Lectuur - repertorium. - Auteurslijst bevattende 12.000
bio-bibliographische schrijversnota's en 1.400 portretten van auteurs behoorende tot de Nederlandsche en de wereldliteratuur, met waarde- en vakaanduiding van 40.000 litteraire en vulgariseerende werken,
samengesteld door A.S.K.B. onder redactie van Joris Baers, pr. [Auteurslijst L-Z](1)
III.
Uitgave van het Algemeen Secretariaat voor Katholieke Boekerijen. Vlaamsche Boekcentrale. Antwerpen.
In October 1936 kwam van de pers dit derde deel van dat groote werk, waarvan wij de twee eerste deelen reeds vroeger in dit tijdschrift bespraken onder den titel:
Antwerpen, het boeken bibliotheekwezen en het Lectuur-repertorium van het A.S.K.R.(2)
.
Ruim twee jaar heeft het geduurd vooraleer het tweede gedeelte van de Auteurslijst (L-Z) op het eerste (A-K) volgen kon. En zulks zal ongetwijfeld niemand verbazen, die jg. 23 van Den Vlaamschen Gids zal willen even terug opslaan en herlezen wat wij daar schreven over dien reuzenarbeid, en over het geduld, de geestdrift en het uithoudingsvermogen die de leider, Joris Baers, en zijn staf hebben moeten bezielen, om zulk een onderneming tot een goed einde te brengen.
Laten wij hier ook herinneren aan wat wij toen schreven over den geest en de strekking van het repertorium van het A.S.K.B. ‘Eindelijk worden wij bij elk werk, staat daar te lezen, dank zij de talrijke, maar zeer duidelijk van elkaar te onderscheiden conventioneele teekens, steeds ingelicht over het genre en de strekking, alsook - van tamelijk streng confessioneel standpunt uit echter
-(1) Over de aanwezigheid van deze haakjes, zie De Vlaamsche Gids, jg. 23 (1935), blz. 565, voetnota.
(2) Zie De Vlaamsche Gids, jg. 23 (1935), blz. 562-567.
over de zedelijke waarde ervan. Dit laatste lijkt ons echter geen beletsel te moeten zijn voor niet-katholieken om van de Auteurslijst gebruik te maken, daar het altijd een ieder, die het gezag der Kerk niet aanvaardt, vrij staat met de waarschuwingen op dit gebied in mindere of meerdere mate rekening te houden, of ook heelemaal niet; van een anderen kant dient trouwens gezegd te worden dat de katholieke levensopvatting, waarvan het werk uitgaat, de bewerkers nauwelijks belet heeft bij de keus der schrijvers en bij de algemeene beoordeelingen over niet-katholieke auteurs, blijk te geven van een zeer groote objectiviteit.’
Zulks zal ongetwijfeld mede in aanmerking genomen geweest zijn door de leden van de jury tot toekenning van den door Koninklijk Besluit van 19 Mei 1934 ingestelden ‘Prijs der Openbare Bibliotheken’, toen deze besloten dat voor het jaar 1935 deze prijs diende toegewezen te worden aan het Algemeen Secretariaat voor Katholieke Boekerijen en wèl voor het gepresteerde werk inzake bibliographische voorlichting en inzonderheid voor het Lectuurrepertorium. - In verband hiermede willen wij hier nog, ten titel van inlichting, bijvoegen dat voor het jaar 1936 met dienzelfden Prijs, die thans moest toegekend worden aan een Franschtalige uitgave, bekroond werd het werk van Pierre Recht: Les bibliothèques publiques en Belgigue.
Commentaire pratique de la loi du 17 octobre 1921 (Bruxelles, 1928). Dit boek
van Pierre Recht is het eenige werk dat over dit onderwerp in ons land ooit verscheen(3)
, en het is een uitstekend boek. Door het te bekronen heeft de jury van 1936 bewezen dat zij evengoed op de hoogte van haar taak was als die van 1935, die het werk van Joris Baers met een onderscheiding bedacht(4)
. Dr. C. DEBAIVE.
(3) Nederlandsche vertaling door Leo Van Molle (De openbare bibliotheken in België. Practische verklaring van de wet van 17 October 1921. Brussel, 1928).
(4) Dit wil echter niet zeggen dat het Lectuur-repertorium volmaakt is en zonder fouten. Geen enkel bibliographisch werk is trouwens volmaakt, en geen enkel is zonder fouten; dat weten alle bibliographen, alsook over 't algemeen al wie zich met wetenschappelijke opzoekingen bezighoudt. Bibliographie is een zaak die goeden wil vergt, goede trouw, alsook collaboratie. Daarom zijn wij overtuigd dat al wie het Lectuur-repertorium zal gebruiken en in het door hem speciaal bekend gebied fouten of tekortkomingen ontdekt, deze aan de uitgevers zal mededeelen, en dat deze laatsten heel dankbaar zullen zijn voor zulke welwillende medewerking. Tijd en ruimte ontbreekt ons om de uitgave van het A.S.K.B. aan dergelijke detailkritiek hier te onderwerpen. Voor wie echter eenige lichte verbeteringen aan zijn exemplaar wenscht aan te brengen, kunnen wij reeds verwijzen naar Boekengids jg. 14 (1936) p. 325, voetnota, waar Prof. Dr. Frank Bauer ‘enkele onvermijdelijke vlekjes en tekortkomingen... terechtbracht.’
Boekbeschouwing
Gina Kaus. - Katharina die Grosse. Allert de Lange, Amsterdam; 520 blz.; 16 opluisteringen.
Door deze psycho-analytische historische studie dient de Weensche dichteres en romanschrijfster Gina Kaus definitief gehuldigd als een der meest vooraanstaande figuren der hedendaagsche Duitsche letterkunde. Zij blijkt tot haar volle rijpheid te zijn geklommen: over haar onderwerp heeft zij haar voortreffelijke geleerdheid, haar scherpen zielkundigen zin, haar weergalooze wetenschappelijke onderlegdheid in overvloedigen rijkdom uitgestrooid in een werk, dat voor altijd de klassieke prestatie zal blijven over het leven van de geniale Katharina, de reusachtige vrouw, die zoozeer boven haar tijd verheven stond, dat uiterst zonderlinge complex van geest en goedheid, gloed en begeerte, vernuft en geluk, de Roode Keizerin, de vervulster van het programma van haar groot voorbeeld Peter I, de heerscheres over de Baltische en de Zwarte Zee, overtuigd, dat de moorden op de tsaren Peter en Iwan de verlossing van het heilige Rusland brachten; verlichte despote, vriendin van Voltaire en Diderot, wier met geweld ingevoerde hervormingen geen verband hielden met de historische ontwikkeling van haar volk, dat door de geldverspillingen en de dwingelandij van haar talrijke gunstelingen in oproer kwam, zoodat de Semiramis van het Noorden haar papieren vrijzinnige denkbeelden opgaf. Zij overleed op den dag, toen het bericht van Bonaparte's overwinning bij Arcole te Petersburg bekend werd; de Heilige Moeder van Kasan belette haar zich te meten met den Corsikaanschen generaal, die later door haar aanbeden kleinzoon Alexander, den zoon van den verafschuwden Paul, zou onttroond worden.
Meer dan 500 heerlijke bladzijden, waarop niets af te dingen valt. Ook de uitgave is van allereerste gehalte en draagt ten zeerste bij om de lezing van dit allerwegen interessant en leerrijk boek aangenamer te maken.
Franz Spielhagen. - Spione und Verschwörer in Spanien. Editions du Carrefour, Parijs, 200 blz.
Te gelijk met het bericht, dat Duitsche troepen in Spanje geland waren, verscheen dit boek, opgebouwd op officieele documenten der nationaalsocialistische partij, die ginder in beslag genomen werden. Het geeft een zakelijke voorstelling van de Duitsche bedrijvigheid in het Iberische schiereiland: werkzaamheden van de Gestapo, bespieding, ontvoering, controol op hotels, firma's, Spaansche persoonlijkheden; pers- en propagandamethoden. Wij worden achter de coulissen van de diplomatie geleid en bespeuren den samenhang tusschen de Europeesche fascistische
stroomingen, tusschen Franco, Hitler en Mussolini, leeren de rol van den huidigen Duitschen gezant bij Franco, Generaal Faupel, kennen. De wapenleveringen vóor den opstand verricht worden bewezen. In 't geheel ontleedt Spielhagen 40.000 brieven, berichten, afrekeningen en verordeningen, zoodat zijn werk aansluit bij het Bruinboek en het Witboek.
A. Koestler. - Menschenopfer unerhört. - Editions du Carre f our, Parijs; 260 blz.; 20 Fr. fr.
Koestier is er in geslaagd als journalist in het door de rebellen bezette gebied door te dringen en zich toegang te verschaffen tot het hoofdkwartier der fascistische strijdmachten. Zijn reis, in opdracht van de ‘News Chronicle’ ondernomen, leidde hem naar Lissabon, waar hij Gil Robles en Franco's broeder ontmoette, en daarna naar Sevilla, waar hij generaal Queipo de Llano interviewde. Zijn werk nu is slechts gedeeltelijk een reportageboek; voor het overige bestaat het uit berichten van ooggetuigen en oorspronkelijke documenten. De voorgeschiedenis en de achtergrond van den opstand, zijn ontwikkeling en zijn huidige uitbreiding met al de veroorzaakte gruwelen, worden geschilderd in gansch hun vreeselijke werkelijkheid, hun
onmenschelijke barbaarschheid.
B. Jacob. - Weltbürger Ossietzky. - Editions du Carrefour, Parijs; 120 blz., 12 Fr. fr.
Barthold Jacob geeft ons hier belangrijke uittreksels uit Ossietzky's werk, die den nieuwen Nobelprijsdrager voor den Vrede, welke sinds vier jaar zonder geoordeeld te zijn in de Duitsche concentratiekampen smachtte, volledig belichten. Zij doen ons diep in de ziel blikken van den strijder tegen oorlogsgeest en chauvinisme en ons begrijpen, hoe toomeloos de haat moet wezen, tegen hem opgehoopt door
onverzoenlijke vijanden. Zijn biografie werd door Jacob opgesteld en als inleiding tot deze mooie verzameling opgenomen, terwijl de bekende Engelsche publicist het treffend voorwoord schreef, den oprechten pacifist ter eere.
B. Menne. - Krupp, Deutschlands Kanonenkönige. Europa-Verlag, Zürich; 400 blz.; ing. 6 Zw. fr.; geb. 8 Zw. fr..
Deze geschiedenis van het huis Krupp zal gewis opzien baren. Haar schrijver is afkomstig uit het Roergebied en een der beste kenners van de Duitsche
nijverheidshistorie. Zijn boek is de vrucht van lange jaren bronnenstudie. Bernhard Menne was zelf gedurende eenigen tijd bij Krupp werkzaam en zat zelfs samen met Dr. Gustav Krupp von Bohlen in de gevangenis, toen de Fransche Essen bezet hielden. Hij schildert, en dit voor de eerste maal, de loopbaan eener industriefamilie zonder sentimenteele overwegingen; beschrijft den weg door de Krupps afgelegd, zij, de middeleeuwsche wapenhandelaars, die nu zoo machtige metaalmagnaten. Eén der groote voorvaderen was Sander Huysz, uit Vlaanderen gevlucht tijdens de
godsdienstoorlogen. Steeds steunend op de meest ernstige documentatie, toont men ons het ware gezicht van het Kruppsche patriotisme, de Kruppsche welvaart en den Kruppschen uitvindersgeest. Daarnaast worden beteekenisvolle onthullingen over de internationale bewapeningsindustrie gedaan; Krupps kuiperijen in Marokko, aan den Bosphorus, in den Balkan en in China b.v. in volle daglicht gesteld. De auteur
gewetenloosheid, grootheid en momentane kans. Een voornaam werk vol spannende bladzijden.
Franz Spunda. - Wulfila. - P. Zsolnay Verlag. Berlijn. 400 blz.
Ulfilas of Wulfilas, de apostel der Goten, omstreeks 311 geboren, in 341 tot bisschop gewijd, werkte gedurende 7 jaren onder de W. Goten voor het Ariaansche Christendom en vluchtte in 350 wegens een Christenvervolging met een groot aantal Goten naar het O. Romeinsche rijk, waar hij te Moesië in de buurt van Nicopolis zijn werk voortzette. Hij nam deel aan de synode van Constantinopel (360) en overleed aldaar in 383 gedurende het Concilie, dat er door keizer
Theodosius was bijeengeroepen. Van zijn geschriften is alleen dus een gedeelte zijner Gotische Bijbelvertaling bewaard gebleven. Ten behoeve van dezen arbeid vond hij een Gotisch alfabet uit. - Deze mystieke realist, die groote ziener en
bewonderenswaardige zegger van de onzichtbare wereld verschijnt hier in een nieuw licht, dat volle klaarte werpt op zijn innerlijken strijd om de voorname problemen uit zijn beroerden tijd. Franz Spunda heeft zich ongemeen beijverd om met onvermoeide studie, diepen ernst, strenge objectiviteit, hoog-edele bedoeling, zijn aandeel bij te dragen om, langs de heldengestalte van Wulfilas, een periode van enorme cultuur-historische beteekenis op schitterend-literaire wijze dichter bij ons te brengen.
H. von Schweinitz. - Geschichte im Raum. Nationaler Bücher-Dienst. Berlin W 50. Geb. M. 0,70.
Deze beknopte studie beoogt tal van misopvattingen vanwege de rationalistische geschiedkundige navorsching terecht te wijzen en het antwoord te geven op de vraag, of geschiedenis in de ruimte mogelijk nog beteekenis kan hebben. Ze stelt de dynamische historische krachten in het licht. - Eventjes willen we onderstrepen, dat de auteur er nadrukkelijk op wijst, dat de Duitsche toekomst niet aan den Rijn, maar wel aan de Weichsel ligt. En verder, dat niet het Zuiden en het Westen het beloofde land vormen, wel het Oosten.
H. Gutberlet. - Deutschtum im Kampf. - Verlag N.B.D. Berlijn W; RM. 0,70.
Heinrich Gutberlet geeft een overzicht over zijn belevingen tijdens zijn jarenlangen arbeid ten voordeele van de Duitschers, buiten de grenzen van het Rijk levende. Eenige zijner schoonste gedichten werden te gelijk opgenomen.
F. Hermes. - Die Waffen der Andern. - Verlag N.B.D. Berlijn W; RM. 0,70.
In verband met het decreet van 24 Augustus 1936, waarbij de actieve dienstplicht in het Duitsche leger op twee jaar vastgesteld wordt, wordt de sterkte van de
verschillende nationale legers medegedeeld, ook deze van hun luchtvloten en hun zeestrijdkrachten.
R. Wulle. - Das neue Jahrtausend. - I. Welt und Völker im 20. Jahrhundert. N.B.D. Berlin W 50; 250 blz.; 3 kaarten; geb. 4,80.
zich naar Europa. Zoo staat Azië voor de poorten der Baltische zee, van Polen en de Donau-staten, houdt het zich tot den sprong gereed op den Bosporus, Kaïro,
Singapoor, Australië, Insulinde. Men meene daarom niet langer, dat olie en ijzer, grondstoffen en markten aarde en volken vormen, maar weze er definitief van overtuigd, dat de geestelijke wilskracht de uiteindelijke beslissingen brengt. Wulle wil met zijn profetisch werk het blanke ras bewust doen worden van zijn hooge verantwoordelijkheid, van zijn innerlijke eenheid, die volstrekt verwezenlijkt zou dienen te wezen, opdat het zijn hegemonie kunne handhaven tegenover de dreigende gevaren, waartegen reeds Hegel zijn waarschuwende stem liet hooren. De gedachten van den schrijver herinneren ons het Pragmatisme van James (De mensch is in de eerste plaats een daadwezen: alle denken, alle theorie en levensbeschouwing dient om hem in zijn doen en handelen te steunen), het Activisme van Eucken (De mensch is een doener, een handelend wezen: hij is mensch door zijn daad); de Philosophie de l'Action van Blondel, Laberthonière en Boutroux; de Philosophie de l'Elan Vital van Bergson (Het leven is een elementaire drang naar actie, naar daad, naar handeling).