In 2019 heeft ADC ArcheoProjecten in West-Friesland een onderzoek naar resten uit de Bronstijd uitgevoerd. Het gaat om een opgra-ving in Hoogkarpsel, voorafgaand aan de bouw van de nieuwe woonwijk Reigersborg Zuid V (Jezeer & Roessingh, in prep.). West-Friesland kent een lange onderzoeks-geschiedenis en is een schatkamer gebleken voor onderzoekers naar de Late Prehistorie. Het lijkt erop dat vrijwel heel oostelijk West-Friesland in de Midden- en Late Bronstijd (1600-800 v. Chr.) in cultuur is gebracht. Al het onderzoek heeft geleid tot een enorme hoeveelheid data en veel nieuwe kennis over de Westfriese bronstijdbewoners (Roessingh 2018). Op het gebied van de nederzettings-archeologie zijn er echter ook veel nieuwe vragen bijgekomen.
In het onderzoek stond de nederzettings-organisatie uit de Midden- en Late Bronstijd centraal. De sporen die deel uitmaken van het ingerichte bronstijdlandschap (het neder-zettingsterrein) vormen het vertrekpunt om deze organisatie nader te onderzoeken. Daarom is er voor gekozen om de onderzoeken op een vijftal thema’s te richten: huisplaats (eventueel gelegen op een terp), erf, nederzet-tingsterrein, grafstructuur en akker.
Deze onderzoeksthema’s en bijbehorende onderzoeksvragen worden tegenwoordig standaard opgenomen in de Programma’s van Eisen voor bronstijdonderzoek in West-Friesland.
Het plangebied ligt aan de westkant van Hoogkarspel (gemeente Drechterland), ten
zuiden van de Streekweg en ter hoogte van de Tolweg.
In het zuiden wordt het terrein begrensd door de spoorlijn Hoorn-Enkhuizen en in het oos-ten grenst het terrein aan een nieuwbouw-wijk.
De eerste fase van de opgraving binnen plan-gebied Reigersborg Zuid vond plaats in augus-tus en september 2019. In februari 2020 werd een tweede opgravingsfase uitgevoerd. Bij het onderzoek zijn de wegcunetten en te ontgra-ven sloten van de nieuwe woonwijk opge-graven, alsmede vier geplande bouwblokken; één groot bouwblok centraal in het oostelijke deel van het plangebied en drie huiskavels aan de westelijke rand. Het terrein is dus niet volledig vlakdekkend onderzocht, maar alleen de delen die verstoord of vergraven zullen worden bij de ontwikkeling, zijn opgegraven. Van een terrein van circa 12 ha is op die manier ruim 2,2 ha onderzocht. Ten westen van het plangebied Reigersborg zijn in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw al diverse onderzoeken gedaan. Meer recent, in 2014 en 2015, zijn in het kader van de werkzaamheden voor de Westfrisiaweg ook grootschalige opgravingen uitgevoerd. Bij deze onderzoeken zijn veel resten uit de Midden- en Late Brons-tijd gedocumenteerd.
Een interessant gegeven is dat er aanvullend op het gravend onderzoek in en rond Hoog-karspel, in de periode rond de ruilverkaveling in de late jaren ’70 van de vorige eeuw, lucht-foto’s zijn gemaakt. Deze lucht-foto’s laten voor grote delen van Hoogkarspel en omgeving vrij nauwkeurig zien waar welke resten uit de Bronstijd (nog) in de bodem liggen. Dit was mogelijk omdat bij het ploegen van de akkers
Plangebied Reigersborg Zuid V op de topografsche kaart.
de onderliggende donkere sporen werden aan-geploegd, die daardoor ‘zichtbaar’ werden op het maaiveld. De sporen van de opgraving Reigersborg bleken na georefereren en ont-hoeken van de luchtfoto’s vrijwel naadloos aan te sluiten op de sporen die vanuit de lucht zijn waargenomen.
De opgraving Reigersborg Zuid heeft sporen van bewoning en landinrichting uit de Midden- en Late Bronstijd opgeleverd, waar-onder een grotendeels intacte huisplaats, inclusief huis- en erfgreppels uit de Midden-Bronstijd. Ook zijn er op beperkte schaal spo-ren uit de Late Bronstijd gevonden,
voorna-melijk greppels en enkele grote waterkuilen. Met name de sporen uit de Late Bronstijd zijn interessant, aangezien we over deze periode nog lang niet het fjne weten. Sporen en contexten uit de Late Bronstijd waren daarom
Overzicht van alle putten en sporen van de opgraving Reigersborg Zuid V.
ook een van de leidende thema’s van het onderzoek.
Het centrale en westelijke deel van plangebied Reigersborg bevatte de meeste en bestbe-waarde sporen. Het oostelijke deel van het
> Plangebied Reigersborg Zuid V met alle eerder uitgevoerde onderzoeken in de directe omgeving, inclusief de proefsleuven die in 2007 zijn uitgevoerd in het plangebied. >> Gegeorefereerde luchtfoto uit 1979 met daarop geplot de sporen uit de Bronstijd die tot op heden zijn opgegraven. Blauw omlijnd plangebied Reigersborg Zuid V.
plangebied bevatte relatief weinig sporen en moet als ofsite worden beschouwd.
Hoewel veel van de werkputten relatief smal waren en niet direct een goed overzicht gaven van de aanwezige sporen en structuren, was er gelukkig de mogelijkheid uit te breiden op locaties waar interessante sporen lagen of waar aanwijzingen waren voor structuren. Op die manier kon toch op verschillende
plek-ken een goed beeld worden verkregen van de daar aanwezige sporen en structuren. Enkele interessante sporen en vondsten waren:
- Een bundel brede en diepe greppels uit de Late Bronstijd met een gelaagde, houtskool-rijke vulling en veel vondsten. Onder de vondsten waren zogenaamde conische objecten, aardewerk lepels, coprolieten en
een heleboel scherven. Uit de scherven konden verschillende (archeologisch com-plete) potten worden gereconstrueerd. - Ook kwam er een volledig intact klein potje
uit een van de greppels.
- Een grotendeels bewaard gebleven huis-plaats uit de Midden-Bronstijd, inclusief huis- en erfgreppels.
Enkele gerestaureerde potten uit de opgraving.
Huisplaats uit de Midden-Bronstijd, met huis- en erfgreppels, gevonden in het zuidwesten van het plangebied.
Allesporenkaart van de opgraving Reigersborg Zuid V. In blauw de sporen uit de Midden-Bronstijd, in rood de sporen uit de Late Bronstijd. In oranje de oude opgraving Vindplaats D die direct aan de opgraving Reigersborg Zuid V grenst.
kuilen komen vaak voor en liggen meestal onder een greppel of greppelbundel. Ze leveren vaak mooie en goed geconserveerde vondsten op, zoals bijvoorbeeld houten objecten en aardewerk. In een kuil in een van de meest westelijke werkputten zijn twee vrijwel complete potten uit de Late
Bronstijd gevonden.
- Verdere bijzondere vondsten zijn een stuk gevlochten touw en een deel van een gewei met bewerkingssporen.
foto©Ar
cheologie W
est-Friesland
De stolpboerderij Oosterblokker 42.
Dendrochronoloog Sjoerd van Daalen neemt met een holle boor een houtmonster uit een van de stijlen van het vierkant. Bouwhistorisch onderzoek naar het eikenhouten vierkant.
boerderij. Vervolgens zijn door dendrochro-noloog Sjoerd van Daalen houtmonsters uit de eiken balken genomen. Dit is gedaan met een holle boor, waarmee dunne boorkernen uit het hout worden gehaald. Uit het dendro-chronologisch onderzoek op de houtmonsters blijkt dat het eikenhout allemaal in dezelfde periode is gekapt, namelijk in de herfst/win-ter van 1590 of in de eerste maanden van 1591.
foto©Ar cheologie W est-Friesland foto©Ar cheologie W est-Friesland