Westerschelde te lozen. Dat scheelde ruim acht miljoen gulden. Brabant kon zich nog eens drie miljoen besparen door niets te zuiveren en alles naar de Westerschelde te pompen.293
Die laatste optie werd ook serieus in overweging genomen: ‘Voorzover tot nu bekend, is de Westerschelde in staat alles wat wij thans uit West- Brabant kwijt willen, op te nemen’. Het vermogen van de Westerschelde ‘om afvalstoffen op te nemen en te verwerken, zonder dat hinderlijke bij- verschijnselen optreden’ was inderdaad vele malen groter dan dat van de kleine Brabantse beken en rivieren, maar niet grenzeloos. De commissie hanteerde een maximum van twee miljoen inwoner-equivalenten tijdens de bietencampagne (oktober-januari). De rest moest voor lozing bio- logisch worden gezuiverd.294
293 Rapport van de Commissie afvalwatervraagstuk Westelijk Noord-Brabant, 14-12-1964; SAB-393.2:335.
294 Rapport van de Commissie afvalwatervraagstuk Westelijk Noord-Brabant, 14-12-1964;
SAB-393.2:335. Verslag 2de vergadering Werkgroep Transportleidingen 13-3-1963; SAB-401:71. Bon, ‘Rentmeester over de Afvalwaterpersleiding’.
Advies van de Commissie Afvalwatervraagstuk Westelijk Noord-Brabant 1974 – Het huishoudelijk afvalwater en een deel van het industrieel afvalwater van Breda, Terheijden en Zevenbergen zou na biologische zuivering naar het Hollandsch Diep worden gepompt. De bulk van het industrieel afvalwater van Breda en Zevenbergen en het afvalwater van de plaatsen ten westen van die stad, kwam in aanmerking voor lozing via een pijpleiding naar de Westerschelde. Afhankelijk van de uitslag van een onderzoek konden de plaatsen ten oosten van Breda eventueel ook op de pijpleiding naar de Westerschelde worden aangesloten.
Waalwijk Drunen KaatsheuvelSprang Loon op Zand Bergen op Zoom Woensdrecht Huijbergen
Wouw RucphenSt. Willebrord
Ossendrecht Roosendaal Breda Etten Oosterhout Dongen Rijen Gilze Alphen Halsteren Steenbergen Stampersgat Oud Gastel Oudenbosch Zevenbergen Terheijden Geertruidenberg RaamsdonkWaspik ‘s-Gravenmoer 0 5 km
Jan van den Noort © Rotterdam 2009 niet gespecificeerd uitbreiding na onderzoek maximale uitbreiding huishoudelijk afvalwater industrieel afvalwater afvalwater suikerindustrie afvoer naar Westerschelde afvoer via biologische zuiverings- installatie naar Hollandsch Diep water ca. 1960
Waterschap Brabantse Delta
W e s t e r s c h e l d e O o s t e r s c h e l d e G r e v e l i n g e n H a r i n g v l i e t V o l k e r a k Ho l la n d s c h D i e p A m e r B e r gsc he M a a s
Waalwijk Drunen KaatsheuvelSprang Loon op Zand Bergen op Zoom Woensdrecht Huijbergen
Wouw RucphenSt. Willebrord
Ossendrecht Roosendaal Breda Etten Oosterhout Dongen Rijen Gilze Alphen Halsteren Steenbergen Stampersgat Oud Gastel Oudenbosch Zevenbergen Terheijden Geertruidenberg RaamsdonkWaspik ‘s-Gravenmoer 0 5 km
Jan van den Noort © Rotterdam 2009 niet gespecificeerd uitbreiding na onderzoek maximale uitbreiding huishoudelijk afvalwater industrieel afvalwater afvalwater suikerindustrie afvoer naar Westerschelde afvoer via biologische zuiverings- installatie naar Hollandsch Diep water ca. 1960
Waterschap Brabantse Delta
W e s t e r s c h e l d e O o s t e r s c h e l d e G r e v e l i n g e n H a r i n g v l i e t V o l k e r a k Ho l la n d s c h D i e p A m e r B e r gsc he M a a s
Dat gold ook voor de lozingen van Breda en zijn buren via een pijpleiding in het Hollandsch Diep. De aanleg van die leiding was in 1962 aangevat en was al een heel eind op streek. Door de vervuiling van de Rijn liet het water in het Hollandsch Diep inmiddels zoveel te wensen over dat het Brabantse afvalwater daar echt niet meer bij kon.
De persleiding van Rijen, Dongen en Oosterhout naar de Amer viel eveneens in de categorie ongewenst. De commissie-Kortmann hield rekening met de mogelijkheid dat de vervuilers langs de Donge ook op de afvalwaterpersleiding naar de Westerschelde werden aangesloten, maar erg levensvatbaar leek die gedachte niet. Zuiveringschap De Donge had de zoektocht naar alternatieven al ingezet. ‘Zolang nog niet omtrent de aanleg van de afvoerleidingen is beslist, zal ter plaatse moeten worden gedaan, wat mogelijk is om in de huidige toestand verbetering te brengen ... In Rijen zal daarom door het Zuiveringschap De Donge een proefinstallatie [voor de zuivering van afvalwater] worden gebouwd.’ Aan de hand van de resultaten kon beter worden beoordeeld of het afvalwater van de leerlooierijen al dan niet moest worden afgevoerd naar de Westerschelde.295
Veel tijd om daar duidelijkheid over te krijgen was er niet. Het sterk vervuilde Dongewater werd nog enigszins verdund door de eb- en vloedstroming, maar na afsluiting van het Haringvliet zou het getij getemd zijn. Dan was het leed niet meer te overzien. De proefinstallatie bevestigde in 1966 al dat dergelijk afvalwater goed kon worden gezui- verd, niettemin bleef de optie om het naar de Westerschelde te pompen open.296
Het plan om al dat afvalwater in de Westerschelde te lozen viel slecht bij de Zeeuwen. De bezwaren voor de landbouw en de risico’s voor de recreatie werden breed uitgemeten, daarnaast speelde de onderlinge naijver tussen Brabant en Zeeland mogelijk een rol. Waar Brabant in Bergen op Zoom een zeehaven van formaat zag, had Zeeland grootse plannen met Vlissingen en Terneuzen. L.J.M. van de Laar, burgemeester van Bergen op Zoom, vond het in dat stadium verstandig om de Zeeuwen niet wijzer te maken dan ze al waren en voortaan alleen nog te spreken over de rioolwaterpersleiding van Bergen op Zoom. Als die er eenmaal lag, zou het een koud kunstje zijn om de rest van Brabant aan te sluiten.297
Van Moerdijk naar de Westerschelde
De bouw en exploitatie van persleidingen en zuiveringsinstallaties kon volgens de commissie-Kortmann het beste in één organisatie worden ondergebracht, bij voorkeur een waterschap dat de zuiverings- en waterschapstaken combineerde. Kortmann en de zijnen hadden enige twijfel over de snelheid waarmee de waterschappen die op dat terrein actief waren tot een eenheid konden worden gesmeed. Om oeverloze discussies te vermijden en tijdverlies te voorkomen, zette de commissie haar kaarten daarom op een fusie van de heemraadschappen Mark & Dintel en Roosendaalsche & Steenbergsche Vliet (zie kaart p. 148-150).298
295 Rapport van de Commissie afvalwatervraagstuk Westelijk Noord-Brabant, 14-12-1964, 16-17; SAB-393.2:335. Zie ook: J. de Jong (technisch adviseur Zuiveringschap De Donge), Voorbereidend Rapport betreffende de opheffing van de verontreiniging van de rivier de Donge en de maatregelen, die daarvoor in de eerste plaats in aanmerking komen, juli 1952; RAT-1141:574. J. de Jong, Aanvullend rapport betreffende de lozing van het afvalwater van de gemeenten Gilze-Rijen, Dongen en Oosterhout, 15-1-1955; RAT-1141:574. 296 J. de Jong, A.E. Smith en H. Peters, Rapport
betreffende de mogelijkheid van opheffing van de verontreiniging van de rivier de Donge door oxydatief- biologische reiniging van het afvalwater met een hoog gehalte aan leerlooierijafvoer op grond van de resultaten van de proefinstallatie in Rijen, augustus 1967; SAB-579:731.
297 Verslag WEB-werkgroep 24-2-1966 te Roosendaal; SAB-393.2:335.
298 Rapport van de Commissie afvalwatervraagstuk Westelijk Noord-Brabant, 14-12-1964; SAB- 393.2:335.
De provincie stak veel energie in de samenvoeging van beide heemraad- schappen, maar zonder veel succes. Ze waren niet bereid om samen in het huwelijksbootje te stappen. Het provinciebestuur nam daar geen genoegen mee en en legde de lat zelfs nog een stukje hoger. Volgens Gedeputeerde Staten was de hele lappendeken van waterschappen toe aan een reorganisatie. Een provinciale werkgroep boog zich over de
materie en produceerde een nota waarin aanzetten voor reorganisatie werden gegeven. Voor menig waterschap was het een steen in de vijver.299
Kort daarop vroegen andere zaken om aandacht. In 1968 troffen de samenwerkende gemeenten
Zevenbergen, Klundert en Hooge en Lage Zwaluwe een heel grote vis in hun netten. Shell Chemie overwoog om bij Moerdijk een flinke fabriek te bouwen. Het was te voorzien dat er nog heel wat bij kwam kijken eer de overweging was omgezet in een besluit. Maar aan de drie gemeenten en de provincie zou het niet liggen. Hun enthousiasme kende plotseling geen grenzen; ze leken tot alles bereid. Het verleggen van de pijpleiding om te zorgen dat Shell zijn afvalwater ook in de Westerschelde kon lozen was welbeschouwd een kleinigheid, niet in het minst omdat het vooralsnog om een papieren pijpleiding ging. Het was
299 Interim-rapport Werkgroep Reorganisatie Waterschappen westelijk Noord-Brabant (voorzitter H.A. van Haaren), juli 1967; RAT-1152:465.
Bergen op Zoom – Grote Markt