Functioneel ontwerp voor het Zeeschelde estuarium

De eerste twee inrichtingsvarianten geven elk een visie in een bepaalde richting weer, de laatste suggereert een minimum pakket om een ecologische basiskwaliteit te bekomen en/of te behouden, vooral bij de uitvoering van geplande en andere infrastructuurwerken. Geen van allen geven een pasklaar plan voor het ganse gebied weer dat bij uitvoering een ‘herstelde’ Zeeschelde zou opleveren. Daarvoor zijn er nog teveel onbekenden. Niet het minst de ontwikkelingsrichting die de verschillende actoren voor ieder gebied wensen en het compromis dat zoveel mogelijk al deze visies verenigt. De keuze die voor ieder deelgebied gemaakt wordt en de totaalsom daarvan voor het geheel zal onder andere daarvan afhankelijk zijn. Zelfs vanuit een ecologisch standpunt moet voor ieder deelgebied de optimaal functionele inrichting nog nader onderzocht en gedefinieerd worden.

De resultante van de gekozen inrichting zal sterk bepalend zijn voor de ecologische processtructuur, plaatselijk maar ook voor het ganse estuarium. Indien daarvan modelmatig een redelijke inschatting kan gemaakt worden kunnen gebieden functioneel ingericht worden, gericht op het bevorderen van specifieke ecologische processen en functies: nutriëntenverwijdering, biologische productie, slibvang, oeverstabilisatie, aquatische

biodiversiteit, grondwateraanvulling, opvang van piekdebieten of inrichting als gebied voor watervogels. Niet alle terreinen lenen zich even goed tot alle functies, en in een multifunctioneel ontwerp moet er rekening mee gehouden worden dat niet alle functies compatibel zijn voor éénzelfde terrein (MARBLE,1992).

Zo geeft scenario I, Ruimte voor het Estuarium een eindbeeld met een redelijk groot areaal intergetijdengebied. Een dergelijke inrichting bevordert vooral functies als afvang van sediment en toxische stoffen, verwerking van nutriënten en organische productie, foerageergebied voor watervogels en in sommige gevallen oeverfixatie. Een grote komberging stroomopwaarts zal de vloedgolf stroomopwaarts versnellen zodat er minder sedimentatie in de vaargeul ter hoogte van de haven zal zijn. De extra komberging in de ggg’s vormen dan een veiligheidsreserve in geval van stormtij.

Scenario II, Aandacht voor de Alluviale Vlakte geeft een eindbeeld dat meer zal kunnen bijdragen aan de opvang van piekdebieten en aan de strijd tegen verdroging vanwege de grote oppervlakte aan infiltratiegebied. Voor watervogels zal het meer broed- en rustgebied verzekeren. De binnendijkse kalme waters in verbinding met de rivier garanderen en hoge aquatische biodiversiteit.

Een gebiedsvisie die deze twee varianten combineert zal resulteren in een estuarium met een meer complete functionaliteit. Een goede afweging van aanwezige waarden, mogelijkheden en beperkingen voor ieder terrein moeten garanderen dat de inrichting van een specifiek gebied op de juiste functies afgestemd wordt en dat de aanwezige kansen optimaal benut worden, zonder hierbij het totaalbeeld van het estuarium uit het oog te verliezen.

LITERATUUR

ANONYMUS,1979. Linkeroever, natuurwetenschappelijke waarde en waardebepaling van de natuurgebieden op Antwerpen-LO, Blokkersdijk, St-Annabos, Vlietbos, Het Rot. Werkgroep natuurbehoud linkeroever, Antwerpen.

ANONYMUS, 1991. Durmeplan 1989-1999 tegen overstromingen en voor

natuurontwikkeling via zandvang op de rivier. t’Groen Waasland, 11/4: 15-20. ANONYMUS,1993a. Bepaling van de verhouding marien en fluviatiel slib in de Beneden

Zeeschelde. Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en Vrije Universiteit Brussel, Brussel.

ANONYMUS, 1993b. Structuurplan voor het gebied van de Oude Schelde, discussienota opgemaakt door Studiegroep Omgeving in samenwerking met dienst leefmilieu gemeente Bornem.

ANONYMUS,1994, Algemene milieu-impactstudie voor het eerste deel van het Sigmaplan, Algemene beginselen en algemeen kader. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, nota AMIS-045, Brussel.

ANONYMUS, 1995a. Het verdrag inzake de verruiming van de vaarweg in de

Westerschelde,17/1/1995.

ANONYMUS, 1995b. Beleidsplan SaneringWaterbodem Beneden-Zeeschelde.

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling leefmilieu en infrastructuur. Brussel. ANONYMUS, 1997a. De kwaliteit van de Schelde anno 1994, Internationale Commissie

voor de Bescherming van de Schelde Antwerpen.

ANONYMUS, 1997b. Jaarverslag meetnet oppervlaktewater 1996. Vlaamse

Milieumaatschappij (VMM), Erembodegem.

ANONYMUS,1997c. Life-project MARS (Marsh Amelioration along the River Schelde) Het herstel van estuariene levensgemeenschappen langs de Schelde. Brochure, 4pp. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu en Infrastructuur, AMINAL, afdeling Natuur, Instituut voor Natuurbehoud, AWZ, afdeling Zeeschelde, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat Directie Zeeland.

ANONYMUS,1998a. Ruimtelijk Stuctuurplan Vlaanderen, Integrale versie. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel.

ANONYMUS, 1998b. Beleidsplan voor de recreatievaart, ontwerp. Departement voor

Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Waterwegen en Zeewezen, Afdeling Bovenschelde.

ANONYMUS, 1999a. Principes met betrekking tot het Strategisch plan

Linkerscheldeoevergebied. Werkgroep strategisch Plan Linkerscheldeoevergebied, Antwerpen.

ANONYMUS, 1999b. Strategisch Plan Waaslandhaven, Lagunering en berging van slib uit de Beneden Zeeschelde. Administratie Waterwegen en Zeewezen, afdeling beleid, Antwerpen.

ANSELIN,A.&KUIJKEN,E., 1995. Speciale beschermingszones voor het Vlaams Gewest, in uitvoering van de habitat richtlijn 92/43/EEG: inventaris en afbakening. Rapport Instituut voor Natuurbehoud.

ANSELIN, A. DEVOS, K., KUIJKEN, E., 1998. Kolonievogels en zeldzame broedvogels in Vlaanderen in 1995 en 1996. Rapport IN 98/09 - Vlavico rapport 98/01.

ARONSON,J.,FLORET C.,LE FOC’H,E.,&OVALLE,C.,1993.Restoration and rehabilitation of degraded ecosystems in arid and semi-arid regionsI View from the South.

BASTIN,A.L.,1993. Evaluatie van de hoeveelheid slib in de Beneden Zeeschelde, evolutie tussen 1964 en 1986. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement Leefmilieu en Infrastructuur, AWZ, Zeehavendienst, Antwerpen.

BERGMANS,A.,M.COENEN,P.KONINGS,I.LOOTS,P. MEIRE,A.SCHNEIDERS,M.SYS,P. VAN BOCKSTAL,J.VAN DER WELLE,R.F.VERHEYEN,1999. Integraal Waterbeheer in Vlaanderen: concept, methodologie en structuren. Studie in het kader van actie 129 van het Vlaams Milieubeleidsplan 1997-2001. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement Leefmilieu en Infrastructuur, VIWC, Brussel.

BILLEN,G.,LANCELOT,C.,&MEYBECK,M., 1991. N, P, and Si retention along the aquatic continuum from land to ocean. In: Mantoura, R.F.C,. Martin, J.-M & Wollast, R. (Ed.) Ocean Margin Processes in Global Change. pp: 19-44. John Wiley & Sons, Chichester.

BILLEN, G. & GARNIER, J., 1997. The Phison River plume: coastal eutrophication in response to changes in land use and water management in the watershed. Aquatic

microbial ecology 13:3-7.

CAUWENBERGHS, K. (red.) et al.,1998.Waterbodem:beter voorkomen dan genezen.

Werkgroep ‘Duurzame ontwikkeling, beleidsplan Sanering waterbodem Zeeschelde. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, AMINAL, Afdeling Water, Brussel.

CHRISTENSEN, N.L., BARTUSKA, A.M., BROWN, J. H., D’ANTONIO, C., FRANCIS, R., FRANKLIN, J.F., MACMOHAN, J.A., NOSS, F.R., PARSONS, D.J., PETERSON, C.H., TURNER,M.G.&WOODMANSEE,R.G.,1996.The report of the ecological society of America Committee on the scientific basis for ecosystem management. Ecological

Applications, 6(3): 665-691.

CLAESSENS, J. & DEVROEDE-VAN DER LINDEN, M. P., 1995. Beneden-Zeeschelde: slibproblematiek (Beleidsplan sanering waterbodem Beneden-Zeeschelde). In: 3de internationaal Schelde-symposium. pp: 73-79. Provinciehuis Antwerpen, Antwerpen.

CLAESSENS, J. & MEYVIS, L., 1994. Overzicht van de tijwaarnemingen in het Zeescheldebekken gedurende het decennium 1981-1990. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Antwerpse Zeehavendienst, Antwerpen.

COMMISSIE WESTERSCHELDE, 1997. Advies Commissie Westerschelde over de

natuurcompensatie maatregelen in het kader van de verruiming van de vaarweg in de Westerschelde. Rijkswaterstaat, Afdeling Integraal Waterbeleid, Den Haag. COSTANZA et al.,1997. The value of the worlds' ecosystem services and natural capital.

Nature, 387: 235-260.

COSYNS, E.,1992. Voorlopige standaardlijst van de Vlaamse flora: standaardlijst van de hogere planten in Vlaanderen met aanduiding van hun zeldzaamheid, bedreiging en ecologische indicatie. Vrije Universiteit Brussel, Brussel.

CRIEL, B., 1998. Korte-termijn vegetatie-ontwikkelingen in de brak- en zoetwatergetijdengebieden langs de Zeeschelde op basis van onderzoek van permanente kwadraten. Licentiaatsverhandeling, RUG, Gent.

CRIEL, B., MUYLAERT, W., HOFFMANN, M., DE LOOSE, L., & MEIRE, P., 1999. Vegetatiemodellering van de buitendijkse gebieden langs de Zeeschelde. AMIS DS7.2, deelstudie 8. IN, RUG.

DAVIDSON,N.C., D'ALAFFOLEY,D.,DOODY,J.P.,WAY,L.S.,GORDON,J.,KEY,R.,DRAKE, C.M.,PIENKOWSKI,M.W.,MITCHELL,R.&DUFF,K.L., 1991. Nature conservation and estuaries of Great Britain. Nature Conservancy Council, Peterborough.

DE BLOCK, M., MEIRE, P., HOFFMANN, M. & YSEBAERT, T., 1998. Ecologische studie ‘Containerkaai/dok-west’ (Waaslandhaven). Onderzoek naar de ecologische

effecten van een containerdok langs de Linker Schelde-oever nabij Doel, en de mogelijkheden voor het inpassen van een natuurontwikkelingsplan in en rond de Waaslandhaven. Rapport IN.98.12.

DE GROOT,R. S.1997.Valuing natural ecosystems: from local services to global capital. Position paper for the European Symposium on environmental valuation. Vaux de Cernay, France.

DE JONG, S.A. & VAN KLEEF,A., 1996.Ontwikkelingen in de Westerschelde, prognose voor de komende 25 jaar. Ministerie van verkeer en Waterstaat, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren, Directie Zeeland, Middelburg. DE LOOSE,L.&HOFFMANN,M.,1996.AMISDS7.2Deelstudie 8 vegetatie, partims 1 en 2

tusentijds verslag I.N., Brussel.

DE PUE, E., LAVRYSEN, L. & STRYCKERS, P., 1998. Milieuzakboekje. Kluwer Rechtswetenschappen België, Antwerpen.

DESENDER,K.,MAELFAIT,J-P.,1999.Diversitiy and conservation of terrestrial arthropods in tidal marshes along the River Schelde: a gradient analysis. Biological

conservation 87: 221-229.

DE SMEDT,P.,1967. Geomorphologische studie van de oevers van het Schelde-estuarium tussen de Zimmermanpolder en de Rupelmonding. Lic. Verh. KUL, Leuven.

DEVUYST,D.,1988. De kleiputten van de Rupelstreek: een uniek landschap in het gebied der grote rivieren.

DEWEER, A. & MEIRE, P., 1997. Mogelijke rol van bufferzones in de reductie van nutriëntenaanvoer naar waterlopen: een literatuurstudie. Studie uitgevoerd in opdracht van de VMM, Rapport IN 97.02.

DURME V.Z.W., 1990. Voorontwerp natuurontwikkelingsplan Durmeland

ECOLAS (Environmental Consultancy and Assistance), 1993. Containerterminal-Noord MER Ontwerp-rapport. Antwerpen.

ELWOOD, J.W., NEWBOLD, J.D., O’NEIL, R.V. & VAN WINKLE, W., 1983. Resource spiralling: an operational paradigm for analysing lotic ecosystems. In: Fontaine, T.D. & Bartell, S.M. (eds.): Dynamics of lotic ecosystems. pp 3-27. Ann Arbor Science, An Arbor, Michigan, USA.

FUGLSANG,A.1998.Rehabilitation of Rivers biy Using Wet Meadows as Nutriënt Filters.

In: De Waal L.,C., Large, A.,R., G. & Wade, P.,M. (Eds): Rehabilitation of Rivers,

Principles and Implementation. Pp 97-101. Wiley, Chichester, England.

GILLE,L. &VERGAUWEN E.,1981,Ekologische en landschappelijke randvoorwaarden bij de realisatie van het plan ter beveiliging van het Zeescheldebekken. Groep Toegepaste Ekologie, Antwerpen.

GROEP TOEGEPASTE ECOLOGIE, 1990. Zeeschelde L.O. Dijkversterkingen langsheen de polder van Rupelmonde-Kruibeke-Bazel, Fase I Polder van Rupelmonde. Milieu-effectenrapport. U.I.A. Departement Biologie, Antwerpen.

HARPER, D. & EVERARD, M., 1998. Why should the habitat-level approach underpin holistic river survey and management? Aquatic conserv: Mar. Freshw. Ecosyst 8:395-413.

HEIP,C.,1991.Ecologie en functies van het Scheldebekken. Water, 60: 157-163.

HEIRMAN, J., PAELLINCKX, D. & BLOKKEN, M., 1989. Biologische waarderingskaart van België. Verklarende tekst bij het kaartblad 23. IN, Hasselt, onuitgegeven tekst.

HERMY, M. (Red.), 1989. Natuurbeheer. Van de Wiele, Stichting Leefmilieu, Natuurreservaten en Instituut voor Natuurbehoud, Brugge.

HOBBS, R.J. & NORTON,D.A., 1996. Towards a Conceptual Framework for Restoration Ecology. Restoration Ecology 4(2): 93-110.

gebieden langs de Zeeschelde met vegetatiekartering. RUG, Gent.

HOFFMANN, M. & MEIRE, P., 1995a. Advies in verband met AMIS-project 56 tussen Wetteren (Scheldedreef) en Schellebelle (gemeentegrens) (Zeeschelde, R.O.), IN, Brussel.

HOFFMANN,M.& MEIRE,P., 1995b. Advies in verband met AMIS-project 10 ter hoogte van het gecontroleerd overstromingsgebied Scheldebroek te Zele (Zeeschelde, L.O.), IN, Brussel.

HOFFMANN, M. & MEIRE, P., 1995c. Advies in verband met AMIS-project 17 tussen Schoonaarde-brug en de Paddebeek (Zeeschelde – R.O.), IN, Brussel.

HOFFMANN,M.& MEIRE,P., 1996a. Advies in verband met AMIS-project 14 ter hoogte van Waasmunster (deelgemeente Sombeke) rond Potpolder I langs de linkeroever van de Durme, IN, Brussel.

HOFFMANN,M.&MEIRE,P., 1996b. Advies in verband met AMIS-project 5 ter hoogte van Waasmunster tussen Waasmunsterbrug en Potpolder I langs de linkeroever van de Durme, IN, Brussel.

HOFFMANN,M.& MEIRE,P., 1997a. Voorlopig advies in verband met AMIS-project 22: Dijkverhogingswerken ter hoogte van Fort Sint-Marie te Zwijndrecht langs de linkeroever van de Zeeschelde, IN, Brussel.

HOFFMANN,M.&MEIRE,P., 1997b. De oevers langs de Zeeschelde: inventarisatie van de huidige oeverstructuren. Water, 95: 131-137.

HOFFMANN,M.&MEIRE,P., 1998. Advies in verband met AMIS-project 60. Dijkwerken Bornem/Puurs (Zuider eiland) langs de linkeroever van de Rupel, IN, Brussel. HOFFMANN,M.& MEIRE,P., 1999. Samenvatting van het advies in verband met

AMIS-project 54. Dijkwerken van Schellebelle Veer (Aard) tot Uitbergenbrug (Wijmeers) langs de linkeroever van de Zeeschelde inclusief MER-conclusies aangaande de anternatieven, IN, Brussel.

HOFFMANN, M. & MEIRE, P., in prep. Vegetatiekundig-ecologisch onderzoek van de buitendijkse gebieden langs de Zeeschelde met vegetatiekartering.

HOFFMANN, M., GRARÉ, W. & MEIRE, P., 1997. De oevers langs de Zeeschelde: van uniformiteit naar structuurdiversiteit. Water, 95: 138-146.

HOLLAND,A.M.B.&SMIT,H. 1994. Zoet water in het Schelde-estuarium : veranderingen in de saliniteit.: Rijksinstituut voor kust en zee/RIKZ Rapport DGW-93.057.

HUYBRECHTS, W. & VERBRUGGEN C., 1994. Rivierlandschappen in Vlaanderen,

geomorfologische ontwikkeling. Landschap 11/2: 3-13.

KERSTENS, P., 1996. Sigmaplan voor de Beveiliging van het Zeescheldebekken tegen stroomvloeden op de Noordzee. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, AWZ, afdeling Zeeschelde, Antwerpen. KERSTENS,P., 1997. De Zeeschelde beleidsplannen. Concept. Ministerie van de Vlaamse

Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, AWZ, afdeling Zeeschelde, Antwerpen.

KONGS,T., 1999.Natuurstudie Gentbrugse Meersen. Deel beschrijving tekst. Voorlopige versie, IN, Brussel.

KROES &VROLIJKS,1997.Grensoverschrijdend watertoerisme, ontwikkelingsplan voor de verbetering van de grensoverschrijdende recreatietoervaart in Vlaanderen en Zuid-Nederland. Brabants bureau voor toerisme, s’Hertogenbosch.

KUYKEN-QUINTELIER, H., 1972. Fytosociologische studie van een moerasreservaat het Molsbroek te Lokeren. Biologisch Jaarboek Dodonea, 40:254-270.

MAES, J., TAILLIEU, A., VAN DAMME, P. A., & OLLEVIER, F., 1998a. Fish communities along an oxygen-poor salinity gradient (Zeeschelde Estuary, Belgium).

MAES,J.,TAILLIEU,A.,VAN DAMME,P.A.,COTTENIE,K.&OLLEVIER,F.,1998b.Seasonal patterns in the fish and crustacean community of a turbid temperate estuary (Zeeschelde Estuary, Belgium). Estuarine, coastal an Shelf science 47: 143-151.

MANENSCHIJN, N., 1998. Transport van zwevend materiaal in het Scheldebekken,

onderzoek naar de beschikbaarheid, betrouwbaarheid en vergelijkbaarheid van bestaande gegevens.Instituut voor Natuurbehoud, Brussel.

MARBLE, A. D., 1992. A GUIDE TO WETLAND FUNCTIONAL DESIGN. LEWIS PUBLISHER, LONDON.

MEIRE,P.,1997.Een stroom met natuurtalent, natuur in ontwikkeling langs de Zeeschelde.

In M. Decoster (red): Natuur voor de toekomst, kansen en mogelijkheden van het

nieuwe natuurdecreet. AMINAL, Brussel.

MEIRE, P., DE SMET, K., HEMELAER, L., QUINTENS, H. & VAN DEN BIL, V., 1995. Het Ecologisch Impulsgebied Schelde-Dender-Durme: Natuurbehoud en integraal waterbeheer in het Schelde-estuarium, In Referatenboek, 3^e Internationaal Schelde-symposium, WEL, Wijnegem.

MEIRE,P., HERMAN,P.M.J.&SANTBERGEN,L.P.A.,1998.Ecologische structuren binnen het Schelde stroomgebied: een essentiële waarde voor het ecologisch herstel en de veerkracht van het syseem. Water 102: 315-322.

MEIRE,P.&HOFFMANN,M.,1994.Integraal waterbeheer: globale visie op het Zeeschelde bekken. Rapport IN. 94.13.

MEIRE, P., HOFFMANN, M.& YSEBAERT,T., 1995. De Schelde, een stroom natuurtalent. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Rapport Instituut voor Natuurbehoud 95.10, Brussel.

MEIRE,P.,ROSSAERT,G.,DE REGGE,N.,YSEBAERT,T.&KUIJKEN,E., 1992. Het Schelde-estuarium: ecologische beschrijving en een visie op de toekomst. RUG, Gent. Instituut voor Natuurbehoud, Hasselt.

MEIRE, P., STARINK, M. & HOFFMANN, M., 1997. Integratie van ecologie en waterbouwkunde in de Zeeschelde: aanleiding tot en situering van het Onderzoek Milieueffecten Sigmaplan (OMES). Water, 95: 147-165.

MEYER, J.L., 1997. Conserving Ecosystem Function. In: Pickett, S.T.A., Ostfeld, R.S., Shachak, M. & Likens, G.E. (Eds.). The Ecological Basis of Conservation, Heterogeneity, Ecosystems, and Biodiversity. p. 125-135. Chapman & Hall, New York.

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP, INSTITUUT VOOR BOSBOUW EN

WILDBEHEER, 1995. Advies vanuit visserijbiologisch standpunt rond de uitvoering van het Sigmaplan project “AMIS 17”.

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP, AROHM. 1998 Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen: integrale versie.Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, AROHM, Afdeling Ruimtelijke Planning. Brussel.

MUYLAERT,K.,1994. Fytoplanktongemeenschappen in de estuaria van de Elbe, Schelde en Gironde. Licentiaatsverhandeling, RUG, Gent.

MUYLAERT, K., 1999. Distribution and dynamics of protist communities in a freshwater tidal estuary, Doctoraatscriptie, RUG, Gent.

MYS, M., GULLENTOPS, F., JANSSENS, P., WUYTACK, M.J., STINISSEN, H., 1983. De holocene evolutie van de alluviale vlakte van de Beneden-Schelde. Ts. Belg. Ver.

Aardr. Studies – BEVAS, 1: 7-33.

NEWBOLD, J.D.,1987. Phosphorus spiralling in rivers and river-reservoir systems: implications of a model. In.Craig, J.F. & Kemper, J.B. (eds.) Regulated streams: advances in ecology. pp 303-327. Plenum, New York, USA.

Conservation. In: Pickett, S.T.A., Ostfeld, R.S., Shachak, M. & Likens, G.E. (Eds.). The Ecological Basis of Conservation, Heterogeneity, Ecosystems, and Biodiversity. p. 136-145. Chapman & Hall, New York.

PAELINCKX,D.,DEMAREST,L.,HEIRMAN,J.,DE BLUST,G.,KUIJKEN,E.&R.F.VERHEYEN, 1990. Biologische waarderingskaart van België.Verklarende tekst bij het kaartblad 15. IN, Hasselt, Onuitgegeven tekst.

PAS, J., PEETERS, B., MAES, J.,VLIETINCK, K., PAUWELS, F. & OLLEVIER F., 1998. Opvolging van het visbestand van de Zeeschelde en de bijhorende overstromingsgebieden. Studierapport in opdracht van AMINAL, KUL, Leuven. PASTOROK,R.A.,MACDONALD,A.,SAMPSON,J.R.,WILBER,P.YOZZO,D.J.&TITRE,J.P.,

1997. An ecological decision framework for environmental restoration projects.

Ecological Engineering, 9: 89-107.

PÉE,J.,BRAS,J-L.&ANNEMANS,E.,1998.Beleidsplan Durme. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement leefmilieu en infrastructuur, AWZ, Afdeling Zeeschelde, Dendermonde.

PEDROLI,B.,POSTMA,R.,RADEMAKERS,J.&KERKHOFS,S.1996.Welke natuur hoort er bij de rivier? Naar een natuurstreefbeeld afgeleid van karakteristieke fenomenen van het rivierlandschap. Landschap, 13/2: 97-113.

PEETERS, B., MAES, J. & OLLEVIER, F., 1999. Opvolging van het visbestand van de Zeeschelde aan de hand van Fuiken, studierapport in opdracht van VIBNA, KUL, Leuven.

PEREZ, S., P., 1996. Restoration criteria. The Schelde estuary as a case study. Eindverhandeling Ms in advanced studies, human ecology, Faculty of Medicine and Pharmacie, VUB, Brussel.

PIETERS,T.,1993. Het Schelde Estuarium, Beheren of beheersen? Ministerie van verkeer en Waterstaat, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren, Directie Zeeland, Middelburg.

PIETERS,T.,STORM,C.,WALHOUT,T.,&YSEBAERT,T. RED., 1991. Het Schelde-estuarium, meer dan een vaarweg: rapportage pilootstudie ontwikkeling van fysische structuur van Schelde-estuarium, uitgevoerd door projectgroep Oostwest. Rijkswaterstaat/Dienst Getijdewateren, Middelburg.

PINAY, G., DÉCAMPS, H., CHAUVET, E., & FUSTEC, E., 1990. Functions of ecotones in Fluvial systems. In: Naiman, R. J., and H. Décamps. (eds) 1990: The ecology and management of aquatic-terrestrial ecotones. pp: 141-169. UNESCO: Man and the Biosphere Series 4, Parijs.

PROMOTIE BINNENVAART VLAANDEREN, 1998. Grensoverschrijdend Watertoerisme, een voortvarend idee. Brochure.

REMANE, A., 1971. Biology of brackish water. Die Binnengewässer Volume XXV

Stuttgart.

RIPL,W.,POKORNY,J.,EISELTOVA,M.&RIDGILL,S.,1994.AHOLISTIC APPROACH TO THE

STRUCTURE AND FUNCTION OF WETLANDS, AND THEIR DEGRADATION. In: IWRB

Special publication, 32.

ROOMS,E. Voorstel tot geintegreerde natuurontwikkeling Fort van Steendorp, Gelaagpark, Kijkverdriet en Schauselbroek te Temse.

SALDEN, R. M., 1998. Het effect van slibverwijdering in de Beneden Zeeschelde op de waterkwaliteit en de slibhuishouding in de Westerschelde. Rapport RIKZ-98.015. SEYS, J;,VINCX,M. & MEIRE,P., 1997. Benthische fauna van de Zeeschelde: ruimtelijk

distributie en eerste resultaten temporele patronen, verticale distributie en impact ologochaeten op ecosysteem.AMIS partim Benthos, tussentijds rapport, RUG, Gent en IN, Brussel.

SCHNEIDERS, A., VERHAERT, E., BERVOETS, L., COEKCK, J. & VERHEYEN, R.F., 1990. Ecologische kwaliteitsdoelstellingen voor oppervlaktewaters. Water, 50:58-64. SOETAERT,K. & HERMAN,P., 1995.Nitrogen dynamics in de the Westerschelde estuary

(SW Netherlands) estimated by means of the ecosystem model MOSES

Hydrobiologia, 311: 225-246.

SORESMA, 1998. Milieueffectrapport: Zeeschelde L.O. te Uitbergen-Schellebelle,

Dijkwerken opwaarts de brug van Uitbergen. Concept-rapport. Soresma n.v., Antwerpen.

TACKX,M., VAN MIEGHEM,R.,BILLONES,R.,YU,H.,HANNOUTI,A. &DARO,N., 1996. Studie van de interactie tussen de waterkolom en het intertidaal in de Zeeschelde: partim kwalificatie en kwantificatie van organisch materiaal en plankton. Voortgangsrapport AMIS DS 6.2, VUB, Brussel.

TAVERNIERS,E., 1998a. Zeescheldebekken : de afvoer van de Schelde in 1997. Antwerpen: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Maritieme Schelde.

TAVERNIERS,E., 1998b. Beneden-Zeeschelde: Slibbalans 1997. Antwerpen: Administratie Waterwegen en Zeewezen, Afdeling Maritieme Schelde.

VANALLEMEERSCH,R.,HOFFMANN,M.&MEIRE,P., in prep. Ontwerpbeheersplan van het staatsnatuurreservaat Slikken en Schorren van Schelde en Durme.

VAN DAMME,D.&DE PAUW,N.,1996.Ontwikkelingsplan voor de visserij op de Schelde beneden Gent, AMINAL, afdeling Bos en Groen, Brussel.

VAN DAMME, S., MEIRE, P., MAECKELBERGE, H., VERDIEVEL, M., BOURGOING, L., TAVERNIERS, E., YSEBAERT, T. & WATTEL, G., 1995. De waterkwaliteit van de Zeeschelde: evolutie in de voorbije dertig jaar. Water, 85: 244-256.

VAN DE MOORTEL,R.,1996.Deelstudie vegetatie/partim pedologie DS8.3 van het OMES project, tussentijds verslag. KUL, Leuven.

VAN DE MOORTEL, R & DECKERS, J., 1997,Bodemkundinge karakterisatie van

gecontroleerde overstromingsgebieden en schorren. DS8.3bis van het OMES project.

VAN DEN BALCK,E.,HOFFMANN,M.&MEIRE,P,1998.De terrestrische flora en vegetatie van het niet-getijbeïnvloede deel van het alluvium van de Zeeschelde IN98/10, Brussel.

VAN DEN BALCK, E. & MEIRE, P., 1999. Natuurontwikkeling bij instelling van een gecontroleerd overstromingsgebied in de polder van Kruibeke-Bazel-Rupelmonde. Rapport Instituut voor Natuurbehoud, Brussel.

VAN DEN BERGH,E., YSEBAERT,T., MEIRE, P. & KUIJKEN, E., 1998. Watervogels in de internationaal beschermde gebieden van de Beneden Zeeschelde: trends van 1980 tot 1997. Rapport Instituut voor Natuurbehoud IN 98/18, Brussel.

VAN DER WELLE, J. & MEIRE, P., 1997. Ecologische Evaluatie Mestsactieplan, compartiment oppervlaktewater. Intern Rapport Vlaamse Milieu Maatschappij, Aalst.

VAN DER VELDEN, M., FEYEN, J. & RUTTEN, J., 1994. Verdroging. In: Verbruggen A. (Red.) Leren om te keren, Milieu en Natuurrapport Vlaanderen. p. 429-448. Garant, Leuven.

VAN MALDEGEM, D. C.,MULDER,H. J.P. & LANGERAK,A., 1993. A cohesive sediment balance for the Scheldt estuary. Netherlands Journal of Aquatic Ecology, 27: 247-256.

VAN UYTVANCK, J. & CLINCKSPOOR, R., 1994. Aanvraag tot erkenning van het Natuurgebied ‘De Kalkense Meersen’.

VAN VESSEM, J. & KUIJKEN, E., 1986. Overzicht van de voorgestelde speciale beschermingszones in Vlaanderen voor het behoud van de vogelstand (E.G.

richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979). Instituut voor Natuurbehoud, Hasselt.

VAN WAEYENBERGE J., 1994. Voorkomen en ecologie van de broedvogels in de

buitendijkse gebieden langs de Zeeschelde. Gent Licentiaatsthesis, Universiteit Gent.

VEERMAN, F., DE NOOIJ, J., HENGST, K., BRASPENNINCX, M., GROENENBERG, M.&

HETTINGA, O., 1996. Hedwigepolder wordt Swidwieschor, inrichtingsplan

Hedwigepolder. Hogeschool Zeeland, Vlissingen.

VEREEKE, S.J.P., 1994. Geactualiseerde slibbalans Schelde-estuarium. Nota AX 94.065 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Directie Zeeland, Middelburg.

VERHEYEN, R., MEIRE, P., SCHNEIDERS, A., WILS, C. & YSEBAERT, T., 1991. Naar een ecologisch herstelplan voor de Schelde.Water, 60: 195-203.

VERLAAN,P.A.J.,MEIJERINK,S.V.,MAARTENSE,V.J.&DONZE,M.,1997.Slibtransport in de Schelde over de Belgisch-Nederlandse grens. H20, 8: 255-261.

In document Natuurherstelplan Zeeschelde: drie mogelijke inrichtingsvarianten (pagina 165-200)