LOOPBANEN IN DE TOEKOMST 3.1 Inleiding tot dit hoofdstuk
HOOFDSTUK 4: DISCUSSIE EN CONCLUSIES 4.1 Inleiding tot dit hoofdstuk
4.5 Hoe kunnen individuele loopbaanoriëntatie en loopbaanverwerving zich in de toekomst ontwikkelen?
Het antwoord op de algemene vraagstelling van deze studie spitst zich thans toe. Puntsgewijs zal getracht worden deze vraag te beantwoorden.
a. Onafhankelijk van het scenario dat zich ontvouwt, lijkt het individu in de toekomst in vrijwel alle loopbaanconcepten er niet aan te ontkomen in sterke mate de noodzaak van voortdurende revisie, actualisatie en veredeling van de eigen kennis en vaardigheden te onderkennen, met het doel duurzaam paraat te blijven voor directe inzet in de arbeidsmarkt. In het uitzonderingsgeval van het najagen van een transitoire loopbaan lijkt deze noodzaak minder.
b. De verhouding van vraag en aanbod in de arbeidsmarkt en haar deelmarkten is een grillige factor waarmee het individu in de toekomst verstandig rekening zal moeten houden. Zijn reactie zal dan afhankelijk zijn van het scenario dat werkelijkheid is of lijkt te gaan worden. Ontvouwt zich het Netwerkscenario, dan zal het individu in het geval van een ruime arbeidsmarkt zich bewust moeten zijn van de persoonlijke zekerheidsrisico‟s die samenhangen met discontinuïteiten van inzet, en zich wellicht daarvoor moeten indekken. Ontvouwt zich het Conglomeratenscenario, dan lijken de zekerheidsrisico‟s minder aanwezig, met dien verstande dat bij een langdurige ruime arbeidsmarkt zich afwegingsvraagstukken kunnen gaan voordoen tussen het belang van de continuïteit van het conglomeraat en het ondersteuningsbelang van het individu. c. Een bewustzijn van het dominante persoonlijke loopbaananker kan het individu inzicht
geven hoe het zich zou kunnen vinden in de omstandigheden die in de toekomst als gevolg van het ontvouwen van een scenario werkelijkheid kunnen worden. Individuen met bepaalde dominante loopbaanankers hebben eerder een hang naar slechts één van de scenario‟s. Voor individuen met bepaalde andere dominante loopbaanankers lijkt dit minder het geval of valt geen uitspraak te doen.
d. Onafhankelijk van het scenario dat zich in de toekomst ontvouwt, lijkt het onderscheid van vier opeenvolgende fasen van loopbaanoriëntatie en loopbaanverwerving - inclusief
146
het continuüm van „herhaling van zetten‟ na het verwerven van de eerste baan - relevant te blijven en niet wezenlijk te veranderen. Afhankelijk van het scenario dat zich ontvouwt zal het individu deze vier fasen als solist of als groepslid doorlopen. In het Netwerkscenario staat het individu er in principe zelf voor, in het Conglomeratenscenario heeft het individu de „beschutting‟ en mogelijke hulp van collega‟s (medelidmaten) voortdurend om zich heen.
De redenering kan ook worden opgezet met de ontvouwing van de scenario‟s als uitgangspunt. I. Ontvouwt zich in de toekomst het Netwerkscenario, dan rust de taak van de inrichting van de individuele loopbaan geheel en al op de schouders van het individu. Steeds zal het individu het doorlopen van alle fasen van oriëntatie naar en verwerving van nieuwe projecten ervaren als een zelfstandige actie. Dit zou gelden voor de levenslange periode van het arbeidzame leven. Het individu kan vermoedelijk van tijd tot tijd terugvallen op beperkte steunpilaren zoals een gildeachtige organisatie en een werkbemiddelende „impresario‟, maar het staat er vrijwel alleen voor. Zoals geconcludeerd in subparagraaf 4.4.3 kunnen individuen met dominante loopbaanankers als Creativiteit en Autonomie/onafhankelijkheid zich goed thuis voelen in dit scenario. Volgens Schein en de deskundigen zullen individuen met het dominante loopbaananker Pure uitdaging eveneens neigen naar het Netwerkscenario, en individuen met het dominante loopbaananker Dienstbetoon/gedrevenheid vermoedelijk naar dit scenario neigen. Volgens de deskundigen (in tegenstelling tot de mening van Schein) neigen ook individuen met het dominante loopbaananker Technisch-functionele competentie naar het Netwerkscenario.
In dit scenario is het niet uitgesloten dat de continuïteit van de individuele loopbaan kan worden bedreigd door arbeidsmarktschommelingen. Het individu zal er goed aan doen te beseffen welke kennis en vaardigheden het in huis heeft en welke toegevoegde waarde het aan een project kan leveren. Van groot belang is de employability van het individu waarbij eigen kennis en vaardigheden van het individu zullen moeten worden gerevideerd, geactualiseerd en veredeld. De „wat, waar en hoe‟- vragen met betrekking tot het nieuwe kennis- en vaardighedenpakket zullen vooral moeten worden beantwoord en dit pakket zal het individu zichzelf moeten eigen maken.
II. Ontvouwt zich in de toekomst het Conglomeratenscenario, dan berust de taak van de inrichting van de individuele loopbaan de facto vooral bij het conglomeraat. Het individu zal slechts het doorlopen van de initiële inventarisatiefase (vooral in de zin van het te kiezen secundair onderwijs) ervaren als een soloactie. De overige daaropvolgende fasen doorloopt het individu in voortdurende afstemming met de organisatie. De levenslange periode van het arbeidzame leven zal inhoudelijk vermoedelijk grotendeels worden geregisseerd door het conglomeraat. Het individu kan in principe gedurende het gehele leven terugvallen op het vangnet van zorg en ondersteuning dat het conglomeraat zijn lidmaten biedt. Zoals geconcludeerd in subparagraaf 4.4.3 kunnen volgens Schein en de deskundigen individuen met de dominante loopbaanankers Managementcompetentie en Zekerheid zich goed thuis voelen in dit scenario. Volgens Schein (in tegenstelling tot de mening van de
147
deskundigen) neigen ook individuen met het dominante loopbaananker Technisch- functionele competentie naar het Conglomeratenscenario.
Aangezien het denkbaar is dat het conglomeraat grote egalisatiereserves zal aanhouden, zal het individu in eerste instantie minder kwetsbaar zijn voor negatieve persoonlijke gevolgen van een ruime arbeidsmarkt. Hoe ver de adem van het conglomeraat reikt, is echter niet in te schatten. Van groot belang is de employability van het individu waarbij eigen kennis en vaardigheden zullen moeten worden gerevideerd, geactualiseerd en veredeld. De „wat, waar en hoe‟-vragen met betrekking tot het nieuwe kennis- en vaardighedenpakket zullen vooral worden beantwoord door het conglomeraat, maar uiteraard moeten worden eigengemaakt door het individu zelf.
149