Lokale politieke besluitvorming

Op donderdagavond 18 maart 1999 vergadert de raadcommissie voor Veiligheid en op de agenda staat de nota ‘Aanpak Raamstraten’. De plannen in de nota komen voort uit het ‘verdiepingsonderzoek’ dat in de maanden daarvoor door een ambtelijke werkgroep is verricht naar overlastgevende factoren in en rondom de prostitutiestraten. De grootste

Book Van Gestel_2.indb 122

aandacht in het stuk gaat uit naar het plan om de Raamstraat, de prostitutiestraat met de meeste ramen, op termijn te sluiten. Op zo’n manier wil het gemeentebestuur het aantal ramen in de stad halveren en de overlast beter beheersbaar maken. Daarnaast wordt in de nota de invoering van sluitingstijden voor de nacht aangekondigd en worden fl anke-rende maatregelen genoemd als plaatsing van camera’s en herinrichting van de open-bare ruimte. Ook continuering van de intensieve politiecontroles in en rondom de pros-titutiestraten maakt deel uit van het gepresenteerde plan. De nota is vanaf 16 maart voor media en andere belangstellenden beschikbaar en op die dag geeft de burgemeester tijdens een persbijeenkomst ook een toelichting op de plannen.

Van de zeven berichten die de krant in maart publiceert over de nieuwe sluitingstijden-regeling verschijnen er vijf vlak voor de commissievergadering van 18 maart en twee daarvan na de vergadering; twee berichten verschijnen op 17 maart, drie berichten op 18 maart, één op 19 maart en één op 26 maart.11

Het eerste nieuwsbericht op 17 maart kondigt de plannen van het gemeente-bestuur aan. Primaire bron van het artikel is zowel de nota als de persbijeenkomst van de gemeente. De krant schrijft onder de kop ‘Sluitingstijden voor raamprostitutie’:

‘Alle raamprostituees krijgen binnen afzienbare tijd te maken met sluitingstijden zoals de horeca ze kent. Doordeweeks moeten ze hun ramen sluiten om één uur ’s nachts en vrij-dag- en zaterdagnacht om half twee. De gemeente denkt met de sluiting in de nachtelijke uren overlast voor omwonenden in te dammen en de criminaliteit rond prostitutiestraten te beperken. De samenwerkende bewonersorganisaties verwachten niet dat de overlast door deze maatregel zal afnemen. “Dealers trekken zich er niet van aan als de ramen dichtgaan, ze blijven dat gewoon nog rondhangen op straat” aldus Sander Zwartjes namens de bewoners van de omliggende buurten.’

Opmerkelijk is dat de woordvoerder van de samenwerkende bewonersorganisaties zich in dit krantenbericht sceptisch uitlaat over de sluitingstijden, terwijl in het rapport van de bewonersorganisaties, dat een half jaar eerder aan de gemeenteraad is gepresenteerd, de sluitingstijden juist werden toegejuicht. Van de visie of de opinie van bewoners kan dus niet gesproken worden. In het krantenartikel komen verder ook de burgemeester en een wethouder aan het woord, die denken met de maatregel ‘een behoorlijke slag te slaan in de strijd tegen de criminaliteit.’

Verderop in de krant komen in een achtergrondartikel verschillende vertegen-woordigers van bewoners uitvoeriger aan het woord over de aangekondigde plannen. Ook uit dat artikel blijkt dat de bewoners niet op één lijn zitten als het gaat om de aanpak

11 Naast invoering van de sluitingstijden krijgt ook de sluiting van de Raamstraat veel aandacht van de krant. In deze paragraaf beperken we ons tot de berichtgeving over de sluitingstijden. De berichten over sluiting van de Raamstraat gaan voor een groot deel over de wijze waarop de gemeente de panden overneemt van de exploitanten en de bedragen die daarvoor betaald zouden moeten worden. Daar-naast gaan de berichten ook over de mogelijke negatieve ‘uitwaaieringseffecten’ van de sluiting.

Book Van Gestel_2.indb 123

van drugsoverlast rondom de prostitutiestraten. De bewonersvertegenwoordiger en opsteller van het bewonersrapport, de heer Puik, zegt ‘niet ontevreden te zijn, maar ook niet blij met de plannen’. Hij pleit in het artikel voor sluiting van twee prostitutiestraten in plaats van één, zodat de oprichting van een apart Eroscentrum een stap dichterbij komt. De andere bewonersvertegenwoordiger die in het artikel aan het woord komt, Sander Zwartjes, meldt daarentegen ‘geen problemen met de prostitutie te hebben maar met de fi guren die het aantrekt.’ De bewoners delen wel de angst dat de drugsoverlast en criminaliteit zich door de maatregel zullen verplaatsen naar andere delen van de wijk en uiten hun scepsis over de mogelijkheden die de politie heeft om die verplaatsing tegen te gaan.

De dag daarop verschijnen naar aanleiding van het plan om sluitingstijden in te voeren opnieuw verschillende stukken in de krant. Allereerst staat op de voorpagina van het stadskatern van de hand van een raadsverslaggever een ‘voorbeschouwing’ van de commissievergadering, die ’s avonds in het stadhuis plaats zal vinden. De krant brengt het nieuws dat de gemeenteraad die avond met grote meerderheid in zal stemmen met zowel sluiting van de Raamstraat als met invoering van sluitingstijden. Verderop in de krant wordt onder de kop ‘Sluitingstijden jagen prostituees straat op’ door politieverslag-gever De Koning een nieuwsbericht gewijd aan de onvrede van de raamexploitanten over de maatregel. De Groot (voorzitter van het Overleg Raamexploitanten) verwacht dat door de maatregel veel raamprostituees ’s nachts de straat op zullen gaan om toch nog geld bij te verdienen. De krant citeert ‘bordeelbaas’ De Groot:

“Als bij ons de ramen om een 01.00 uur dicht moeten, dan zullen de meisjes elders hun heil zoeken als ze niet voldoende verdiend hebben” zegt De Groot. Hij voorspelt dat ze zullen uitwaaieren over de stad. “Ze gaan naar de tippelzone of gewoon ergens in de buurt tippelen.” De Groot verwacht ook dat bezoekers van horecagelegenheden elders op zoek gaan naar betaalde seks als de raamprostitutiestraten zijn gesloten.’

De politie komt in het bericht ook aan het woord en zegt niet bevreesd te zijn voor on gewenste ontwikkelingen zoals die door De Groot worden geschetst.

Tot slot komt de krant op 18 maart met een achtergrondverhaal waarin uiteen-lopende personen aan het woord komen over de nachtsluiting: een vertegenwoordigster van het Landelijk Prostitutie Overleg, een raamprostituee uit Zandstad, enkele fractie-voorzitters uit de gemeenteraad en wederom Sander Zwartjes, de ‘woordvoerder samen-werkende bewonersorganisaties’. Alle opgevoerde personen worden geciteerd, maar de meeste aandacht in het bericht gaat naar het verhaal van prostituee ‘Jessica’. Zij is werk-zaam in een van de raamprostitutiestraten en zegt:

“De sluitingstijd is een hele slechte zaak voor iedereen. Voor mij omdat ik de meeste klan-ten ’s nachts en ’s avonds ontvang. De mannen zijn dan op stap geweest en willen een wippie maken. Wat moet ik als de ramen om één uur sluiten? Ik heb helemaal geen zin om met mannen mee te gaan of de straten op te gaan; dat levert mij alleen maar risico’s op. (…) Toch zal ik wel moeten, anders verdien ik niks. Een ander risico is dat mannen die

Book Van Gestel_2.indb 124

hier niet meer terechtkunnen, misschien wel een vrouw verkrachten. Daar zit toch ook niemand op te wachten? Het is jammer dat de prostitutie op deze manier weer in een onoverzichtelijke hoek wordt gedreven.”

De fractievoorzitter van de VVD die in het achtergrondartikel aan het woord komt, zegt daarentegen dat zijn partij geen moeite heeft met de sluitingstijden, omdat hij de maat-regel ziet als een oplossing om de overlast terug te dringen.12 Zijn collega-voorzitter van de PvdA-fractie zegt eveneens volledig achter de invoering van de sluitingstijden regeling te staan. Hij denkt dat verplaatsingseffecten niet op zullen treden omdat een deel van de klanten de stad überhaupt niet meer zal bezoeken door de nachtelijke sluiting:

“Voor een waterbedeffect ben ik niet zo bang. Er komen nu vanwege het grote aanbod veel klanten uit stad X en stad Y. Als er minder aanbod is, zullen die klanten wel wegblijven en zal de overlast ook afnemen. Tenminste, dat verwachten wij.”

Bewonersvertegenwoordiger Zwartjes tot slot, verwacht volgens het krantenartikel wederom niet veel van de sluitingstijden omdat ‘de prostitutie meestal los staat van de criminaliteit en drugsoverlast. Een drugsdealer of junk maakt het niet uit als om één uur de ramen dichtgaan. De politie moet er voor zorgen dat die fi guren worden aan-gepakt; dat gebeurt niet als een raam gesloten wordt.’

Commissievergadering

Diezelfde avond, op 18 maart 1999, komt de raadscommissie bijeen om te vergaderen over de nota ‘Aanpak Raamstraten’. Voordat de raadsleden zich uitlaten over de nota, maken zes mensen van de gelegenheid gebruik om de raad toe te spreken. Drie daarvan spreken namens verschillende bewonersorganisaties. Zij spreken hun angst uit voor verplaatsing van de overlast door sluiting van de Raamstraat en pleiten voor de oprichting van een Eroscentrum. In hun optiek kan de tweede prostitutiestraat nabij het centrum dan ook gelijk worden opgeheven. Over de sluitingstijdenregeling reppen zij verder met geen woord. (Bewonersvertegenwoordiger Zwartjes behoort overigens niet tot de inspre-kers). Ook drie raamexploitanten laten van zich horen tijdens de commissievergadering. Een van hen is voorzitter De Groot van de hierboven genoemde vereniging van exploi-tanten. Hij is faliekant tegen sluiting van een tweede prostitutiestraat en waarschuwt verder voor het ‘uitwaaieringeffect’ van de voorgestelde maatregelen. De andere exploitanten spreken zich eveneens uit tegen eventuele sluiting van een tweede prostitutiestraat. Ze stellen voor camera’s te plaatsen en de straat af te sluiten middels portier en detectie-poortjes, zoals ze ook in hun rapport al hebben geopperd. Daarnaast zegt één van de insprekende raamexploitanten geen moeite te hebben met de invoering van nachtelijke sluitingstijden voor de raamprostituees.

12 Hij pleit er daarnaast voor niet alleen sluitingstijden in te voeren en de Raamstraat te sluiten maar om tegelijk de tweede prostitutiestraat nabij het centrum van de stad van een andere bestemming te voor-zien.

Book Van Gestel_2.indb 125

Na de insprekers komen de raadscommissieleden aan het woord. Vrijwel allemaal scharen ze zich achter de plannen die worden voorgesteld in de nota. Aan de invoering van slui-tingstijden worden praktisch geen woorden besteed. Alleen de lokale oppositiepartij vraagt tijdens de vergadering aandacht voor de verplaatsingseffecten van de maatregel. Volgens de partij zal drugsoverlast blijven bestaan, ook als de prostitutiestraten gesloten worden en raamprostituees ’s nachts geen klanten meer mogen ontvangen. Prostituees zullen de illegaliteit en anonimiteit ‘induiken’ en de gezondheidsproblemen die daar-mee gepaard gaan, zijn volgens de lokale partij ‘niet denkbeeldig’.

Opmerkelijk is dat de commissievergadering vooral in het teken staat van het idee om naast de Raamstraat ook een andere prostitutiestraat nabij het centrum te sluiten. Dit plan is als voorstel ingediend door de VVD-fractie, maar is vooral ingegeven door bewoners die nabij deze tweede prostitutiestraat wonen. Zij zijn bang dat alle overlast hun kant opkomt als de Raamstraat wordt gesloten en pleiten daarom wederom voor de oprichting van een apart Eroscentrum. Met de invoering van sluitingstijden en met slui-ting van de Raamstraat heeft, op de lokale oppositiepartij na, geen enkele fractie moeite. De discussie over de sluitingstijdenregeling wordt overschaduwd door het veel rigoureu-zere plan om twee prostitutiestraten te sluiten. De kritische kanttekeningen bij de slui-tingstijdenregeling die in de krant naar voren zijn gebracht, hebben geen invloed op de besluitvorming en op de opinie en het stemgedrag van de raadsleden. Tegen het einde van de vergadering kondigt de burgemeester aan dat de stemming over de nota en over sluiting van de tweede prostitutiestraat verschoven wordt naar de week daarop.

De volgende dag bericht de krant dat een ruime meerderheid in de gemeenteraad van Zandstad voor invoering van sluitingstijden is en voor sluiting van de Raamstraat. De rest van het nieuwsbericht gaat in op de discussie over sluiting van de tweede prostitu-tiestraat en over de stemverhoudingen omtrent die ingreep.13 De week erop wordt in de raadscommissie een principeakkoord bereikt over de nota. Het voorstel van de VVD om de tweede prostitutiestraat ook te sluiten, haalt geen meerderheid. Wel zegt de burge-meester toe dat door de politie extra scherp gelet zal worden op drugsdealers en drugs-gebruikers rondom de prostitutiestraten. Opnieuw verschijnt er in de krant een verslag over de commissievergadering en opnieuw kan worden gelezen dat de raamprostituees van Zandstad na één uur ’s nachts geen klanten meer mogen ontvangen.14

13 In de dagen daarna verschijnen verschillende berichten over sluiting van de tweede prostitutiestraat, en de visie van voorstanders van de sluiting – vooral de opstellers van het bewonersrapport – wordt breed belicht in de berichgeving.

14 Daarnaast verschijnen verschillende stukken over de discussie omtrent sluiting van de tweede prosti-tutiestraat. Daar zal in deze paragraaf niet verder op worden ingegaan. De teneur van die berichten is dat exploitanten blij zijn en bewoners teleurgesteld.

Book Van Gestel_2.indb 126

Drie maanden later, op 17 juni 1999, stemt de gemeenteraad offi cieel in met de slui-tingstijdenregeling, die op 1 september zal ingaan.15 De dag daarna opent het stads katern van de krant met de kop ‘raamprostitutie deel van de nacht taboe’. De reden voor het besluit wordt in het artikel nog eens aangehaald (‘om de overlast rond de prostitutiestraten in te dammen’) en het bezwaar van enkele raamexploitanten – prostituees zullen ’s nachts de straat op gaan om te tippelen – wordt in het nieuwsbericht kort weergegeven.

Berichtgeving over klachten van bewoners

In de zomer van 1999 verschijnen een aantal artikelen waarin de problemen van buurt-bewoners omtrent drugsoverlast centraal staan. In de laatste week van juli komt de krant met een sfeerreportage over een buurt die grenst aan het Raamkwartier. In de reportage komen wijkbewoners aan het woord die klagen over de aanwezigheid van junks en dealers in een gemeenschappelijke tuin achter het monumentale kerkje bij hen in de buurt. Ze menen dat het onmogelijk is om nog gewoon rustig in de tuin met ‘een krantje op een bankje’ te zitten. ‘Het is meer met een spuitje in de struiken’, aldus een wijkbewoner die in de krant geciteerd wordt. De verslaggever wijst in de reportage op het verplaatsingseffect van de intensieve politiecontroles in en rondom de prostitutiestraten: ‘De problemen rond de kerk zijn groter geworden sinds de politie de drugsoverlast in de prostitutie-straten scherper in de gaten is gaan houden.’ Politie en de stadsdeelcoördinator komen in het bericht ook aan het woord, erkennen de problemen en spreken over ‘het waterbed-effect’. Ze vertellen dat al dagelijks gesurveilleerd wordt rondom de kerk en dat ze achter de oplossing staan die de bewoners aandragen, namelijk de plaatsing van hekken aan de achterkant en zijkant van de tuin.

Ruim een maand later, op 28 augustus, verschijnt een grote reportage in de krant over de problemen waar ondernemers in een winkelcentrum aan de Raamkade mee kampen. De ondernemers die in het artikel aan het woord komen menen dat, behalve een tekort aan parkeerplaatsen, het vooral ook de junks zijn die potentiële klanten weg-jagen. ‘Alleen vaste klanten wagen zich langs deze fi guren om snel hun boodschapje te doen en dan weer te verdwijnen’, aldus een van de winkeliers die in het stuk geciteerd wordt. Ver-der komen in de reportage ook een ambtenaar, een politiecommissaris en een wet houVer-der aan het woord over de problemen en de mogelijke oplossingen.

Nog geen week later brengt de krant het nieuws dat de gezamenlijke bewoners-organisaties het overleg met de gemeente hebben opgezegd. Bewoners hebben een brief naar het gemeentebestuur gestuurd waarin ze stellen dat de drugsoverlast in juli en augustus ernstig is toegenomen. De brief is ook naar de stadsredactie van de krant gestuurd en in het artikel wordt vooral uit de brief geparafraseerd:

‘De samenscholingen, intimidaties en drugsverkoop hebben zich nu naar elders ver-plaatst, zo constateren de bewoners. De bewoners vinden dat op hun klachten onvoldoen-de is gereageerd. Volgens hen heeft dat meonvoldoen-de te maken met onvoldoen-de ononvoldoen-derbezetting bij onvoldoen-de

poli-15 De stemming is dan nog slechts een formaliteit, de mening van alle fracties is immers al duidelijk geworden tijdens de commissievergaderingen in maart van dat jaar.

Book Van Gestel_2.indb 127

tie. De bewoners hebben bij de gemeente de wens geuit om zelf de problematiek te moni-toren. Dit verzoek is afgewezen’

In de laatste twee alinea’s van het bericht komt de burgemeester aan het woord. Naar aanleiding van de bewonersbrief is die dag ervoor namelijk, in de commissievergade-ring, door een raadslid een vraag gesteld over de brief. De burgemeester antwoordt dat monitoren een taak is van de gemeente en dat ‘de kou inmiddels uit de lucht is’.