Overzicht luchtkwaliteit NO 2 (2004) Geen maatregelen
Actie 9 Herinrichting Weesperstraat
Doel Verlaging concentraties NOx en fijn stof op de stoep
Resultaat 4 µg/m3 NO2
4 µg/m3 fijn stof
Realiseerbaarheid Onderdeel plannen Wibautas. Financiering nog niet geregeld. Kan
leiden tot spreiding van autoverkeer over andere routes. Uitvoering zal slechts geschieden nadat de Noord/Zuidlijn in bedrijf is genomen.
Benodigde middelen en verantwoordelijkheden
Trekker Stadsdeel Centrum
Betrokkenen DIVV
Financiën PM (geschat bedrag: € 7,6 mln, prijspeil 2001)
Capaciteit 900 uur
Planning Na 2010
Monitoring
Indicator Uitvoering gereed
Toelichting
In het kader van het project Wibautas zal de Weesperstraat worden versmald van 2x2 naar 2x1 rijstroken. Hierdoor ontstaat er een grotere afstand tussen de wegas en de bebouwing waardoor de luchtkwaliteit op het trottoir verbetert. De capaciteit van de Weesperstraat wordt tegelijkertijd verminderd hetgeen leidt tot minder autoverkeer op de Weesperstraat maar ook tot meer autoverkeer op alternatieve routes (o.a. Plantage Middenlaan en Utrechtsestraat). Door tegelijkertijd een algemeen autoreducerend beleid te voeren (Actie 20, VOS) kan dit effect worden verminderd. Uitvoering zal slechts geschieden nadat de Noord/Zuidlijn in bedrijf is genomen.
Actie 10 Toepassing Titaniumdioxideklinkers op de Weesperstraat
Doel Het vangen van de uitgestoten NOx door binding aan de Titaniumoxide.
Resultaat Jaarlijkse afname NOx 30,8 gram/m2
Realiseerbaarheid De techniek is nog in een ontwikkelingsfase. Benodigde middelen en verantwoordelijkheden
Trekker Stadsdeel Centrum
Betrokkenen DIVV
Financiën Schatting € 45.000,-
Capaciteit 300 uur
Planning 2009 (start voorbereiding 2006)
Monitoring
Toelichting
Klinkers met een speciale laag Titaniumdioxide (TiO2) zijn in staat NOx aan zich te binden.
De klinker, vangt vrijgekomen stikstofoxiden op en zet deze gassen met behulp van zonlicht om in nitraat. Na een fikse regenbui spoelen de nitraatdeeltjes met het
regenwater de goot in. De klinker gaat op deze manier lokale luchtverontreiniging tegen en voorkomt op de lange termijn smogvorming en zure regen. Volgens de Belgische professor Johan Martens van de Katholieke Universiteit in Leuven, die zich bezighoudt met deze materie, is de geringe hoeveelheid nitraat niet schadelijk voor het milieu. Ook is de hoeveelheid van de afvalstof na verdunning met het overige regenwater
verwaarloosbaar klein. De klinkers met TiO2 kunnen een extra bijdrage leveren. Hoewel
toepassing van een dergelijke maatregel nog in de experimentele fase zit, lijkt de
Weesperstraat een geschikte locatie om ook in Amsterdam hiermee aan het werk te gaan.
De te behalen effecten zijn sterk afhankelijk van de omstandigheden. De klinkers moeten wel in staat zijn de NOx te ‘vangen’. De snelheid
waarmee gereden wordt en de dwarreling van de wind zijn bepalend voor het effect van de maatregel. Ze werken namelijk het beste in stedelijk gebied, waar auto's optrekken en afremmen en waar de stikstofoxiden die vooral dan vrijkomen, blijven hangen. Plekken bij stoplichten tussen hoge gebouwen zijn dus ideaal, net als parkeerplaatsen.
De Weesperstraat lijkt daarmee geschikt voor deze maatregel.
De expert-opinions over de werkzaamheid van de titanium is verschillend. Als een van de belangrijke kritiekpunten kan worden genoemd dat de maatregel zich uitsluitend richt op de zogenaamde ‘gidsstof21’ NOx. De overige componenten worden daardoor niet aangepakt. Het is mede vanwege deze discussie rond de toepassing van deze techniek dat in dit actieplan slechts voor één locatie een experiment wordt voorgesteld. Nadere metingen en evaluatie zal moeten uitwijzen of de techniek op een zinvolle wijze op bredere schaal toepasbaar is.
21 Een gidsstof is dat deel van de vervuiling dat gemeten wordt. Het staat in veel gevallen voor de maat van
meerdere stoffen die binnen dezelfde groep vervuiling valt.
Kengetallen
Jaarlijkse afname NOx 30,8 gram/m2
Verdeling over seizoenen Winter 5%
Zomer 40% Herfst/Lente 55%
4.2.5 Hoofdweg
De Hoofdweg kent vooral een knelpunt ter hoogte van de kruising met de Postjesweg. Hoewel de route met bijna 20.000 motorvoertuigen per etmaal druk is, is er geen eenduidige reden waarom hier zich knelpunten voordoen. In het (voorgeschreven) rekenmodel CAR II wordt voor deze locatie een hoge achtergrondwaarde van vervuiling aangehouden. De dichtstbijzijnde metingen (Overtoom en Zeilstraat) van de GGD laat een lagere waarde zien. Daarmee wordt verondersteld dat vooral een te hoge
achtergrondwaarde de oorzaak is van de gevonden overschrijdingen. De verschillen in achtergrondwaarden tussen 2003 en 2004 bevestigen dit beeld; in 2004 wordt op de Hoofdweg geen overschrijding meer berekend.
De uitvoering van generieke maatregelen (zie hoofdstuk 4) zal de situatie op de Hoofdweg in voldoende mate verbeteren. Hierdoor zal immers ook het achtergrondniveau licht dalen. Daarnaast zal dit knelpunt – net als de andere knelpunten – goed gemonitord worden. Aanvullende maatregelen worden vooralsnog niet voorgesteld.
4.2.6 Zeilstraat
Voor de Zeilstraat geldt een soortgelijke constatering als voor de Hoofdweg. Met ruim 16.000 motorvoertuigen per etmaal is de Zeilstraat zeker niet de drukste weg van Amsterdam. Wel is in de modelinvoer (CAR) te constateren dat de gehanteerde achtergrondwaarde aan de hoge kant ligt.
Ongunstig in de Zeilstraat is het feit dat de straat op enkele locaties smal is. Bovendien is op die locatie een stagnerende doorstroming waar te nemen. Beide aspecten zijn
ongunstig voor de luchtkwaliteit. Dit is ook terug te vinden in de berekeningen voor 2004. Ook voor dit gunstige jaar wordt is in de Zeilstraat een wegvak die wat NO2 betreft niet aan de normen voldoet.
Vooral de doorstroming blijkt een essentieel onderdeel in de berekeningen te vormen. Het wegvak tussen het Hoofddorpplein en de Zeilbrug is het slechtst doorstromende wegvak.
Actie 11 Verbetering doorstroming Zeilstraat
Doel Verlaging concentraties NOx en fijn stof
Resultaat 2 µg/m3 NO2
2 µg/m3 fijn stof
Realiseerbaarheid Onderzoek naar mogelijkheden is noodzakelijk Benodigde middelen en verantwoordelijkheden
Trekker Stadsdeel Oud Zuid
Betrokkenen DIVV, GVB
Financiën € 2.000.000,-
Capaciteit 500 uur
Planning 2006
Monitoring
Indicator Oplevering Programma van Eisen
Toelichting
Een nieuwe weginrichting kan de doorstroming op de Zeilstraat verbeteren. Hier dient een onderzoek naar gestart te worden. Het verbeteren van de doorstroming geeft in de berekeningen van CAR een verbetering van 3 µg/m3 voor NO2. De verbetering in
doorstroming die bij deze berekening is verondersteld loopt van ‘stagnerend stadsverkeer’ (ca. 13 km/h) naar ‘doorstromend stadsverkeer’ (ca. 26 km/h). Deze laatste categorie is beter dan de tussenliggende ‘normaal stadsverkeer’ (ca. 19 km/h).
Een mogelijkheid om de Zeilstraat te ontlasten van verkeer is de aanleg van de Schinkelverbinding. In het MIP staat deze verbinding voor de periode na 2014
aangegeven. Vanwege de onevenredig hoge kosten (€ 182 miljoen) wordt deze optie in dit Actieplan niet meegenomen.
4.2.7 Jan van Galenstraat
De Jan van Galenstraat heeft een divers verkeersbeeld en de luchtkwaliteit dient daarom met verschillende maatregelen te worden aangepakt. Het Foodcentre draagt met zijn verkeersaantrekkende werking zeker bij aan de minder goede luchtkwaliteit ter plaatse. Toch is het vrachtverkeer niet de enige veroorzaker hiervan. Ook de algemene drukte heeft een negatief effect op de luchtkwaliteit. Daarbij zorgt de matige doorstroming voor veel remmen en optrekken op deze straat, hetgeen eveneens een ongunstig effect geeft. Door de beperkte gevelafstand en grote bomen blijft de vuile lucht langer hangen.
Actie 12 Plan van aanpak Foodcentre
Doel Verlaging concentraties NOx en fijn stof
Resultaat 5 µg/m3 NO2
3 µg/m3 fijn stof
(uitgaande van 50% reductie vrachtverkeer)
Realiseerbaarheid Kan alleen in samenwerking met Foodcentre en
goederenvervoerbranche. Overleg met het FCA heeft onder meer de volgende aanvullende acties verbonden aan Actie 12:
gemeente onderzoekt “versnellingsopties” uitplaatsing
mainportbedrijven: Het van gemeentewege stimuleren van het uitplaatsen van zogenaamde “mainportbedrijven” (bedrijven met een bovenlokale functie) kan een bijdrage leveren aan de luchtkwaliteit. Er zal daarom een onderzoek worden uitgevoerd naar de
haalbaarheid van een snelle uitplaatsing van specifieke bedrijven die nu nog op het terrein van het FCA zijn gevestigd.
gemeente start onderzoek naar haalbaarheid en effecten van een betere noordelijke ontsluiting van het Food Center: Een verbetering van de noordelijke ontsluiting geeft een wenselijke ontlasting van de Jan van Galenstraat, maar de opname van verkeer op de
Haarlemmerweg leidt mogelijk snel tot het bereiken van de kritische grens. Vandaar het hier genoemde onderzoek (zie amendement M). gemeente start met verkennend onderzoek naar de doorstroming
van het verkeer op de Haarlemmerweg: Het onderzoek zal rekening moeten houden met de situatie na aanleg van de Westrandweg. Verschuivingseffecten zullen bij verdere uitwerking worden bekeken.
gemeente zal bij het Ministerie van VROM polsen of er
mogelijkheden zijn om samen met de gemeente en het Food Center (bedrijven en toeleveranciers) een pilot project te maken. Inzet is om versneld te komen tot een schoner vrachtwagenpark. Ook zou hierbij gekeken kunnen worden naar de functie van het Food Center als efficiënt distributiecentrum. Gedacht zou kunnen worden aan overslag naar milieuvriendelijkere vrachtwagens die de goederen verder de stad inbrengen.
Benodigde middelen en verantwoordelijkheden
Trekker DIVV
Betrokkenen Foodcentre, goederenvervoerbranche, Stadsdeel Westerpark,
Stadsdeel Bos en Lommer (Stadsdeel de Baarsjes)
Financiën € 175.000,-
Capaciteit 300 uur; overleg en planvorming
Planning 2006
Monitoring
Indicator Opstelling intentieovereenkomst
Uitvoering maatregelen
Toelichting
Het Foodcentre kent een lange historie van discussie over het al dan niet gunstig gelegen zijn op de huidige locatie. Het Foodcentre is onmiskenbaar een vrachtwagenaantrekkende locatie. In dat licht het is begrijpelijk dat ook vanuit het onderwerp luchtkwaliteit naar het Foodcentre wordt gekeken. In dit Actieplan is wordt evenwel niet de locatie van het Foodcentre ter discussie gesteld. Sterker nog, het Foodcentre op haar huidige locatie zou in de visie van dit actieplan zeer goed kunnen functioneren als locatie voor
stadsdistributie. Een functie die in het Foodcentre nu al vorm krijgt. In de
ontwikkelingsvisie22 van het Foodcentre zal hieraan nadere aandacht worden besteed. De vraag in dit actieplan die aan de orde is handelt over hoe het Foodcentre kan bijdragen aan de verbetering van de luchtkwaliteit op de Jan van Galenstraat. Hierbij kan gedacht worden aan:
• Aanwenden van de invloed vanuit het Foodcentre om ‘schone’ vrachtwagens te stimuleren, bijvoorbeeld minimaal met roetfilter.
• Inbreng expertise bij opzet stedelijke distributie. Het Foodcentre is een zeer geschikte locatie voor belevering van winkels en horeca in de stad. Vanuit deze locatie kan en wordt al gewerkt aan een distributiefunctie. Op deze wijze kan het aantal kilometers gereden in de stad worden geminimaliseerd ten opzichte van een situatie waarbij het Foodcentre verder van de stad is gesitueerd.
22
• Toenemend gebruik van de (achter)ingang via de Haarlemmerweg. Momenteel is de hoofdingang voor circa 70% van het verkeer de gebruikte route. Upgrading en verwijzing kan zorg dragen voor en meer gelijkmatiger verdeling. Daarbij dient de luchtkwaliteit aan de Haarlemmerweg eveneens bewaakt te worden23.
• (DVM) Maatregelen ter bevordering van de doorstroming op de Jan van Galenstraat, bijvoorbeeld groengeleiding tot aan A10.
• Vaststelling van locatiegebonden bedrijvigheid van het Foodcentre.
Vooral dit laatste punt zal ook aan de orde komen in de visie van het Foodcentre zelf. Een aantal niet locatiegebonden functie zijn uit eigener beweging reeds naar elders verhuisd. Verwacht wordt dat dit in de komende jaren voor nog een aantal functies zal gebeuren. Hierbij kan gedacht worden aan onder meer regionale functies (distributie niet specifiek gericht op Amsterdam) en ondersteunende functies (bank, garage en benzine pomp). Daarmee zal vooral een aantal grote toeleverende vrachtwagens niet meer de stad in hoeven. Mogelijk kan vanuit het Foodcentre ook aanvullend een rol worden vervuld, bijvoorbeeld door stimulering (verkoop) schone brandstoffen zoals biobrandstoffen en zwavelvrije brandstof voor bezoekende vrachtwagens. Waar mogelijk tracht Amsterdam reeds met aantrekkelijke terreinen (GreenPort) bedrijven tot herlocatie te verleiden.
Deze maatregel kan alleen worden uitgevoerd in samenwerking met het Foodcentre en met de goederenvervoerbranche. Voorgesteld wordt om middels een (bestaande) projectgroep met het Foodcentre aan de slag te gaan om te komen tot een intentieovereenkomst.
23
In de raadsbehandeling van 1 maart 2006 is per amendement M (Gemeenteblad afd. 1, nr. 159) opgeroepen zo spoedig mogelijk de tweede uitgebreide ingang bij het Foodcentre te realiseren. Hierbij is aangetekend dat defrase “zo spoedig mogelijk” zodanig wordt geïnterpreteerd dat het mogelijk is om een en ander zorgvuldig te onderzoeken, onder meer in verband met de fysieke omgeving zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van gebouwen.