Impact op de dichtheid van het netwerk

De dichtheid van het netwerk is in het vorige hoofdstuk onderzocht. Voor de onbewaakte inzamellocaties voor huisvuil is daaruit gebleken dat het netwerk voldoende dicht is. Er zijn zelfs enkele inzamellocaties die op basis van hun lage jaarlijks ingezamelde hoeveelheid afval of hun ligging op korte afstand van andere inzamellocaties kunnen gesloten worden zonder daarbij in significante mate afbreuk te doen aan de kwaliteit van de dienstverlening.

Op het Albertkanaal kunnen volgende inzamellocaties onder het beheer van nv De Scheepvaart gesupprimeerd worden:

― Kaai van Tessenderlo Chemie;

― Kempische Kaai in Hasselt.

De kaai van Tessenderlo Chemie is op korte afstand van het inzamelpunt aan de spoorwegbrug van Ham gelegen. Bovendien wordt er op deze kaai slechts 1.450 kg afval per jaar ingezameld, wat neerkomt op 4 kg per dag. Deze inzamellocatie kan dus gesloten worden zonder dat dit een voelbaar effect heeft op de dichtheid van het netwerk.

De Hoogbrugkaai en de Kempische kaai in Hasselt zijn beide op korte afstand van elkaar gelegen in de kanaalkom van Hasselt (Figuur 28). Daarenboven is er aan de sluis van Hasselt, 2,5 km verder richting Luik, ook een inzamellocatie. Uit de analyse van de ingezamelde

hoeveelheden afval blijkt dat de rolcontainer aan de Kempische kaai 36 maal per jaar wordt geledigd. Dit is minder dan 1 maal per week, waarbij het bovendien waarschijnlijk is dat de containers niet volledig gevuld zijn. Hieruit kan besloten worden dat de inzamellocatie aan de Kempische kaai in Hasselt kan gesloten worden.

Op het kanaal Bocholt-Herentals zijn er tussen Herentals en Dessel, 6 inzamellocaties (Figuur 29). Op dit stuk van het kanaal zijn er jaarlijks slechts ca. 730 scheepsbewegingen. De ingezamelde hoeveelheden afval zijn echter van dezelfde grootteorde als deze op het Albertkanaal. Deze vaststelling is een gevolg van:

― De overschatting van de werkelijke ingezamelde hoeveelheid door het gebruik van rolcontainers. Deze worden periodiek geledigd en gefactureerd per containervolume, dit zonder rekening te houden met de werkelijke vullingsgraad van de container.

― De pleziervaart. Deze schepen deponeren hun afval in de onbewaakte inrichtingen aan de sluizen.

Om te beslissen welke inzamellocaties kunnen gesloten worden, wordt gekeken naar de geografische ligging en de ingezamelde hoeveelheden afval. De inzamellocaties aan de sluis van Herentals en sluis IV in Dessel zijn door hun strategische ligging aan de toegangspunten van dit segment van het kanaal goed gelegen voor afvalinzameling. Van de overige

inzamellocaties zamelen de locaties aan sluis 8 en sluis 7 in Geel het minste afval in. Deze kunnen dan ook gesloten worden.

Figuur 28: Overzicht van de inzamellocaties in de regio rond Hasselt.

De ingezamelde hoeveelheden langsheen de rest van het kanaal Bocholt-Herentals zijn van een gelijkaardige grootteorde, met twee significante afwijkingen. Aan de inzamellocaties aan het Kanaal naar Beverlo in Lommel en aan de laadkaai van Sibelco worden significant lagere hoeveelheden afval ingezameld. Voor de inzamellocatie aan het Kanaal van Beverlo kan dit verklaard worden door de lagere scheepvaartintensiteit. De inzamellocatie aan de laadkaai van Sibelco wordt enkel gebruikt door de schepen die aanleggen om goederen op of af te laden.

Deze locaties kunnen bijgevolg gesloten worden.

De inzamellocaties onder het beheer van Waterwegen en Zeekanaal NV vertonen een goede geografische spreiding. Enkel op het kanaal Brussel-Charleroi is er een overaanbod aan inzamellocaties. Tussen de Waalse en Brusselse grens bevinden zich vier inzamellocaties op een afstand van minder dan 15 km van elkaar. Aangezien er voor slechts 1 van deze 4 locaties gegevens beschikbaar zijn over de ingezamelde hoeveelheden afval, is de geografische ligging het enige criterium om te bepalen welke inzamellocaties kunnen gesloten worden. Om een optimale spreiding van de inzamellocaties te behouden kunnen de inzamellocaties aan de sluis van Lembeek en de sluis van Lot worden gesloten.

De uniformering van het registratie- en inzamelsysteem voor huisvuil langsheen de waterwegen blijft een aandachtspunt. Een afvalinzameling en facturatie per gewicht voor alle inzamellocaties zal een veel nauwkeuriger beeld geven over de werkelijk ingezamelde hoeveelheden afval.

Daarenboven zal de kost voor de inzameling en verwerking van het afval nauwkeuriger bepaald worden. Finaal kan dit leiden tot een verdere optimalisatie van het systeem voor inzameling van huisvuil.

Voor huisvuil en KGA zijn er naast de onbewaakte inzamellocaties langsheen de waterwegen ook nog de uitgebreide afvalparken in de haven van Antwerpen en in Evergem. Uit de analyses uitgevoerd in het vorige hoofdstuk is gebleken dat de dekkingsgraad voor deze parken rond de 80% ligt. Een opmerking die daarbij gemaakt moet worden is dat bij de bepaling van dit percentage geen rekening is gehouden met de openingsuren van deze parken. Om er voor te zorgen dat zoveel mogelijk van deze 80% werkelijk gebruik kunnen maken van de afvalparken is het aangewezen dat de openingsuren afgestemd zijn op de binnenschippers. Uit een

proefproject met een opening op zaterdag van een uitgebreid afvalpark in de haven van Antwerpen is echter gebleken dat het aantal afval afgiftes zeer laag lag, waardoor het economisch niet verantwoord was het park open te houden tijdens het weekend.

Om de dichtheid van het netwerk van deze uitgebreide parken te verhogen wordt er geopteerd om een extra uitgebreid afvalpark te openen aan de sluis van Ham. Deze locatie wordt gekozen omwille van zijn centrale ligging in het werkingsgebied van nv De Scheepvaart langsheen een druk bevaren route en nabij een knooppunt met een andere waterweg. Nv De Scheepvaart heeft op dit moment geen uitgebreid afvalpark in beheer. Indien een uitgebreid afvalpark wordt

toegevoegd aan de sluis van Ham, zullen meer schepen de mogelijkheid krijgen om afval af te geven bij een afvalpark. Aan de sluis passeert jaarlijks ongeveer 74% van alle schepen die op de waterwegen van nv De Scheepvaart varen. Een aanzienlijke fractie van deze schepen, namelijk 97,5% zal eveneens jaarlijks de haven van Antwerpen passeren. Echter, een passage doorheen de haven is geen garantie voor passage bij een uitgebreid afvalpark. Ongeveer een

Figuur 29: Inzamellocaties tussen Herentals en Dessel.

kwart van deze schepen zal bij zijn passage nooit langs een afvalpark varen, en heeft dus baat bij de voorziening van een afvalpark in Ham. Bovendien zijn de schepen afhankelijk van de openingsuren van de parken. De kans dat de schepen een afvalpark voorbijvaren wanneer het geopend is, worden bijgevolg vergroot.

Het extra afvalpark zorgt voor een toename van aantal schepen dat een afvalpark zal passeren.

Voor alle schepen op waterwegen van nv De Scheepvaart en Waterwegen en Zeekanaal NV samen zal 83,2% jaarlijks voorbij een uitgebreid park varen. Dit is een toename van ongeveer 5% ten opzichte van de huidige situatie, waar 78,1% een afvalpark passeert. De toename is het grootst voor de schepen die enkel op waterwegen van nv De Scheepvaart varen. In plaats van 67,5% in de huidige situatie, zal 85,4% van deze schepen een uitgebreid park passeren.

Figuur 30 geeft de schepen weer op waterwegen van nv De Scheepvaart, die nog steeds geen uitgebreid park passeren binnen Vlaanderen, in het geval van een uitbreiding van het afvalpark van Ham. De schepen die over het westelijk gedeelte van het Albertkanaal tussen Schoten en Ham varen, zullen bijna allemaal jaarlijks een uitgebreid park passeren. Voor de andere waterwegen zijn er nog steeds een significant aantal schepen die nooit langs een afvalpark varen. Dit aantal is echter licht afgenomen ten opzichte van de huidige situatie.

86/160 Onderzoek naar een meer optimale inzameling van het scheepsafval van de binnenvaart in Vlaanderen Figuur 30: Aantal individuele schepen die jaarlijks op de waterwegen van nv De Scheepvaart varen en nooit een uitgebreid afvalpark passeren met een uitgebreid afvalpark in Ham.

Figuur 31: Lokale schepen die jaarlijks op de waterwegen van nv De Scheepvaart varen en nooit een uitgebreid park passeren in Vlaanderen met een uitgebreid afvalpark in Ham.

bron: dataset Waterwegen en Zeekanaal NV; verwerking: TML

87/160 Onderzoek naar een meer optimale inzameling van het scheepsafval van de binnenvaart in Vlaanderen

Figuur 31 toont eveneens het aantal schepen dat nooit een uitgebreid park passeert, maar beperkt zich tot de schepen die Vlaanderen nooit verlaten. Dit aantal schepen is eveneens afgenomen ten opzichte van de huidige toestand. De meeste van deze schepen bevinden zich in het westen. Vooral de route Schoten-Sint-Lenaarts springt eruit.

Voor de inzameling van olie- en vethoudend scheepsbedrijfsafval, en bilgewater in het bijzonder, worden in deze variant geen aanpassingen van het huidige inzamelnetwerk voorzien.

6.1.2 Kostenefficiëntie

Aangezien de beheerders verschillende registratie- en opvolgingssystemen hanteren, is een doorgedreven evaluatie van de kostenefficiëntie nauwelijks te realiseren. Een uniform registratie- en inzamelsysteem zou een correctere vergelijking mogelijk maken en voor een nauwkeurigere afrekening zorgen. Tevens zal op basis van deze meer gedetailleerde informatie het inzamelnetwerk verder geoptimaliseerd kunnen worden.

De inzameling van huishoudelijk afval in onbewaakte inzamellocaties langsheen de waterwegen heeft op het vlak van kostenefficiëntie twee belangrijke nadelen. Het eerste nadeel houdt verband met het probleem van sluikstorten. Doordat de inrichtingen onbewaakt zijn kan er ook afval gedeponeerd worden dat niet afkomstig is van de binnenvaart, maar van bijvoorbeeld omwonenden of voorbijgangers. Door een gebrek aan relevante data is het niet mogelijk om de invloed van sluikstorten in te schatten, maar er kan vanuit gegaan worden dat deze niet

verwaarloosbaar is.

Een tweede nadeel van de onbewaakte inrichtingen is de beperkte sorteermogelijkheid. Huisvuil kan enkel in de uitgebreide afvalparken volledig gescheiden afgegeven worden. In de

inzamellocaties langsheen de waterwegen beperkt de mogelijkheid tot gescheiden inzameling zich meestal tot glas. Deze beperkte mogelijkheden voor het gescheiden inleveren van huisvuil in de inzamellocaties langsheen de waterwegen zet een deel van de binnenschippers er toe aan delen van hun huishoudelijk afval daar ongesorteerd in te leveren. Dit afval wordt ingezameld en verwerkt als restafval, ondanks het feit dat het een aanzienlijk aandeel aan recycleerbare fracties bevat. De kosten voor het verwerken van huisvuil zijn hoger dan de kosten voor het verwerken van recycleerbare fracties.

De kleine aanpassingen die aan het netwerk zijn doorgevoerd hebben een beperkte invloed op de kostenefficiëntie van het systeem. Het sluiten van enkele minder gebruikte inzamellocaties zal een beperkte vermindering van de vaste kosten met zich meebrengen. De variabele kosten voor het verwerken van het afval blijven gelijk aangezien het afval dat normaal in de verdwenen inzamellocaties werd ingezameld nu in andere stations zal worden ingezameld.

De configuratie van de uitgebreide afvalparken (Waar zowel deel A afval, met uitzondering van bilgewater, als deel C afval kan worden ingezameld) blijft dezelfde. Het openen van een extra afvalpark aan de sluis van Ham zal echter een aanzienlijke investeringskost (inrichting, personeel, etc.) met zich meebrengen.

Voor de inzameling van olie- en vethoudend scheepsbedrijfsafval via de bilgeboten verandert er niets ten opzichte van het huidige systeem. Er zijn hier dus geen gevolgen op het gebied van de kostenefficiëntie.

6.1.3 Milieuperformantie

De milieuperformantie van dit systeem wordt bestudeerd op twee vlakken. In de eerste plaats wordt gekeken naar het benodigde transport van het afval. Al het ingezameld afval moet worden opgehaald en getransporteerd naar een verwerkingsinstallatie. Dit transport gebeurt met behulp van vrachtwagens en gaat gepaard met een uitstoot van broeikasgassen. Een vermindering van het aantal nodige transporten door de vermindering van het aantal inzamellocaties zal leiden tot

een daling van deze uitstoot. Een tweede factor die bekeken wordt is het gescheiden ophalen van afval. Op de meeste inzamellocaties langs de waterwegen is het niet mogelijk om het afval gescheiden af te geven. Enkel langs het Albertkanaal en de Leie is het mogelijk om gebruik te maken van glascontainers, zoals te zien is op Figuur 32, waar de afvalinrichting aan de sluis van Dendermonde is weergegeven. De configuratie van dit inzamelpunt toont bovendien opnieuw de mogelijkheid tot sluikstorten. Zowel de glascontainer als de afvalcontainer zijn onbewaakt en vrij toegankelijk.

Het volledig gescheiden inleveren van afval (papier & karton, PMD, elektro, GFT, hout, KGA, …) kan enkel in de uitgebreide afvalparken in de haven van Antwerpen en in het afvalpark van Evergem aan de ringvaart in Gent. Zoals in de vorige paragraaf al is aangehaald, passeren niet alle schepen in Vlaanderen langs een uitgebreid park. Bovendien is het niet zeker dat elk schip dat langs een afvalpark passeert er ook gebruik van maakt. Het openen van een extra afvalpark aan de sluis van Ham zal wel zorgen voor een toename van de mogelijkheden tot gescheiden inlevering van huisvuil, wat een positief effect zal hebben op het milieu.

Als de inrichting van de inzamellocaties blijft zoals deze nu is, dan blijft het aanbod aan mogelijkheden voor het gescheiden inleveren van huishoudelijk afval beperkt.

Voor het olie- en vethoudend scheepsbedrijfsafval komt er met een nieuw afvalpark in Ham een extra inzamelmogelijkheid voor de binnenvaart. Hierdoor zullen minder binnenschippers een omweg moeten maken voor het inleveren van hun olie- en vethoudend scheepsbedrijfsafval, wat een licht positief effect zal hebben op de milieuperformantie.

6.1.4 Samenwerkingsmogelijkheden

In eerste instantie moet er werk worden gemaakt van een uniform registratie- en

inzamelsysteem/bestek. Momenteel is elke waterwegbeheerder zelf verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van huisvuil. Dit heeft tot gevolg dat er verschillende soorten containers en contracten voor verwerking bestaan, soms zelfs onder één en dezelfde

waterwegbeheerder. Ten minste voor de registratie van de ingezamelde hoeveelheden afval is het aangewezen een uniform systeem te implementeren en dit zonder te raken aan de

bevoegdheden van de betrokken beheerders. Dit zowel naar de inhoud als de vorm van de data.

Het is daarbij niet van belang om volledig gelijke systemen te hanteren, maar de data die eruit

Figuur 32: Inzamellocatie aan de sluis van Dendermonde.

voortvloeit dient wel op een nauwkeurige manier onderling vergelijkbaar te zijn. Het inzamelen van afval op basis van gewicht, waarbij de verantwoordelijke dienstverlener periodiek de ingezamelde hoeveelheden per locatie rapporteert, kan als basiscriterium gebruikt worden om het gewenste resultaat te bekomen.

De waterweg- en havenbeheerders kunnen eenvoudigweg gewezen worden op de voordelen van deze uniformiteit (eenvoudige uitwisseling van data, betaling van compensatiebedragen op basis van werkelijk ingezamelde hoeveelheden afval, etc.) om een aanzet tot uniformering te geven. Indien nodig, kan in het VLAREM deze noodzaak bijkomend opgenomen worden onder artikel 5.2.11.