R – Bovengrondse hoogspanningslijnen en elektro-
4. Literatuur en bronverwijzing
Algemeen (alle aspecten)
Alphen, T. van, L. den broeder & I. Storm (2008) – Meer aandacht voor gezondheid in mili- eueffectrapportage (eindrapportage). Briefrapportnr. 270001002. RIVM, Bilthoven. Bruggen, M. & B. van der Loo (1998) – Gezondheidseffectscreening Milieu en Gezondheid.
Fase 1: Ontwikkeling GES Stad & Milieu. Landelijke Vereniging voor GGD’en. Bruggen, M. & B. van der Loo (2000) – Gezondheidseffectscreening Milieu en Gezondheid.
Fase 2: Test GES Stad & Milieu. GGD Nederland.
Bruggen, M. van & T. Coenen (red.) (1996) – Handboek Buitenmilieu. LVGGD.
Projectgroep MILO (2004) – Handreiking Milieukwaliteit in de leefomgeving. VNG, VROM, IPO en UvW.
TNO (1999) – URBIS: instrument voor milieuverkenningen. Deelrapport 1: Overzicht van de Urbis methode.
Deelrapport 4a: Rekenmethoden voor luchtverontreiniging. Deelrapport 4b: Rekenmethoden voor geluid.
Deelrapport 5: Bepaling van exposities en gezondheidseffecten.
Zinger, H.A.P. et al. (red.) (1998) – Handboek Ruimtelijke Ordening en Milieu. Samson.
Luchtverontreiniging
Baars, A.J. et al. (2001) – Re-evaluation of human-toxicological maximum permissible risk levels. Rapportnr. 711701025. RIVM, Bilthoven.
Bloemen, H.J.Th. et al. (2006). Locale invloed scheepvaart emissies – LISE; een verkenning. Rapportnr. 680280001. RIVM, Bilthoven.
Bloemen, H.J.Th., W. Uiterwijk, E. van Putten, J. Wesseling (2007) – De invloed van bebou- wing en vegetatie op luchtkwaliteit. Scanning en scouting lucht. Rapportnr.
729999003. RIVM, Bilthoven.
Brunekreef, B., G.B. Miller, J.F. Hurley, et al. (2007) – The brave new world of lives sacrificed and saved, deaths attributed and avoided. Epidemiology. 18(6): p. 785-788.
Buringh, E. & A. Opperhuizen (red.) (2002) – On health risks of ambient PM in the Nether- lands. Rapportnr. 650010033. RIVM, Bilthoven.
Dijkstra, W.J. (2001) – Emissiefactoren fijn stof van de scheepvaart. CE-publicatienummer 01.4890.04. CE, Delft.
Dusseldorp, A. et al. (2004) – Gezondheidskundige advieswaarden binnenmilieu. Rapportnr. 609021029. RIVM, Bilthoven.
Dusseldorp, A. et al. (2007) – Gezondheidskundige advieswaarden binnenmilieu, een upda- te. Rapportnr. 609021043. RIVM, Bilthoven.
EU (1999) – Benzene: Risk Assessment – Chapter 2. Commission of European Communi- ties. Council Directive on ambient air quality assessment and management. Working Group on benzene.
Fast, T. & M. van Bruggen (2004) – Beoordelingskader Gezondheid en Milieu: GSM basis stations, Legionella, radon, fijn stof en geluid door wegverkeer. Rapportnr.
609031001. RIVM, Bilthoven.
Fast, T., M. Mooij & M. Mennen (2008) – Handreiking voor een integrale beoordeling van ge- zondheidsaspecten van IPPC-vergunningen. Fast Advies en RIVM.
Fischer, P., C.B. Ameling & M. Marra – Air pollution and daily mortality in the Netherlands over the periods 1992-2002. Report 630400002. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.
Fischer, P.H. et al. (2007) – Invloed van de afstand tot een drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en de gezondheid: een quick scan. Briefrapport RIVM.
Gezondheidsraad (2008) – Gevoelige bestemmingen luchtkwaliteit. Rapportnr. 2008/09. Ge- zondheidsraad, Den Haag.
Hulskotte, J.H.J. & J. den Boeft (2004) – Emissie en luchtkwaliteit van NO2 en fijn stof
tengevolge van het scheepvaartverkeer bij Nijmegen. TNO-rapport R 2004/533. TNO, Apeldoorn.
Infomil (2007) – Handleiding webbased CAR versie 7.0.
Janssen, N.A.H., B. Brunekreef & G. Hoek (2002) – Verkeersgerelateerde luchtverontreini- ging en gezondheid – een kennisoverzicht. IRAS, Utrecht.
Keuken, M.P. et al. (2005) – Luchtkwaliteit in relatie tot scheepvaart. TNO-rapport B&O-A R 2005/085. TNO Apeldoorn.
Knol, A.B. & B.A.M. Staatsen (2005) – Trends in the environmental burden of disease in the Netherlands. RIVM Report 500029001. RIVM, Bilthoven.
MNP (2005) – Fijn stof nader bekeken. Rapportnr. 500037008. MNP, Bilthoven.
Oosterbaan, A., A.E.G. Tonneijck, E.A. Vries de, et al. (2006) – Kleine landschapselementen als invangers van fijn stof en ammoniak. Alterra rapportnr. 1419. Alterra,
Wageningen.
Pul, W.A.J. van, F.J. Sauter & D. Mooibroek (2006) – Een vergelijking van modellen voor de atmosferische verspreiding van verkeersemissies. Rapportnr. 680600001. RIVM, Bilthoven.
RWS Zuid-Holland (2005) – Verkeers- en vervoersgegevens hoofdvaarwegennet Zuid-Holland 2004. Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Rotterdam.
Thijsse, Th. R. (2005) – Oriënterend onderzoek naar de invloed van de scheepvaart op de concentraties stikstofdioxide langs de Dordtsche Kil en Oude Maas. TNO-rapport R&I-A R 2005/065. TNO, Apeldoorn.
TNO (2007) – Handleiding CARII, versie 6.1. TNO-rapport 2007-A-R0788/B.
Velders G.J.M. et al. (2008) – Concentratiekaarten voor grootschalige luchtverontreiniging in Nederland. Rapportnr. 500088002. MNP, Bilthoven.
VROM (2008) – Algemene Maatregel van Bestuur Niet in betekenende mate (NIBM) Stb. 2007, 440.
Walda I., S. van der Zee, M. Dijkema, J. Kwekkeboom, N. van Riet, K. Seinhorst, M. Zuurbier en N.E. van Brederode (2008) – GGD-richtlijn medische milieukunde: Luchtkwaliteit en gezondheid. RIVM, Bilthoven.
WHO (2000) – Air Quality Guidelines. Second Edition. WHO, Geneva.
WHO (2005) – Air Quality Guidelines. Global Update for Particulate Matter, Ozone, Nitrogen dioxide and Sulfur dioxide. WHO, Geneva.
Stank
Infomil (2007) – Handreiking bij Wet geurhinder veehouderij, Versie 1.0, 6 maart 2007. Infomil (2007) – Handreiking bij Wet geurhinder veehouderij; Aanvulling: Bijlagen 6 en 7.
Versie 1,0, aanvulling van 1 mei 2007.
Miedema, H.M.E. et al. (2000) – Exposure-annoyance relationships for odour from industrial sources. Atm. Environm. 34, pp 2927-2936.
PRA (2001) – Geurhinderonderzoek stallen intensieve veehouderij.
PRA Odournet (2007) – Relatie tussen geurimmissie en geurhinder in de intensieve veehou- derij. VROM 07A3.
Smeets, M. & T. Fast (2006) – Dosis effect relatie geur; Effecten van geur. Universiteit Utrecht, Fast Advies en OpdenKamp Adviesgroep, IP-DER-06-40.
VROM (2006) – Wet Geurhinder en veehouderij.
VROM (2006) – Regeling geurhinder en veehouderij. Nr. BWL/2006333382.
VROM (2007) – Wijziging Regeling geurhinder en veehouderij. Nr. BWL/2007056577.
Geluid
Babisch, W. (2006) – Transportation noise and cardiovascular risk review and synthesis of epidemiological studies, dose-effect curve and risk estimation. WaBoLu Hefte 01/06. Berg, G.P. van den (2006) – The sound of high winds: the effect of atmospheric stability on
Berg, G.P. van den, et al. (2008) – Windfarm perception; visual and acoustic impact of wind turbine farms on residents. University of Groningen, Göteborg University and Univer- sity Medical Centre Groningen.
Berglund, B. (ed.) et al. (1999) – Guidelines for community noise. WHO, Geneva. Besluit Algemene Regels voor Inrichtingen Milieubeheer (Activiteitenbesluit). CROW (2004) – Website www.stillerverkeer.nl.
DHV (2004) – Geluidseffecten scheepvaartlawaai. DHV, Ministerie van Verkeer en Water- staat, Adviesdienst Verkeer en Vervoer, PV.W3629. R01
European Commission Working Group on Health and Socio-Economic Aspects (2004) – Position paper on dose-effect relationships for night time noise
Fast, T. (red.) (2004) – Beoordelingskader geluid van wegverkeer. In: Fast, T. en M. van Bruggen – Beoordelingskader Gezondheid en Milieu: GSM-basisstations, Legio- nella, radon, fijn stof en geluid door wegverkeer. Rapportnr. 609031001. RIVM/ Fast Advies.
Fast, T. (2004) – Beoordelingskader Gezondheid en Milieu: Nachtelijk geluid van vliegver- keer rond Schiphol en slaapverstoring. Rapportnr. 630100002. RIVM/Fast Advies. Gezondheidsraad (2004) – Over de invloed van geluid op de slaap en de gezondheid.
Publicatie nr. 2004/14
Kempen, E.E.M.M. van, et al. (2002) – The association between noise exposure and blood pressure and ischemic heart disease: a meta-analysis. Environm. Health Perspecti- ves, 110, 3, 307-317.
Kempen, E.E.M.M. van, et al. (2005) – Het effect van geluid van vlieg- en wegverkeer op cognitie, hinderbeleving en de bloeddruk van basisschoolkinderen, RIVM rapport 441520021/2005.
Miedema, H.M.E., W. Passchier-Vermeer & H. Vos (2003) – Elements for a position paper on night-time transportation noise and sleep disturbance. TNO Inro report 2002-59. Miedema, H.M.E. & H. Vos (2004) – Noise annoyance from stationary sources: Relation-
ships with exposure metric day–evening–night level (DENL) and their confidence intervals. TNO Inro 2004.
Miedema, H.M.E & H.Vos (2004) – Self-reported sleep disturbance caused by aircraft noise, TNO-INRO.
MNP (2005) – Evaluatie Regelgeving Burgerluchthavens en Militaire Luchthavens. Briefrap- portnr. 500047002. MNP, Bilthoven.
Pedersen, E. & K. Persson Waye (2004) – Perception and annoyance due to wind turbine noise – a dose-response relationship. J. Acoust. Soc. Am. 116 3460-3470.
Pedersen, E. (2007) – Human response to wind turbine noise; Perception, annoyance and moderating factors. Göteborg University.
Staatsen, B. et al. (2003) – Health impact assessment of transport-related noise exposures. RIVM, Draft paper, PEP-project, 14 april 2003.
TNO-PG (2001) – Annoyance from transportation noise. Dosis-response relationships with exposure metrics DNL and DENL, and their confidence intervals.
Vermande (1980) – Lawaaibeheersing. Handboek voor Milieubeheer. Deel III, 1980. Ver- mande T2805-6-80.
Wolsink, M. et al. (1993) – Annoyance from wind turbine noise on sixteen sites in three coun- tries. European Community Wind Energy Conference, 8-12 March 1993, Lübeck, Travemünde, Germany, pp. 273-276.
VROM (2008) – Antwoorden op schriftelijke vragen Jansen (SP). Brief van de minister van VROM aan de Tweede Kamer. Ministerie van VROM, 13 juni 2008; Tweede Kamer 2070813000.
VROM (2004) – Regeling Omgevingslawaai. Ministerie van VROM, 14 juli 2004, nr. LMV2004067083.
VROM (2004) – Besluit Omgevingslawaai. Ministerie van VROM, 6 juli 2004, Staatsblad, 2004, 339.
VROM (2006) – Reken- en Meetvoorschrift Geluidhinder 2006. Ministerie van VROM, 12 de- cember 2006, nr. LMV 2006 332519.
VROM (2006) – Wet van 5 juli 2006, houdende wijziging Wet geluidhinder (modernisering instrumentarium geluidbeleid, eerste fase). Staatsblad 2006, 350.
V&W (2006) – Memorie van Toelichting; Wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentrali- satie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Re- gelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens).
V&W (2007) – Wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens).
Externe veiligheid
Biza (1997) – Effectwijzer. Inzicht in de gevolgen van calamiteiten. Ministerie van Binnenlandse zaken, Directie Brandweer en Rampenbestrijding. CEV – www.rivm.nl/cev, 030-2743618.
VNG (2008) – Samenwerken aan externe veiligheid; een handreiking voor gemeenten V&W (2004) – Circulaire Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen.
V&W (2006) – Memorie van Toelichting; Wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentrali- satie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Re- gelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens).
Bodem
Baars, A.J, R.M.C. Theelen, P.J.C.M. Janssen, J.M. Hesse, M.E. van Apeldoorn, C.M. Mei- jerink, L. Verdam, M.J. Zeilmaker (2001) – Re-evaluation of the human-toxicological maximum permissible risk levels. Rapportnr. 711701025. RIVM, Bilthoven.
Brand, E, P.F. Otte & J.P.A. Lijzen (2007) – CSOIL 2000: an exposure model for human risk assessment of soil contamination, A model description. Rapportnr. 711701054. RIVM, Bilthoven.
Dirven-Van Breemen, E.M, J.P.A. Lijzen, P.F. Otte, P.L.A. van Vlaardingen, J. Spijker, E.M.J. Verbruggen, F.A. Swartjes, J.E. Groenenberg, M. Rutgers (2007) – Landelijke refe- rentiewaarden ter onderbouwing van maximale waarden in het bodembeleid. Rap- portnr. 711701053. RIVM, Bilthoven.
Köster, H.W. (2001) – Risk assessment of historical soil contamination with cyanides; origin, potential human exposure and evaluation of Intervention Values. Rapportnr.
711701019. RIVM, Bilthoven.
Lamé F.P.J., D.J. Brus & R.H. Nieuwenhuis (2005) – Achtergrondwaarden 2000, Digitale rapportage, TNO-rapport NITG 04-242-A.
Otte, P.F. & A. Wintersen (2007) – Sanscrit toets, De Handreiking, RIVM-briefrapportnr. M/711701073. RIVM, Bilthoven.
Senter Novem/Bodem+ (2007) – Handreiking Besluit bodemkwaliteit, december 2007. Senter Novem (2007) – Ken uw (water)bodemkwaliteit, de risico’s inzichtelijk’, september
2007.
VROM (2007) – Regeling bodemkwaliteit, Staatscourant 2007, nr. 247.
VROM (2008) – Circulaire bodemsanering 2006, zoals gewijzigd op 1 oktober 2008.
Vrom/NoBo (2008) – NOBO: Normstelling en bodemkwaliteitsbeoordeling. Onderbouwing en beleidsmatige keuzes voor de bodemnormen in 2005, 2006 en 2007.
Bovengrondse hoogspanningsleidingen en elektromagnetische velden
Ahlbom, A. et al. (2000) – A pooled analysis of magnetic fields and childhood leukaemia. Br. J. Cancer 83 (5), 692-698.
Berg, G.P. van den (2002) – Magnetische velden tengevolge van de elektriciteitsvoorziening In de Persoonstraat, Bocholtz. Notitie Natuurkundewinkel. Rijksuniversiteit Gronin- gen, 18-11-2002.
Gezondheidsraad. Blootstelling aan elektromagnetische velden (0 Hz - 10 Mhz). Den Haag: Gezondheidsraad, 2000; publicatie nr. 2000/06. Den Haag.
Greenland, S. et al. (2000) – A pooled analysis of magnetic fields, wire codes and childhood leukaemia. Epidemiology 11 (6), 624-634.
Kelfkens, G. & M.J.M. Pruppers (2005) – Handreiking voor het berekenen van de specifieke 0,4 microtesla zone in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen. RIVM, Bilt- hoven. (actuele versie op www.rivm.nl/milieuportaal/dossier/hoogspanningslijnen) Kelfkens, G, R.M.J. Pennders & M.J.M. Pruppers (2003) – Plannen voor nieuwbouw-
woningen bij bovengrondse hoogspanningslijnen, Rapportnr. 610150004. RIVM, Bilt- hoven.
KEMA/RIVM rapport – Kostenanalyse van de technische maatregelen ter beperking van magneetvelden nabij bovengrondse hoogspanningslijnen, 2002.
LCM Landelijk Centrum MMK (2005) – GGD Richtlijn gezondheidsrisico’s van bovengrondse hoogspanningslijnen. GGD Nederland, Utrecht.
Ministerie van VROM (2004) – Nuchter omgaan met risico’s: Beslissen met gevoel voor onzekerheden. Hoofddocument (nota).
Plas, M. van der, et al. (2001) – Magnetische velden van hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen. Rapportnr. 610050007. RIVM, Bilthoven.