De Evenaar, Rotterdam

Ligging in de wijk

De Evenaar ligt in de wijk Oosterflank. Deze uitbreidingswijk van Rotterdam is in de jaren tachtig gebouwd en grenst direct aan Capelle a/d IJssel. Het is een bloemkoolwijk met ge- mengde laagbouw en appartementen, en heeft ruim 10.000 inwoners. De wijk heeft relatief iets meer lage inkomens dan gemiddeld en kent een gemengde samenstelling in etniciteit. Er wonen relatief veel ouderen.

Alhoewel de Evenaar in het midden van de wijk ligt, is het gebouw niet makkelijk te vinden. Het is een langwerpig gebouw in een gekromde vorm dat een bouwblok omsluit. Aan de voorzijde grenst het aan een winkelplein en een autostraat en aan de achterzijde aan een aantal besloten groene hoven. In de nabijheid bevinden zich een aantal parken.

Het gebouw heeft vier lagen en bestaat uit kleine wooneenheden van 25 vierkante meter die via een middengang ontsloten worden. Naast de Evenaar staan 75 aanleunwonin- gen die een aparte entree hebben. In de plint bevinden een aantal voorzieningen en is ook een restaurant gehuisvest, dat plek biedt aan ongeveer 80 mensen.

Bestuurlijke context

Zorgaanbieder Humanitas Zorg huurt onder andere de Evenaar van de corporatie Humanitas Huisvesting. Daarnaast heeft ze twee locaties zelf in bezit. De huidige gehuurde locaties vol- doen eigenlijk niet meer aan de eisen van steeds zwaarder wordende zorg, hierdoor is het afstoten van locaties momenteel het onderwerp van discussie, maar gecompliceerd vanwege onder andere lange huurcontracten en boekwaardes die niet afgeschreven kunnen worden. Momenteel wil Humanitas Zorg echter niet meer ‘in stenen doen’, maar zoveel mogelijk hu- ren en zich op de core business richten, vanuit de overweging dat bezit meer risico’s met zich mee brengt, alleen al vanwege demografische veranderingen. Als er sprake is van nieuwbouw dringt ze er bij gemeenten en corporaties ook op aan om flexibel te bouwen, zo- dat het gebouw makkelijker is aan te passen voor andere doelgroepen. Hoewel locatiebeslis- singen op het ogenblik bij Humanitas Zorg niet aan de orde zijn, vindt de organisatie spreiding over de stad wel een belangrijk thema, vooropgesteld dat de zorglocatie zich be- vindt in de nabijheid van de doelgroepen. Humanitas wil voorkomen dat mensen die in een gecombineerde woonzorgvoorziening gaan wonen uit hun eigen omgeving moeten verhuizen, en probeert over de hele stad aanwezig te zijn.

Op meerdere locaties van Humanitas is er een restaurant. Die zijn nog uit de tijd dat er veel ruimte zat in de bekostiging om iets te doen met welzijn. Humanitas Huisvesting be- taalde deze als corporatie onder andere uit de ‘leefbaarheidsgelden’. Nu kijkt Humanitas Huisvesting scherper welke nog in stand gehouden worden. De restaurants zijn moeilijk te exploiteren. Afstoten van het restaurant betekent niet dat ze verdwijnen. Soms kunnen deze gerund worden door vrijwilligers. Zo probeert Humanitas Huisvesting de maatschappelijke buurtfunctie toch in stand te houden.

Humanitas Zorg zou graag invulling geven aan de buurtfunctie door op haar zorglo- caties combinaties te zoeken en te integreren met een zogenoemd ‘Huis van de Wijk’. Daar- voor is ze echter afhankelijk van de gemeente. Hoewel ze de ervaring heeft dat een dergelijk Huis van de Wijk uiteindelijk vaak op een andere plek terechtkomt, dingt ze wel mee aan een van de aanbestedingen voor een Huis van de Wijk.

De gemeente onderschrijft het sociale belang van verzorgingshuizen. Het streven van langer thuis wonen kan alleen slagen onder de juiste condities, onder andere van voor- zieningen in de buurt. In haar beleid kijkt ze daarom niet alleen naar fysieke aanpassingen in woningen, maar ook naar de mogelijkheden voor ontmoeting in de buurt en voorzieningen in plinten van gebouwen. Ze vraagt zich wel af, of het noodzakelijk is deze juist in verzorgings- huizen te behouden. De buurtfunctie die het verzorgingshuis nu op sommige plekken heeft, ziet zij als onderdeel van een breder welzijnsbeleid, waarvoor de ‘Huizen van de Wijk’ zijn bedacht. Hierin zijn verschillende voorzieningen geclusterd, maar niet alleen voor ouderen maar voor verschillende doelgroepen. Ze ziet hierbij voor zichzelf vooral een regisserende, faciliterende, verbindende rol. De instrumenten die ze heeft zijn onder andere: bestem- mingsplanwijziging bij omvorming verzorgingshuizen, een zorgvastgoedteam die aanvragen ondersteunt bij verandering van onzelfstandige appartementen naar zelfstandige apparte- menten, het bij elkaar brengen van partijen, ontvankelijke houding voor initiatieven. Instru- menten om er sterker op te sturen, met bijvoorbeeld financiële middelen, zijn er nauwelijks.

Aangeboden diensten in het gebouw

Het zijn vooral de aanverwante en sectorvreemde diensten, zoals koffie ochtenden, een dans- en sjoelcompetitie, biljarten en bingo, waarbij ontmoeting plaatsvindt (zie figuur ge- bouwoverzicht). Deze diensten worden vooral bezocht door de bewoners van de aanleunwo- ningen en de oudere buurtbewoners. Met name de biljartcompetitie is populair onder buurtbewoners. De bingo wordt ook bezocht wordt door mensen uit Ommoord. Doordat de zorg zwaarder wordt neemt het aantal bewoners dat aan de activiteiten deelneemt af. Slechts enkele bewoners van de Evenaar zijn goed genoeg om aan deze activiteiten deel te

nemen. Daarmee neemt ook het contact tussen bewoners en bezoekers, af. Naast het res- taurant zit er ook een kapper/schoonheidsspecialist en een kleine winkel op de begane grond van het gebouw.

Binnen de groep van bewoners gaat het vooral om ontmoetingen tussen huidige be- woners en nieuwe bewoners, waarbij de verbinders, zoals het personeel en de vele vrijwil- ligers, een bemiddelende rol spelen. Zij plaatsen mensen bij elkaar, proberen gesprekken aan te knopen en conflicten te voorkomen.

Sectorvreemde diensten die gebruikt worden door niet-ouderen zijn er ook – inclusief een kinderdagverblijf. Het gebouw wordt weleens gebruikt voor vergaderingen van de Turkse of Marokkaanse vereniging, deze gebruiken de bibliotheek. Daarnaast zijn er sporadisch op- tredens, komen ouders met kinderen knutselen in het restaurant, en helpen acht cliënten van Pameijer (verstandelijk gehandicapten) bij activiteiten. De Evenaar is de startlocatie van de fietsvierdaagse die eenmaal per jaar plaats vindt en is ook in gebruik als stemlokaal bij verkiezingen.

Ontmoetingsfunctie en ruimte

De meeste ontmoetingen vinden plaats binnen de verschillende sociale groepen die gebruik maken van de aanverwante en sectorvreemde dienstverlening. Activiteiten vinden gestructu- reerd plaats, op vaste plekken, en worden bezocht worden door vaste groepen. Belangrijke ruimtes waar ontmoeting plaatsvindt zijn het restaurant en het terras aan de achterzijde van het gebouw, de activiteitenruimtes, en de entreehal en de entreezone voor het gebouw voor de terloopse ontmoetingen.

Relatie met andere functies in de buurt

De dienstverlening die plaatsvindt in de Evenaar heeft een geringe relatie met andere plek- ken in de buurt (zie figuur wijkoverzicht). Er zijn niet veel voorzieningen in de nabije omge- ving waar bewoners gebruik van kunnen maken. Ze maken een ommetje in het park, of maken gebruik van de tegenoverliggende supermarkt. Er is regelmatig contact met de super- markt, bijvoorbeeld voor ‘Opzoomer’ activiteiten. Ook verleent de supermarkt service door boodschappen te brengen, en is er een wijkontbijt waar buurtbewoners konden ontbijten voor 2,50 euro.

Humanitas werkt samen met verschillende welzijnsorganisaties binnen en buiten de buurt, zoals Pameijer. Daarnaast is er ook een link met Stichting Powerboat, een kunste- naarsgroep die opdracht hebben gekregen om sociale plekken in de wijk meer zichtbaar te maken. Er was bijna een samenwerking met de Oosterwiek (serviceflat, gelegen in Ooster- flank), doordat deze Huiskamer van de Wijk zou worden, maar uiteindelijk ging dit niet door. Er wordt nu geprobeerd om de activiteiten en het concept ‘Huis van de wijk’ in de Evenaar te doen, maar dat lukt nog niet. Omwonenden maken gebruik van de openbare ruimte rondom het gebouw. Dit betreft vooral het gebruik door kleine kinderen en hun ouders, op ruimtes die ingericht zijn als speelplek.