GIDS VOOR DEN LEZER VAN HET GOEDE BOEK 179 Van Ditmar 76 Binnen de Vlaamse Vereeniging van Letterkundigen beston-

den al een tijd plannen voor een dergelijk samenwerkingsverband, waarbij het Franse boekentijdschrift Les Nouvelles Littéraires als model gold. Na onderling overleg besloten Van Tricht en Zijlstra op het voorstel van de Vla- mingen in te gaan. Het Critisch Bulletin zou worden uitgebreid met acht pagina’s, zodat er ruimte kwam voor een aparte rubriek over Vlaamse li- teratuur onder leiding van een Vlaamse redacteur, waarbij men dacht aan Maurice Roelants.77 _{Van Tricht zag in deze samenwerking vooral verder-}

gaande exploitatiemogelijkheden voor het Critisch Bulletin:

‘t Komt mij voor, dat hier veel perspectief in zit. Niet alleen wordt de risico verdeeld, maar de expansie-mogelikheden worden verdubbeld, waarschijnlik zelfs verdriedubbeld door de medewer- king van België. De mogelikheid van een flink representatief, algemeen krities orgaan te krijgen, wordt daardoor iets minder hersenschimmigs.78

Dankzij het grotere afzetgebied zouden de commerciële mogelijkheden toe- nemen, waardoor de verschijningsfrequentie op termijn verhoogd kon wor- den en het Critisch Bulletin zich zou kunnen ontwikkelen tot hét kritische tijdschrift binnen het Nederlandse taalgebied.79

Kort voor kerst bleek dat de Vlamingen het hadden laten afweten.80 Zijlstra was echter overtuigd geraakt van de potentie van het Critisch Bul-

letin en was bereid flink in het blad te investeren. Dankzij de samenwerking

die nu tot stand kwam tussen de uitgeverijen Van Loghum Slaterus en Nijgh & Van Ditmar kon het aantal pagina’s van het Critisch Bulletin met in- gang van de tweede jaargang worden verdubbeld tot tweeëndertig. De bijna 20.000 abonnees op het door Nijgh & Van Ditmar uitgegeven tijdschrift De

Wereldkroniek kregen een abonnement op het Critisch Bulletin aangeboden

tegen een gereduceerd tarief, wat moest leiden tot een flinke groei van het aantal abonnees – op dat moment ruim vierhonderd81– en daarmee tot een stevigere financiële basis. Ook zou de uitgeverij bijdragen aan reclamecam- pagnes voor het Critisch Bulletin.82 _{In ruil daarvoor kon Zijlstra beschikken} 76_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 14 november 1930. Zie over deze geschie-} denis: Van Faassen/Vanhecke: ‘Een soort Nederlandsche Nouvelles Littéraires’ (zie v. 41, p. 41); Zie over uitgeverij Nijgh & Van Ditmar: C.J. Aarts/M.C. van Etten: 175 jaar

Nijgh & Van Ditmar: nimmer dralend 1837-2012, Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2012

77_{Van Faassen/Vanhecke: ‘Een soort Nederlandsche Nouvelles Littéraires’ (zie v. 41,} p. 41), p. 45-47.

78_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 14 november 1930.}

79_{Vergelijk brieven Anthonie Donker aan Jan van Tricht, 19 november en 3 december} 1930, en brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 1 december 1930.

80_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 20 december 1930. Vergelijk: Faassen/} Vanhecke: ‘Een soort Nederlandsche Nouvelles Littéraires’ (zie v. 41, p. 41), p. 48

81_{Exploitatie-overzicht Critisch Bulletin, Literatuurmuseum Den Haag.} 82_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 29 december 1930.}

521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens Processed on: 15-8-2018 Processed on: 15-8-2018 Processed on: 15-8-2018

Processed on: 15-8-2018 PDF page: 186PDF page: 186PDF page: 186PDF page: 186

over advertentieruimte in het tijdschrift.83

Zoals Donker en Van Tricht gehoopt hadden resulteerde de samenwer- king met Nijgh & Van Ditmar inderdaad in een ‘langzame, maar besliste stijging’ van het aantal abonnees.84 _{In bijlage 1 is het aantal abonnees in}

de periode 1930-1941 weergegeven, waarbij de abonnees die via de Wereld-

kroniek aangebracht zijn apart vermeld worden. Vanaf de tweede jaargang

verdubbelde het aantal abonnees ruim, in de jaren erna zette de groei door en in 1934 beleefde het tijdschrift zijn hoogtepunt met bijna veertienhonderd abonnees. Daarmee kwam het in de buurt van de aantallen die Den Gulden

Winckel en Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift aan het einde van de ja-

ren twintig behaalden (respectievelijk 1.500 en 1.650 exemplaren), met dien verstande dat de economische crisis inmiddels haar invloed deed gelden, de concurrentie moordend was en oplagecijfers van deze bladen voor de jaren dertig ontbreken.85

De samenwerking met Zijlstra verliep echter nogal stroperig. Van Trichts ergernis over diens gebrek aan inzet voor het Critisch Bulletin nam hand over hand toe: ‘Eenig productief voorstel is van hem nog nooit gekomen. [...] Het heeft eindeloos geduurd voor hij die prospectus inlegde. [...] Kortom, mede- werking nihil.’86 _{Zijlstra’s passieve opstelling hield ongetwijfeld verband met}

zijn betrokkenheid bij Forum, het nieuwe jongerentijdschrift waarvoor de voorbereidingen inmiddels in volle gang waren.87 _{Het lijkt erop dat Zijlstra}

aanvankelijk zijn kaarten had gezet op Critisch Bulletin, maar gaandeweg van gedachten is veranderd. Zijn financiële verplichtingen aan het Critisch

Bulletin zaten de oprichting van Forum in de weg.88Eind 1933 beëindigde Zijlstra de samenwerking met Van Tricht. Die kon daar niet wakker van lig- gen: ‘vermoedelijk zal het niet veel verschil maken daar de ab. via de W.K. blijven en hij heeft eigenlijk nooit iets voor het C.B. gedaan’.89 _Zijlstra’s

advertentieruimte werd aan andere uitgevers verkocht.90

Zoals de meeste tijdschriften kreeg ook het Critisch Bulletin in de loop van de jaren dertig te maken met de gevolgen van de economische crisis. In eerste instantie had vooral De Stem last van de algehele ‘bezuinigings- woede’; veel mensen zegden hun abonnement op dat blad op, maar hielden

83_{Vergelijk: brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 19 december 1933.} 84_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 2 maart 1931.}

85_{Ter vergelijking: Forum behaalde oplagen van twee- à vierhonderd exemplaren. Wil-} lem Mooijman/L. Mosheuvel (red.): Forum. Brieven, citaten, dokumenten en knipsels, Den Haag/Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar, 1969, p. 22

86_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 11 februari 1932.}

87_{Vergelijk de brieven van Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 27 juni 1931 en Anthonie} Donker aan Jan van Tricht, 4 februari 1932.

88_{Van Faassen/Vanhecke: ‘Een soort Nederlandsche Nouvelles Littéraires’ (zie v. 41,} p. 41), p. 51.

89_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 29 november 1933.} 90_{Brief Jan van Tricht aan Anthonie Donker, 19 december 1933.}

521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens 521877-L-bw-Keltjens Processed on: 15-8-2018 Processed on: 15-8-2018 Processed on: 15-8-2018

Processed on: 15-8-2018 PDF page: 187PDF page: 187PDF page: 187PDF page: 187

4.2. GIDS VOOR DEN LEZER VAN HET GOEDE BOEK 181