entonces, asi es la mujer. La mujer, mientras uno la estas sirviendo y la estas dando “sos buen marido“, “sos buen hombre“, pero si no estas trabajando y estas en tu casa “andate trabajar“, “busque un trabajo”, “busque que hacer”.
De slang, als je langsloopt, laat ze je passeren, zorgt ze ervoor dat je haar vertrouwd, maar als je er al bijna voorbij bent, aan het einde van haar staart, en ze weet dat je met je rug naar haar toe staat, wat doet de slang dan? Ze bijt je, geeft je een beet, ze geeft je vergif, en dat vergif begint je langzaam op te eten. Dus, zo is de vrouw. Een vrouw, terwijl je haar aan het dienen bent en haar dingen geeft “je bent een goede echtgenoot”, “je bent een echte man”, maar als je geen werk hebt en je bent in je huis “ga werken”, “zoek een baan”, “zoek iets om te doen”. (p.5)
Zo is ook zijn stiefdochter, Angela, waar Mario zich vaak boos over maakt. Ze hangt veel rond op straat en daar leert ze malas costumbres (slechte gewoontes) en ze denkt dat ze er daarmee zal komen, Angela is una muchacha malagredacida (een ondankbaar meisje). Ze luistert niet, ze doet waar ze zin in heeft en ondanks alles wat Mario voor haar gedaan heeft betekent hij niks voor haar. Tijdens een ruzie met Angela barst Mario van woede (“me senti con colera”) en straft hij haar met de riem. Bij thuiskomst krijgt Paula ruzie met Mario over zijn harde opvoeding en Mario zegt haar dat als ze willen doen “que les da la gana” (“waar ze zin in hebben”) dat ze dan maar ergens anders moet gaan wonen. Paula reageert en zegt iets wat Mario niet aanstaat en hij grijpt haar bij haar haar en slaat haar tegen een plank aan. Mario slaat haar en slaat haar en uiteindelijk wordt zijn moeder, Virginia, er bijgehaald door een van Mario’s kinderen om hen uit elkaar te halen.
Achteraf voelt Mario zich slecht. Ten eerste omdat hij hen geslagen heeft. Ten tweede omdat ze allebei mas terca que una mula (stugger dan een ezel) zijn en dat de dingen niet zijn zoals zij denken dat ze zijn. Het is ook niet zo dat het zo moet zijn zoals hij zegt dat het is, want ze hebben ook het recht om hun mening te geven, maar soms zegt Paula iets stoms en dan geeft ze Mario een motief, en ook al wil Mario haar dan niet slaan, voelt hij zich triest door haar gedrag en dan komt de
demonio (duivel) naar buiten.
Mario weet dat je met slaan niks bereikt, maar de cólera en de woede die hij op dat moment had, doordat die persoon doet wat die zelf wil, moet hij kwijt.
No es que uno pierde el control, en realidad la adrenalina en ese momento a uno le sube, le sube a uno la adrenalina, se le intensifica el cuerpo y se le calorisa. Uno trata de hacerla comprender de una forma o de otra. Creo yo, que no es la forma por que hay que hablarlo verdad, pero a veces hay momentos que uno se pone a conversar con aquella persona y por mas que le explica y por mas que uno habla, aquella persona siempre hace lo que le da la gana. [Mario lacht terwijl hij dit zegt] Entonces talvez no es por forma de corrigirse, si no que hay momentos en que eso se va acumulando, la cólera, la ira, la forma en que ellos piensan, en la forma en que ellos actuan,