Faciliteren grotere arbeidsurenintensiteit

Om het aantal werkende armen te verminderen moet worden bevorderd dat alleenstaanden meer in voltijd of grotere deeltijdbanen werken en paren hun

arbeidsintensiteit verhogen. Dit vergt een ruim aanbod van zowel voltijdbanen als grote deeltijdbanen en het faciliteren van urenuitbreiding voor werkenden met kleine

deeltijdbanen die niet economisch zelfstandig zijn. Hierbij zal ook flankerend beleid in de vorm van goede kindvoorzieningen en dergelijke noodzakelijk zijn.

Binnen het huidige stelsel kan de inkomenspositie van werkende armen worden verbeterd als zij in staat worden gesteld meer uren te werken. Mensen zijn bereid flexibel te werken, maar hebben ook belang bij een zeker en toereikend inkomen.

Werknemers die tijdelijk of structureel meer uren wensen te werken (vanuit financiële overwegingen) zouden zij daartoe mogelijkheden moeten krijgen. Uiteraard indien dit ook bedrijfseconomisch mogelijk is.

Best practices urenuitbreiding

Een optie is om bij vacatureruimte binnen een organisatie, gericht te kijken naar de mogelijkheden voor urenuitbreiding van werknemers met weinig werkuren, in plaats van meer medewerkers aan te nemen en direct over te gaan op externe werving.

Verkend kan worden om periodiek aan werknemers te vragen of zij vrijgevallen uren van collega’s die (tijdelijk) minder willen werken, willen invullen. Het zou in de vorm kunnen van een vrijblijvend voorstel aan de werknemer. In overleg kan verder worden nagegaan of het combineren van functies een inkomen boven de

armoedegrens kan bevorderen. Een verdergaande variant is dat werkgevers een deel van de werkvoorraad reserveren specifiek voor de groep die behoefte heeft aan extra werkuren. Hiermee zijn inmiddels ervaringen opgedaan.

Het startpunt is een verzoek van de werknemer, maar ook de werkgever kan hier actief op inspelen. Het is belangrijk dat werkgevers zich voldoende bewust zijn van de voordelen van een dergelijke personeelsstrategie. Een grotere werkintensiteit van werknemers bespaart wervingskosten, komt tegemoet aan de wens van werknemers die hun inkomen willen vergroten en draagt bovendien bij aan het terugdringen van het aantal loonbeslagen in het bedrijf.²⁸³ Juist in sectoren en bedrijven met veel

283UWV (2020) Wie willen er meer werken, en wie minder? Zie bijvoorbeeld pag. 3 (onderbenutte deeltijdwerkers). UWV Online publicatie, 5-3-2020.

kleinere, laagbetaalde banen is het raadzaam om het vergroten van kleine banen tot een van de ankerpunten van het personeelsbeleid te maken.

De huidige wet en regelgeving biedt de werknemer houvast om zelf een verzoek tot het vergroten van arbeidsuren te doen. De Wet flexibel werken biedt de werknemer een wettelijk recht om een dergelijk verzoek te doen. De werkgever moet in dat geval overleg plegen met de werknemer en een eventuele afwijzing moet schriftelijk kenbaar worden gemaakt. Uit een recente evaluatie blijkt dat zowel werkgevers als werknemers positief staan tegenover deze mogelijkheden. Positief voor werkgevers is een grotere motivatie, productiviteit en loyaliteit van de werknemer als de mogelijkheid tot flexibel werken wordt geboden. Uit het onderzoek blijkt dat verzoeken tot vermeerdering van de arbeidsduur in 44 procent van de gevallen wordt goedgekeurd en in 44 procent van de gevallen gedeeltelijk worden goedgekeurd. ²⁸⁴ Gezien de voorwaarden bij de Wet flexibel werken zal dit vooral voor werknemers die al wat langer in dienst zijn mogelijkheden bieden, voor werkenden in (kort) tijdelijk werk doen biedt deze wet geen uitkomst. Los van wettelijke rechten kan altijd een verzoek tot arbeidsvermeerdering worden gedaan.

Meer bekendheid over deze wettelijke en overige mogelijkheden kan eraan bijdragen dat werknemers ook daadwerkelijk invulling zullen geven aan de (soms latente) wens om meer uren te werken. Het lijkt, mede gezien de crisis, vooral kansrijk in sectoren met personeelstekorten en groeiende vraag.

Verdiepen kennis en vertaling goede praktijken vergroten deeltijdbanen

De mogelijkheid om in deeltijd te werken heeft maatschappelijke waarde omdat het ouders in staat stelt om werk te combineren met zorg voor kinderen of met andere persoonlijke situaties. Tegelijkertijd leidt de bewuste of door omstandigheden ingegeven keuze voor deeltijdwerk voor sommige werkenden tot financiële problemen.²⁸⁵ Uiteraard zijn niet alle huishoudens in staat om een meer intensief arbeidsleven te realiseren, bijvoorbeeld omdat zij belangrijke zorgtaken hebben of beperkingen hebben om meer- uren te werken.²⁸⁶ Toch biedt deze weg voor velen een belangrijke oplossing om uit armoede te geraken.

De raad vindt het uitbreiden van de werkuren van bestaande deeltijdbanen een

kansrijke optie om meer uren te realiseren voor werkenden in armoede. Dit lijkt vooral kansrijk in groei of kraptesectoren. Bedrijven en organisaties in dergelijke sectoren kunnen ook grotere deeltijdbanen openstellen om onbenut arbeidspotentieel, ook van andere groepen, aan te boren. Specifiek beleid per (sub) sector is gewenst en

noodzakelijk want in een aantal krapteberoepen werkt een groot deel van de werknemers al voltijds. Voorts concentreert het werk bij sommige beroepsgroepen concentreert zich nogal eens tot bepaalde momenten van de dag. Dan passen gewoonweg niet meer uren in dat tijdsvenster. In die gevallen zou kunnen worden gezocht naar het combineren van taken die wel op andere tijden van de dag kunnen worden uitgevoerd.

Recent is in enkele sectoren en bedrijven onderzoek gedaan naar de vraag welke maatregelen of voorwaarden het mogelijk hebben gemaakt dat deeltijdwerkenden meer

284Brief van de minister van SZW 10-2-2021; aanbiedingsbrief met reactie evaluatie Wet flexibel werken.

285Stvda (2020) Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar deeltijdwerk (IBO Deeltijdwerk). Aan de Vaste Commissies voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer. Den Haag, Stichting van de Arbeid.

286Engbersen, G. e.a. (2017) De val van de middenklasse. Het stabiele en kwetsbare midden. Hoofdstuk 5. Den Haag, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

zijn gaan werken. De inzichten bieden interessante aangrijpingspunten voor een bredere inzet en toepassing in andere sectoren. Er is voorlichting aan werkenden en werkgevers nodig en vertaling van goede praktijken naar andere sectoren. In de sectoren zorg en onderwijs is al enige ervaring opgedaan met het vergroten van deeltijdarbeidsrelaties.

Aanpak van ‘Het Potentieel Pakken’ in de zorg en het onderwijs

In 2019 is Stichting Het Potentieel Pakken gestart. Deze organisatie richt zich op het optimaal benutten van vrouwen op de arbeidsmarkt. In twee sectoren, onderwijs en zorg, wordt ingezet op het realiseren van grotere contracten en het creëren van bewustwording. In de zorg, met een grote meerderheid aan

vrouwelijke werknemers, bedraagt ruim een kwart (28 procent) van de contracten 20 uur of minder. Een deel van de zorgmedewerkers geeft aan meer te willen werken. Maar een deel weet niet wat dat financieel zou opleveren en dat er dan bepaalde randvoorwaarden moeten worden gecreëerd rondom roostering, flexibiliteit, beloning en een prettige organisatiecultuur.

Hiertoe wordt actief kennis en ervaring in netwerken gedeeld en issues geagendeerd die de aandacht verdienen.  Diepgewortelde meningen en

overtuigingen binnen organisaties over ‘deeltijd’: over wat er allemaal niet kan, dat niemand wil en wat er allemaal al geprobeerd is worden blootgelegd en samen met zowel medewerkers, HR, bestuurders en managers wordt verkend wat er mogelijk is om contractuitbreiding te realiseren. Het ministerie van VWS ondersteunt deze aanpak en faciliteert dat de aanpak de komende jaren wordt uitgebreid naar 50 organisaties.²⁸⁷

Het vergroten van deeltijdbanen is bovendien een kansrijk re-integratie instrument voor werkenden die werk en uitkering combineren. Parttime werk is onder de juiste

voorwaarden een goede opstap naar een fulltime dienstverband. In meerdere

gemeenten lopen projecten waarbij werkenden hun arbeidsuren stapsgewijs uitbreiden met als ultieme doel om uit de bijstand te geraken. Intermediairs wisselen vacatures uit die kansrijk zijn voor mensen die momenteel parttime werken.²⁸⁸

Het is voor de groep werkenden aan de basis van de arbeidsmarkt, meer specifiek mensen met arbeidsbeperkingen en werkenden die permanent ondersteuning nodig hebben om het werk te kunnen doen, nodig om de juiste randvoorwaarden voor werkgevers te creëren om grotere banen aan te bieden. Voor werkgevers is het niet altijd eenvoudig om mensen aan de basis van de arbeidsmarkt een fulltimebaan aan te bieden.²⁸⁹ Daardoor worden soms kleinere banen aangeboden dan mogelijk zou zijn. Het is van belang dat extra kosten en risico’s voor werkgevers voor dergelijke situaties worden weggenomen. Voor werkenden in de sociale werkvoorziening geldt dit ook, via het combineren van werk bij verschillende werkgevers kan onder de juiste

287Https://www.hetpotentieelpakken.nl. Zie ookhet Actieprogramma Werken in de zorg van het Ministerie van VWS. TK 29282 (2020-2021), nr. 416.

288Gemeente Den Haag Aanpak parttime werk “Van deel naar Heel”. In: Voortgangsrapportage Werkoffensief +500, jan-dec 2019. Gemeente Den Helder. Zie verder:

https://www.denheldersdagblad.nl/gemeente/gemeente-den-helder-en-asito-creren-combinatiebanen.

289 Sommige mensen kunnen door in de persoon gelegen factoren van beperking ook niet meer uren werken, ook niet in combinatiebanen.

randvoorwaarden mogelijk wèl een fulltimebaan of grotere arbeidsomvang worden gerealiseerd. De raad vindt het voor deze situaties van belang dat loonkostensubsidie, no riskpolis en jobcoaching uniform en in voldoende mate beschikbaar zijn.

Wegnemen knelpunten voor wie banen en/ of functies wil combineren.

In de SER-verkenning De vele kanten van banen combineren is vastgesteld dat sommige mensen erg tevreden zijn met het combineren van banen. Maar mensen die zijn

aangewezen op laagbetaald werk dat voornamelijk beschikbaar is in kleine deeltijdbanen zien zich tot combineren van verschillende kleinere banen genoodzaakt en ervaren dit als zwaar. De raad vindt het wenselijk om de combinatie van werk tot één (fulltime) baan gemakkelijker mogelijk te maken. Het combineren van banen, of functies is een van de oplossingen voor het vergroten van de arbeidsintensiteit van werkende armen.

Het combineren van banen kan ook in een combinatie van werknemer en zelfstandige.

De Stichting van de Arbeid heeft onlangs voorgesteld om pilots te starten waarbij onderzocht wordt wat de mogelijkheden zijn bij het zodanig combineren van kleine banen zodat sprake kan zijn van een werkweek naar keuze en van economische zelfstandigheid. Op dit vlak is veel winst te boeken als door aantoonbare voorbeelden zowel werkgevers als werknemers geïnspireerd kunnen worden. ²⁹⁰ Tevens zou in cao’s aandacht kunnen worden besteed aan beperkingen voor het combineren van banen door beschikbaarheidseisen (zie ook hierna).

Het bevorderen en faciliteren van het combineren van banen kan een aanvulling zijn in het re-integratie instrumentarium van gemeenten. Met name in sectoren met krapte kunnen slimme verbindingen worden gezocht om werknemers voldoende inkomsten te kunnen bieden en hen daarmee te behouden voor deze sector. Mensen haken nu soms af omdat er sprake is van fysieke of geestelijke overbelasting. De baancombinatie zou daar dan een oplossing voor kunnen zijn. Niet meer werken bij één werkgever, maar aanvullende uren bij een andere werkgever die minder belastend werk biedt. Door de aanvullende uren in een andere baan kan mogelijk wel volledige uitstroom uit een uitkering worden gerealiseerd. Vrijwilligheid is een belangrijke voorwaarde voor

deelname omdat het niet voor iedereen haalbaar zal zijn om meerdere banen te hebben en eerst de juiste randvoorwaarden zullen moeten worden geschapen.