Hannes Meinkema
Te kwader min Door Hannes Meinkema Uitgever: Contact, 294 p., f 24,90 Eddie Mielen
Hannes Meinkema is niet alleen een produktief, maar ook een populair schrijfster;
haar verhalen en romans vinden al direct na verschijnen - vooral sinds En dan is er koffie - hun weg naar een trouwe schare volgelingen. Blijkbaar roepen de
verwikkelingen rond relaties, vrouwenstrijd en maatschappelijk onrecht echo's van herkenning op, want ook haar nieuwste roman Te kwader min (waarom weer zo'n afgrijselijke titel?), kwam onmiddellijk in de boeken-toptiens terecht, nog voor er een recensie verschenen was. Vanwaar die goodwill bij de lezer? Na lectuur van de roman werd ik wederom bevestigd in mijn overtuiging omtrent dat waarom: door het - ook stilistich - simplificeren van Meinkema, het uitvergroten van een conflict en het daaromheen groeperen van het goede en het kwade. Het draait bij haar strijk en zet om een Slachtoffer van onbegrip en onderdrukking, een slachtoffer dat aan het eind van het verhaal het aura heeft verkregen van een martelaar. Van Assepoester tot Jeanne d'Arc. Ook in Te kwader min wordt dit wijsje weer gefloten. Het is een zoveelste variant op kwade moeder contra brave dochter. En hoewel Meinkema's thematiek - eerlijk is eerlijk - wat meer vleugels heeft gekregen, is een nieuw soort kitsch haar werk binnengeslopen.
In het eerste deel van het boek staat de verhouding tussen dochter Esther en haar ernstig zieke moeder centraal. Tijdens de oorlog heeft deze een joods meisje, Rachel, verzorgd, dat ze na de bevrijding weer aan de echte moeder moest overdragen. Daar is ze altijd wrokkig over gebleven en ze ziet in Esther maar een zwakke remplaçant van dat joodse meisje ‘de miskoop die niet teruggestuurd kon worden naar de winkel’. Uitgerekend de vriend van Esther (eindelijk eens een sympathieke minnaar bij Meinkema!), een joodse arts die, o toeval, op de afdeling werkt waar haar moeder verpleegd wordt, arrangeert vlak voor de moeder sterft een ontmoeting tussen haar en het onderduikstertje van destijds. Esther is woedend en haar vriend kan zijn boeltje ‘je eigentijdse kleertjes’ pakken. In deel twee zoekt de jaloerse Esther ‘Je hebt mijn moeder gehad, en je eigen ouders, je hebt een dochter. En wat heb ik?’) toenadering tot de vrouw die eens haar moeders pleegkind was en, na talloze gesprekken, vinden beiden elkaar uiteindelijk.
Kalenderspreuken
Als Meinkema de lezer niet zo onderschatte, een aardige synopsis, maar wat wordt alles onder een woordenvloed bedolven! Wat een herhalingen, lelijke en modieuze zinnen, wat een opmerkingen tussen haakjes en uitleggerijen! De schoen wringt al door de tegenwoordige tijd waarin het verhaal verteld wordt en door de
aanspreekvorm; Esther vertelt het verhaal namelijk aan haar rivale Rachel, dus; je moet weten zus, ik moet je nog zeggen zo, en dat terwijl die aangesprokene pas halverwege op het tapijt verschijnt. Irritanter is de uitleggerij: geen appel, maar een Cox, geen auto, maar een Alfa Romeo, niets wordt aan onze verbeelding overgelaten. Ook de conversatie
[vervolg op pagina 15]
Uitverkoren
De tijgerkat door Giuseppe Tomasi di Lampedusa (Querido). De zoveelste
uitgave van deze moderne klassieke roman, nu in een kleine gebonden editie.
Lettres à Gala 1924-1948 door Paul Eluard (Gallimard). Gala was de vrouw
van Dali, maar daarvóór van Eluard. Zij zijn altijd vrienden gebleven, zoals deze brieven kunnen getuigen.
Het Salamanderboek (Querido). Op de valreep van het jaar waarin de
Salamander-pocketreeks vijftig jaar bestaat is het herdenkingsboekje verschenen. Met artikelen en een complete bibliografie.
Dr. Fegg's Encyclopaedia of all World Knowledge (formerly The Nasty Book)
door Terry Jones & Michael Palin (Methuen, importeur Van Ditmar). De eerste woorden van dit boek luiden ‘This is the wrong book’, wat een duidelijke aanwijzing is dat het afkomstig is uit de school van Monty Python. Stevige humor.
Uitverkoren wordt samengesteld door redactie en medewerkers.
Uitgelezen
VN-top-10 fiction
Kees van Kooien, Hedonia, (De Bezige Bij)
1. (1)
Toon Hermans, Vandaag is de dag, (Elsevier)
Kees van Kooten, Modermismen, (De Bezige Bij)
3. (2)
Leon Uris, De Hadji, (Hollandia) 4. (8)
Marilyn French, Ruimte voor vrouwen, (Veen)
5. (4)
Frederick Forsyth, Het vierde protocol, (A.W. Bruna)
6. (-)
Jona Oberski, Kinderjaren, (Bzztôh) 7. (10)
J. Bernlef, Hersenschimmen, (Querido) 8. (5)
Diverse auteurs, Ooitgedacht, (CPNB) 9. (9)
Jan Wolkers, De onverbiddelijke tijd, (De Bezige Bij)
10. (6)
VN-top-10 non-fiction
Pieter Lakeman, Het gaat uitstekend. Zwendel en wanbeleid in het Nederlandse bedrijfsleven, (De Haan)
1. (1)
Van Kooten en De Bie, De
Bescheurkalender, (De Harmonie) 2. (2)
Dr. L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, 3. (3)
deel 11a (Nederlands-Indië), (Staatsuitgeverij)
Lillian Rubin, Vrouwen, mannen en intimiteit, (Maarten Muntinga) 4. (4)
Lillian Rubin, Intieme vreemden, (Ambo) 5. (7)
Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandse taal, complete uitgave in drie delen, (Van Dale lexicografie)
6. (8)
Jan Harren en Marien van den Bos, De RSV-show, (A.W. Bruna)
7. (5)
Herinneringen aan Wim Kan.
Persoonlijke notities van diverse auteurs onder redactie van Wim Ibo, (Villa) 8. (9)
Snoecks '85 (Snoecks Nederland BV) 9. (6)
H.S. Kushner, Als 't kwaad goede mensen treft, (Ten Have)
10. (-)
Zie voor de VN-top-50 1984 de Vrij Nederland krant
Deze top-10 is samengesteld door en onder verantwoordelijkheid van de hierna genoemde Libris boekhandelaren, volgens het systeem van meting van verkochte
exemplaren per boekhandel. Tussen () de plaats van de vorige week. Niet in de telling opgenomen zijn de zgn. ramsjaanbiedingen en stripverhalen.
■ Almelo: Broekhuis, Grotestraat 21 ■ Alphen aan de Rijn; Haasbeek, v.
Mandersloostraat 19 ■ Amersfoort; De Algemene Boekhandel, Leusderweg 184 ■
Apeldoorn; Nawijn & Polak Marktplein 24 ■ Arnhem; De Gelderse Boekhandel,
Koningstraat 31 ■ Assen; Iwema, Ged. Singel 11 ■ Bilthoven; Jongerius, Emmaplein 20 ■ Bodegraven; Karssen en Zoon, Wilhelminastraat 1-3 ■ Breda; J.J. van Turnhout, Grote Markt 18 ■ Bussum; De Bussumse Boekhandel, Vlietlaan 68 ■
Delft; Paagman, Papsouwelselaan 234-236 ■ Deventer; Praamstra, Lange
Bisschopstraat 41 ■ Dordrecht; Vos en Van der Leer, Sterrenburgplein 129 ■
Eindhoven; Van Piere, Rechtestraat 62 ■ Emmen; Gerard Jansen, De Welert 88
■ Geleen; Spanjaard, Markt 50 ■ Gouda; W. Karssen en Zoon, Kleiweg 39 ■
's-Gravenhage; Paagman, Fred. Hendriklaan 217 ■ Haaksbergen; Broekhuis, v.
Heydenstraat 5 ■ Haren; Boomker, Rijksstraatweg 205 ■ Heerenveen; Binnert Overdiep, Dracht 6 ■ Heerlen; Winants, Raadhuisstraat 2 ■ Heiloo; Deutekom, Heerenweg 67-69 ■ Hengelo; Broekhuis, Enschedesestraat 19 ■ 's-Hertogenbosch; Adr. Heinen, Kerkstraat 27 ■ Hilversum; Harkema's Boekhandel, Havenstraat 106-107 ■ Hoogeveen; C. Pet, Hoofdstraat 87 ■ Hoogvliet; Voskamp, Binnenban 46-48 ■ Katwijk aan Zee; De Kler-v.d. Lee, Taatedam 10 ■ Laren; Larense Boekhandel; Naarderstraat 9 ■ Leeuwarden; ‘De Tille’, Ruiterskwartier 173 ■
Leiden; De Kler, Nieuwe Rijn 45 ■ Leiderdorp; De Kler, Winkelhof 36 ■
Leidschendam; Paagman, Winkelcentrum Leidschenhage, Kamperfoelie 12-14 ■ Lelystad; De Brunte, ‘Lelycenter’ ■ Lelystad; Boom Boekhandel, ‘De Gordiaan’
■ Maastricht; Leiter-Nypels, Wolfstraat 12 ■ Middelburg; Van Benthem en Jutting, Lange Delft 64 ■ Nijmegen; Kloosterman, Broerstraat 68 ■ Oegstgeest; De Kler, Winkelcentrum De Kempenaerstraat Passage 1-3-5 ■ Oss; Derijks, Walplein 3 ■
Rijswijk; Paagman, H. Ravesteijnplein 42-43 ■ Santpoort; Erasmus, Hoofdstraat
234 ■ Schagen; Plukker, Gedempte Gracht 73-75 ■ Sittard; Boekhuis Sittard, Limbrichterstraat 44 ■ Sneek; Baarda, Grootzand 43-45 ■ Soest; Van de Ven's, Winkelcentrum Hartje Zuid ■ Spijkenisse; Voskamp, Nieuwstraat 105 ■ Tilburg; Gianotten, Heuvelpoort 359 ■ Vlaardingen; Den Draak, Veerplein 33-35 ■
Vlissingen; De Ruiter, P. Krügerstraat 55-57 ■ Vlissingen; Bikker, Walstraat 54 ■ Voorschoten; De Kler, Voorstraat 1 ■ Weert; Willems, Markt 13 ■ Woerden;
Karssen en Zoon, Kruisstraat 4 ■ IJmuiden; Erasmus, Marktplein 33 ■ Zoetermeer; Ribberink, Dorpstraat 39 ■ Zwolle; Waanders, Grote Markt 9.
Aan deze top-tien wordt tevens medegewerkt door de niet-Libris boekhandels: Amsterdam: K.H. Veenstra, Utrechtsestraat 18A: Rotterdam: Donner Boeken BV, Meent 80.
15
[Meer vleugels, nieuwe kitsch - vervolg]
wordt zo breedvoerig uitgemeten met gezochte beeldspraken dat je er na driehonderd pagina's moe van bent. Meinkema debiteert kalenderspreuken (‘Leven is in gevaar zijn’, ‘Tederheid is intiem, maar seks niet’) en gaat die vervolgens omstandig toelichten. In korte. Telegram. Achtige. Mede. Delingen. Afgezien van alle melodrama (de eerst zo aanbeden minnaar die zo abrupt op straat wordt gezet: ‘ik verdraag niet dat iemand zich aan me vastklampt’), de uitweidingen over pindakaas (p.84!) of over John en Yoko, is het meest smakeloze nog het koketteren met de Tweede
Wereldoorlog. Meinkema zei onlangs in een interview veel research te hebben gepleegd en dat zal de lezer weten ook. Rachel is als jodin nog steeds bezig met de oorlogsellende en ze maakt tekeningen van het leed in concentratiekampen. Esther en Rachel spreken dan ook onophoudelijk over Treblinka, Ravensbrück en
Bergen-Belsen. We krijgen uit beider mond veel staaltjes te horen over Entlösung en vergassing. De één is nog beter op de hoogte van nekschoten en nazi-fratsen dan de ander. Echter, deze passages zijn nauwelijks in een emotionele context ingebed en het ontaardt in opdreunen van lesjes uit geschiedenisboekjes. Bedacht en gezocht is dat de schrijfster op de laatste bladzijden een (toch wel aardige) punker met een Hitler-T-shirt ten tonele voert. Aan zelfbeklag doen vanwege ‘het huiswerk van het Lot’, soit, maar laat de Nacht und Nebel over aan minder modieuze auteurs.
■
Asbak, (Uit: Working Women, zie pag. 4)