hem sonder groote schande niet konnen weygeren.
De kommerschap loopt meest, op't onderlingh betrouwen;
Dat, diemen geeft geloof, hy oock sijn woort moet houwen! En hy die waeren koopt oock moet wel sijn besorght, Voor de vol-doeningh van de waer, aen hem geborght. En daer toe-staen gereedt! dit als de brieven komen, En ghy den Wissel-brief aen u, hebt aen-genomen,
Soo moet den Wissel-brief soo daed'lijck zijn betaelt, Oft gy wordt banck-rottier, soo ghy daer inne faelt: Dat eene schande is, een vleck niet uyt te vegen; Soo dat de kinderen, daer door, oock staen verlegen,
Wanneer men met verwijt hen in het aensicht vrijft, Dat sy zijn banck-rottiers, dat hun soo vast aen klijft, Als 't lit-merck van een wond', naer dat sy is genesen, En worden soo van eer en staet 't meest af-gewesen:
Ten waer dat het geviel! dit jemandt thoonen moght Dat hem het on-geluck had on-voorsins gebroght Tot een soo groot verlies, daer hy nu mè verlegen, Had, sonder sijne schult, dees swaerigheyt gecregen;
En daerom wirdt beclaeght, dat een recht-sinnigh man, Sijn schult door dwers gevaer, nu niet betaelen kan. Maer 't is een meerder schand', en erger dan het stelen, Som-wylen sonder noodt, den banck-rottier te spelen:
Te veynsen groot verlies, alleen op valsch gelact, Die om sijn eer niet geeft, maer acht meer sijne baet, Als hy met dertigh wel ten hondert kan betaelen, In soo een groot gewin magh met sijn schulden haelen
Wat past hy op sijn eer, die liever schijven siet, En stelt sijn eyghen baet voor ander mans verdriet: Maer sulck een Banck-rottier, dient voor een dief gevangen, En in sijn eygen deur gerechtigh op gehangen,
Oft als den kancker, uyt de kommerschap geroeyt, Oft als een peste van 't gemeyne goedt verfoeyt. Dan daer is noch een' soort van gierigaerts te vinden, Die aen het blinckend' gelt, hun sinnen soo vast binden:
Dat het on-mog'lijik schijnt, dat hun begerigh hert, Oock voor een' korten duer, daer van gescheyden wert. Sy sien hun schatten aen, soo aen-genaem in d'oogen, En dat sy meerderen, dat mogen sy gedoogen.
Sy handelen seer sterk, en hebben groot beslach, Met in-te-koopen en verkoopen allen dagh: Maer als den leveraer komt om sijn gelt te haelen, Soo wordt hy uyt-gestelt, men kan hem niet betaelen:
Niet by gebreck van gelt, daer hy in over-vloedt Van schatten is versien; maer om dat 't pijn hem doet Te scheyden van sijn gelt; soo datmen schier met haecken, Vyt sulcken handen moet, tot sijn betaelingh raecken,
Die on-gedwongen noyt sal tellen eenigh gelt: En sich gewilligh, soo tot groote schande stelt. Wy handelen met Godt een kommerschap met borgen, Maer moeten oock niet min voor de vol-doeningh sorgen:
VVant daer wordt rekeningh op sijnen tijdt gedaen, Om schult en weder-schult met ernst te over slaen: Om dat wy tijdelijck, Godt souden wel betaelen, En ander goederen op nieuwen borgh wèer-haelen,
En niemandt red'lijck hier onschuldigen sich kan, Die niet geacht wilt zijn, een eere-loosen man; Die tot vol-doeningh niet seer weyt sijn gelt moet haelen, Maer heeft het by de handt, soo hy maer wilt betaelen,
Hoe groot zijn schult oock is, voor al't genoten goedt, Een uyt-werck vande liefd', sijn heele schult voldoet;
Om dat de liefd' alleen van Godt wordt aen-ghenomen, Tot een' gesetten prijs van al dat wy bekomen
Van sijne milde handt, en hy eyscht anders niet, Als dat ons eygen is; en meerder niet gebiedt, Als datmen willigh sou, en danckbaer hem herkennen En met dat gelt gereedt, ons daegelijckx gewennen,
Te dancken voor het goedt, dat ons soo noodich is; Ia noodiger veel meer, als't waeter aen den vis. Doen David met sijn herp, Godts loff eens wilde spelen,+ Om door de minne-kunst sijn hert hem af te stelen:
Soo songh, hy met sijn stem, gemenght met 't snaer geklangh: Gy zijt, ô Heer, mijn deel, mijn' wensch, en mijn verlangh. Doch, soo ick my beken, al om soo over-laeden,
Door u goedt-gunstigheydt, met zegen en genaden: Seght my dan, lieven Godt, hoe ick vergelden kan, Aen uwe mildicheydt? waer mede? en waer van? ô Godt! ô rijcken Heer! wat kan u doch on-breken? En soo u jet on-brack? ghy hoefde maer te spreken, Daer al wat u belieft, dat kan u krachtigh woort, Tot dienst en wel-behaegh, u daed'lijck brengen voort, Sout gy, ô goeden Godt, van my dan jet verwachten, Daer 't goedt dat gy my leent soo weynigh is te achten?
En ghy dat niet en hebt van doen? ach lieven Heer: Al gaf ick u mijn goedt, mijn leven, en noch meer, Ick soude niet vol-doen; daer maenders dry te saemen My tot betaelingh, soo gedurelijck aen-praemen.
Is't geenen Maender dan, die my, gevormt uyt slijck, Den geest heeft in gestort, in wesen, hem gelijck? Is't geenen maender dan, die om my t'onder-bouwen, Den grooten schoonen al mil-daedigh wilde bouwen?
Is't geenen maender dan, die met sijn eygen bloedt My erm verloren schaep, soo dier her-koopen moet,
Soo dickmaels heeft gekocht, soo dickmaels wilt her-koopen, Soo dickmaels als ick my in soude heb verloopen?
En soo ick, naer behoor dêes praemers niet betael, 't Is seker dat ick straf op mijne Ziel behael. Ick wil mijn leven dan, danckbaerigh weder geven, Aen die my in-gestort den geest heeft van het leven,
Maer dat is niet genoch ick vind' my mêer beswaert, Om dat hy in 't gevaer, soo sorgh'lijck my bewaert, Van noodruft soo versiet, dat oock de schoone dieren, Van die door 't landt oft bosch oft wel de locht door-swieren,
Oft swemmen door het voght, oft wassen op het hout, Ons al ten dienste stelt, tot noodigh onder hout: Op dat ick dan mijn schult vol-doen, sal ick met reden, Mijn leven heel en gants tot sijnen dienst besteden;
Want die den levens-geest ons in-geblaesen heeft, Verdient het uyt werck wel, dat ons het leven geeft. Wel sou ick dan voldoen? neen: ick ben meer verbonden Aen hem, die sijnen Soon tot ons heeft af-gesonden;
Om door slach-offerand', te lossen ons in noodt, En met sijn dierbaer Bloedt, verhoeden vande doodt. Hoe kan ick hier vol-doen? misschien, soo ick mijn leven, Die 't sijn voor 't mijne geeft, oock 't mijn voor't sijn magh geven:
Maer wat kan dat vol-doen? die 't leven dat ick leef, Noch al dat 't leven heeft, niet aen mijn selven geef, Maer wordt u af-geleent ô Godt! ick ben bevonden, Den grooten schuldenaer, van thien mael duysent ponden+,
En wete niet waer mè, dat ick betaelen sal,
Al wird' ick, met mijn vrouw' verkocht met goet, en al. Dit was het oogh-gemerck dat David dede vraegen, Hoe dat hy sou voldoen sijn plicht, naer u behaegen+
: Ick wil (seyd' hy) voortaen, vervoorderen Godts eer, En kan ick hem vol-doen voorts wensch ick dan niet meer: En wat ick heb belooft, dat sal ick onder-houwen
Voor alle volckeren, ô Heer! in u aen-schouwen+, Hoe kost'lijck is de doodt, van Heyl'gen onder-staen, Die willigh voor t'Geloof hun bloedt vergieten gaen
+ Mat. 18.
+ Ps. 115.
Maer midts my dat geluck, met hun, niet is gegeven: Soo sal ick anders niet, dan tot verstervingh leven,
En sterven niet een doodt; maer met voor-dachten raedt, Soo dick-maels sterven wil, als ick sterf aen het quaedt, En leven maer alleen in deughdelijcke wercken,
Die 't leven vande Ziel, behoeden en verstercken.
Sou ick soo niet vol-doen? neen: daer on breekt noch jet, Soo sulx uyt eygen baet, en niet uyt liefd' geschiet. Dit tuyght ons Paulus wel, die seght, soo ick wou geven,+ Den armen al mijn goedt, tot onder houdt van 't leven,
En boven dien noch, mijn lichaem tot het vier. Heb ick de liefde niet? ten baet my niet een zier: Ick waer als een geluyt, van koper oft van bellen, Dat inde locht vervlieght, gelijck een ydel schellen:
Ten sal niet baeten, als de liefde my ont-breckt,
't VVaer al maer enckel schijn, daer geene deught in-steckt. ô Israël! ont luyckt, u langh-gestopte ooren,
Wilt d'aen genaeme stem van uwen Herder hooren, Die u bezaedigen wilt met den soeten peijs; Soo ghy gewilligh hem vol-doet aen sijnen eysch, ô On danckbaerigh mensch! wilt ghy hem niet behaegen, Die anders niet en eyscht, als liefd, hem toe-te-draegen?
Wat kent ghy minder doen? en meerder wilt hy niet, Als dat door liefd' alleen vol-doeningh hem geschiet. VVel volght dan Godt den Heer, en zijt aen hem verbonden' Nemt op sijn lieff'lijck jock, sijt in zijn liefd' verslonden:
Ghy sult geen vonnis slaen, als in gerechtigheydt, Ghy sult bermhertigh zijn, om sijn bermhertigheydt. "t VVelck al te saemen leyt besloten inde wetten, Van liefde, soo het blijckt, aen die daer op wilt letten.
En hoe licht wordt vol-daen, dat in't goet-willen leyt? VVilt dan, en uwe min, is Gode toegeweyt,
Eylaes! 't is verr' van daer: ghy mindt die u behaeten, Ghy volght u vyandt naer, die u in noodt sal laeten,
Die voor verdiensten, die ghy jverigh hem thoont, V met een helsche vier, voor eeuwelijck beloont, Als ghy vermet'lijck wilt, van alles vonnis strijcken, Als oft ghy, als een' Godt, de herten moght door-kijcken.
En onder vrinden soo de vrindtschap nijdigh breekt, Als ghy u valsch besluyt, uyt quaedt-vermoeden treckt. Als ghy stout over-treet, de Goddelijcke wetten,
En tot u vuyl-gewin, al-om spant uwe netten,
En smeert u met het mergh, den armen uyt-geperst, Die ghy den loon ontreckt, schoon hy van honger berst. Hy eyscht u liefde, die de sijn' u wilde thoonen;
Midts 't recht van liefde doet, met wêer-liefd', liefd' beloonen: VVant aen een minnaer is, het minnen sonder pijn,
Als liefd' met weder-liefd', oock magh vergelden zijn. Maer 't is wel weyt van daer, dat wy hem liefde draegen, Die noch op sijn vermaen, noch op sijn wetten vraegen: Met rêen hy sich beclaeght, seer droevigh van gemoedt, Dat hy soo wordt versmaedt van kind'ren die hy voedt.+ Den Os kent sijnen Heer, de langh-geoorde beeste, Haer cribbe, schoon sy bot en lomper is van geeste:
Sout ghy dan trotschen mensch, niet beter Scholen gaen, En onder 't onder-wijs, van sulcken meesters staen, Als ghy den Heer niet kent, die om u te behoeden, Met al 't gedierte u doet dienen ende voeden?
Zijt ghy dan niet beschaemt? dat daer ghy red'lijck zijt, Min danckbaer zijt aen Godt, tot meerd'ren smaet en spijt, Als 't rede-loos gediert? hoe sult ghy dan bedecken,
Voor d'alder-hooghsten throon de schand' van sulcken vlecken? Ten sy dat ghy, als mensch, u redelijck verstant,
En't alder-schoonste goedt, meer als de beesten, mindt.