Inhoudende noch twee andere oorsaecken, die tot dronckenschap den Mensche ghemeenliick brenghen
II. Onder d'aenporrende oorsaecken tot dronckenschap, is ten elfden, 'sLandts ghewoonte
DE elffde aenleydende oorsaecke tot dronckenschap, is het navolghen van 'sLandts +
s'Landts snoode ghewoonte maeckt vele Dronckaerts.
ghewoonte,+
welcke mede brengende een openbare exercitie van dese leelijcke overdaet ende sondighe gulpinghe des stercken drancks, soo laet de mensche hem lichtelyck beweghen, om die aen te nemen ende te volghen: Tot hen lieder
ontschuldinghe voorwendende dese woorden: Hoe? Can ick anders my gedraeghen als een ander? Ick sie dat het 's Lants wijse is ende der Inwoonderen ghebruyck, hem sat ende droncke te drincken, in maeltijden ende andere by-een-compsten, sulcx wordt niemant tot oneere toe ghereeckent. Iae doetmen sulcx niet, men wordt in de gheselschappen bespot, veracht, beschimpt. Men wordt ghehouden als een vyant van vreughde ende ghenoeghelijckheyt.
1. Op desen uytvlucht moeten wy punctuelijck dese antwoorden geven. Ten eersten, soo veel aengaet de ghewoonheydt ofte wijse des Lants, daer mede zy hen (als met eenen stercken schilt) tegen de pijlen der redene, willen waepenen: En gelt niet: Want de mensche moet hem schicken nae de goede Wetten ende niet nae de quaede wijse van doen: Die van Athenen plachten te segghen, moribus non legibus vti volumus:
+
Valer. maxim. Aelian. in Polit.
Wy willen nae onse oude gewoonten, ende niet nae de wetten leven:+
Maer het moet met een Christen mensche gheheel contrarie gaen: Want ghewoonte ofte een ghebruyck teghen de goede seden, en
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
is gheen ghebruyck, maer veel meer een gebreck ende misbruyck dat te verworpen is.
Die met 's Lants quaede ghewoonte van droncke-drincken voortcomen, en betrachten niet datse door dien middel de grootste ende grouwelijckste tyrannye bevestighen, diemen in de Wereldt vinden can. Want indien alles dat buyten de redene, ende uyt enckel moetwille gheboden wordt, eene tyrannye is, wat sullen wy segghen van dese 'sLants ghewoonte van droncke-drincken, die soo wel teghen de gheboden des Heeren, als oock teghens de Wetten der natuere ende der reden ghebruyckt wordt? Ick soude sulcke lieden wel eens willen vraeghen, oft voor eenen dief ghenoech soude zyn, om syne dieverye t'ontschuldighen, met te segghen, dat hy hem daer toe ghewent heeft? Ofte voor eenen Eebreecker oft Moorder, dat hy van joncks af, sulcx gepleeght heeft? Indien sulcke misdaden met de ghewoonheydt waren te verdedighen, soo en souder in de Werelt niet gherechters zijn als de sonde: Dewyle datse d'outste ende meest ghebruyckelijckste is, diemen vinden can, want sy heeft aengevanghen corts nae de Scheppinghe des Menschens, ende heeft haer sedert altyt onderhouden ende vermeert, tot op den huydighen dach, inden welcken sy meer heerschappies, als oyt te vooren vercreghen heeft. Maer soo wijdt ist van daer, dat ons doen door de ghewoonheydt soude connen ontschuldicht worden, dat, ghelijck de goede ende eerlijcke dinghen, alsse met ghemeyne bewillinghe worden aenghenomen, ende onderhouden, als dan dies te prijselicker ende heerlijcker zijn: Also oock ter contrarien quade ende oneerlijcke, zijn dies maer te ghebreckelicker, booser ende verdoemelijcker, hoese onder den lieden
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
ghemeyner zyn, ende door verloop des tydts (als door een recht van prescriptie) meer authoriteydts ende crachts vercreghen hebben. De Heydenen in voortijden en hielden de slechte Hoererye voor gheen sonde, te weten, de Hoererye bedreven tusschen de ghene die buyten den houwelijcken staet waren, ende daerom 'twas een ghemeene ghewoonte by hen, te Hoereren, Maer wie sal daer mede mogen voortcomen, om zijn Hoererye te verontschuldingen, ende te segghen datse gheen sonde en is? Soo weynich yemant sulcks doen can met fundament, soo weynich can yemandt zyn dronckenschap verdedighen, met de snoode ghewoonte des Landts, alwaer
droncke-drincken ghemeen is, ende voor gheen oneere ghereeckent wordt. Ghewoonte seght wel, dat de meeste hoop der menschen de sonde diendt met behaeghen, ende sonder vertsaeghen, maer daerom en seght sy niet, dat yemandt die Godt wil dienen, verbonden is, haer nae te volghen.
+
2. Teghens den spotters.
2. Ten anderen, dat ghy seght:+
Wanneer ghy u int drincken niet en ghedraegt als d'andere doen, dat ghy dan den spot ende schimp van allen dragen moet: Dat selve en can u geensins vryheyt geven tot droncke-drincken. Ick bekenne dattet alsoo veeltydts huyden ten daeghe toegaet, wanneer yemandt hem maetich wil houden, hy crijght aenstoot daer hy sit by ´tgheselschap van den Dronckaerts, die gheerne hebben
+
1.Pet. 4.4.
dat een yeder hem schicke nae haer-lieder doen,+
jae lasteren dat ghy niet mede en loopt in de selve onghebonden overdaet. Maer laet ons hooren wat Augustinus
+
August. serm. 2 de Ebriet. vitanda.
van dese ghesellen schrijft. De droncken, seght hy,+
bespotten de nuchteren, segghende,'tis schande dat ghylieden soo vele niet drincken en cont als
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
wy, ghy en zyt gheen Mannen. Siet doch eens aen dese ellendighe Dronckaerts: Sy die in de goote ende dreck der dronckenschap ligghen, segghen dat sy mannen zyn, ende sy segghen, dat de ghene die recht ende eerbaerlyck, nuchteren zynde, over eynde staen, gheene Mannen en zyn. De overwinner der dronckenschap wordt bespot, ende die van de dronckenschap overwonnen is, die wort ghepresen. Met wat eere ende conscientie wilt ghy selfs eenen Dronckaert zyn, daer ghy doch gheensins lyden en wilt, dat sich uwen knecht sal droncken-drincken? Siet Godt heeft u eenen knecht ghegeven, ende ghy zyt Godes knecht. Ghelijck ghy wilt, dat uwen knecht u sal dienen, alsoo wilt oock Godt van u ghedient wesen. En doet dan Godt niet, 'tghene dat ghy niet en wilt dat u gheschieden sal. Wy hebben dus verde ghehoort, wat de H. Out-vader tot antwoort gheeft, aen den ghenen die andere bespotten, om dat sy niet en drincken in overvloet: Laet ons daer by hooren, wat d'Apostel van hen seght: Iae hy seght dat sy sullen reeckenschap geven hem, die bereyt is te oordeelen de levende
+
2.Petr. 4.5.
ende doode.+
Dewyle den staet der bespotters soo ellendich is, het behoorde u ghenoech te zyn, om door haerlieder spotterye int minste u niet te laeten beroeren. Oock en ist geen schande, om weldoens wille, van den quaeden beschimpt te zyn. Sulcx heeft die vroomen David moeten lijden, de welcke reyende voor de Arcke des
+
2.Sam. 6.16. 1.Paral. 15.29.
Heeren ende yverich hem toonende,+
in soo heylich werck om zynen Godt te dienen, wordt van Michol de Dochter Sauls, bespot: Doch daerom en was de eere deses Godtvruchtighen Conincks niet te minder, ende om harer bespottinghe wille, liet hem niet beweghen om af stant daer van te doen, ende in
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
plaetse van synen Godsdienst, d'ydelheydt Michols zyner huysvrouwen te volghen:
+
2.Sam. 6.21.22.
Maer hy sprack:+
Ick wil voor den Heere spelen: Ick wil noch gheringer worden dan also, ende wil nederich zyn in mynen ooghen, ende met den maeghden, daer ghy van gheseydt hebt, tot eeren worden: Alsoo mede laet een Christen hem des te soberder ende maetigher (daerinne hy Godt behaecht) hem betoonen, hoe meer hy tot afstant van syne soberheyt, door de bespotters gheraeden ende aenghehist wordt: Want ick segghe met d'Apostel Petro: Ghy wort wel ghelastert, soo veel hen aengaet,
+
1.Petr. 4.14.15.16.
maer soo veel u aengaet, wort ghy ghepresen.+
Dat niemant van u lieden en lyde als een Dronckaert, oft Quaet-doender, of als een die nae ander lieden dinghen siet, Maer ist dat yemant lydt, als een Christen (die de maeticheyt lieff heeft) die en schaeme hem niet, maer pryse God in desen deele.
+
3. Tegens de ydele vreucht beminners.
3.+
Ten derden dat ghy seght, datse u houden voor een vyant van vreuchde ende vrolijckheyt, soo langhe ghy met hen niet gulpen ende swelghen en wilt, daer door moet ghy u soo weynich laeten beweghen, als door al 'tvoorgaende. Want niemant en can met reden, u houden voor een vyandt van de vreughde ende vrolijckheyt, om dat ghy uwe soberheydt boven andere luyden overdadicheyt ende gulsicheyt prijset ende behoudet. Oock d'oprechte vreughde ende vrolijckheydt, en bestaedt niet int misbruyck des Wijns, nochte in een beestelycke vermaeckinge, welcke den mensche in een Simme, Vercken oft Leeuwe verandert, maer is ghelegen in 'tmaetich ghebruyck der spijse ende des drancks, die daer het herte ende lichaem versterckt, ende ons veel bequaemer maeckt, te doen 'tghene eens yders beroep is vereysschende:
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
+
Eccl. 9.21.
Men sal vrolyck wesen, doch in de vreese des Heeren.+
Men sal met Moyse ende Aarone te samen comen om Broodt te eten, ende Wijn te drincken, doch als voor
+
Exod. 18.12.
Godt,+
dat is, in soberheyt ende soeticheyt, die ons oorsaecke geven sullen, om Godt den Heere te loven van wegen zijner goedertierenheyt.
1. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.
+
Leere. Om quaede
gewoonte te mijden.
VErlaet u dan niet op 'sLants ghewoonheden van droncke-drincken,+
want sy stryden tegens Godts gheboden ende alle Redenen. De Canonici seggen ten desen aensiene
+
In Decretis Papae Gregorij. seer wel:+
Non valet consuetudo, per quam interdicti sententia violatur: Die ghewoonte en is niet goet, door welcke de Vonnisse die quaet verbiedende is,
+
Daniel donatorum l. 8. cod. tit. 52.
ghebroocken wort. Item.+
Non valet consuetudo, extra ordinem adversus Legem Dei expressam, introducta: Die ghewoonte mach gheen plaets grypen, welcke teghens
+
In iure Canonico. Godts uytghedruckte Wet inghevoert is. Item.+
Consuetudo non tenet, animae gravamen inferens. Die ghewoonte en bint niet, die de Ziele beswaert ende een last op leght, Nu besluyt, 'sLants ghebruyck van droncken-drincken, is sodanighe ghewoonte, ergo, so en is men niet ghehouden die te volghen.
2. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.
+
Leere. Men sal den Spotters
niet involghen.
OOck indient ghebeurt,+
dat ghy geraeckt int geselschap, daerse u souden bespotten, om dat ghy soodanich man om te drincken niet en zyt alssy zyn: Laet u daerom niet tot droncke-drincken vervoeren. Wat seght Godt? Ghy en sult niet volghen
+
Exod. 23.2.
der veelheyt tot den boosen.+
Want men moet niet doen, dat
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
de grootsten hoop doet, maer dat den besten hoop wel aenstaet ende oprechtelyck
+
Prov. 23.17.18.
doet, salmen poghen naer te volghen: Daerom seght de Wijseman wel.+
Vwe herte en volge niet de sondaers, maer weest daeghelijcx in de vreese des Heeren: Want het sal u hier naemaels goet zyn, ende uwe verwachten en sal niet feylen.
3. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.
+
Leere. D'ydele
verheuginghe salmen schouwen.
VOlghet oock niet des Werelts ydele vreught, int drincken gheleghen.+
'tIs een
+
Rom. 12.2.
verdoemelycke verheuginghe diemen in droncke-drincken steldt. Daerom,+
wort de Wereldt niet ghelyck, maer wort verandert door de vernieuwinghe des ghemoets, op dat ghy mooght beproeven wat de goede ende welbehaegende ende volmaeckte wille Godts zy. Godts wille en is niet dat wy de gulsicheyt van menschen, tot een richtnoer des levens maecken, ofte dat wy met droncke-drincken 'therte verheughen
+
1.Thess. 4.3. Ephes. 5.17.
sulllen,+
maer is dat wy ons van alle besmettinghe des Lichaems ende Zielen reynighen sullen, ende betrachten onse heylichmaeckinghe. Hierom en weest niet onversichtich, maer verstaet wat de wille des Heeren zy, ende en drinckt niet droncken in Wijn, waer in overdaet is, maer wordt vol des Gheests.
+
Overwindt den quaeden ende en wordt van den quaeden niet overwonnen.
Ist by al dien dat de meeste deel der Menschen,+
dit niet en wil verstaen, om haere vleeschelicke verheuginghen te quytteren, laet ghy nochtans niet den wille Godts met luste nae te comen. 'tIs beter met 'tcleyne ghetal God te dienen, ende den nauwen wech tot den eeuwigen leven in te gaen, dan met den grooten hoop den
+
Matt. 7.13.
breeden wech te bewandelen, ende met vrolyckheyt ter Hellen te daelen.+
Beter ist met Noë
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven
+
Luc. 17.27.
inde Arcke te wesen,+
dan met de gheheele Wereldt in sonden te woelen, te drincken,
+
2.Pet. 2.5.
te eten, want de watervloet quam ende verdorfse alle.+
'tIs beter met den
rechtveerdighen Loth dagelijcx zijn Ziele te quellen, over de overdadicheydt ende ydele vreughden der Wereltsche Menschen, ende met Loth behouden te blyven, dan met den wellustighen hoop der Sodomiteren alle vreught te bedrijven, ende op 'teynde
+
Apoc. 18.7.
met hen verlooren te gaen. Want soo veel yemant weeldich gheweest is,+
so vele
+
Volcht den besten hoop der Menschen.
pynen ende droefheydt sal hem hier nae ghegeven worden.+
'tIs dan beter datmen
+
Rom. 2.7.
zyn vreught maeticht, ende hem verblyde in den Heere,+
met gheduricheydt in goede wercken, prys, ende eere, ende onverderflyckheyt soecke het eeuwighe leven, dan ofmen Godts gaven misbruyckte met alle vrolijckheydt ende ydele verheuginghe, lacchen ende tieren, ghelijck vele doen daer sy in maeltyden zyn
+
Iud. 12.
gheseten,+
al waer sy zyn als smetten, voedende hen selven sonder vreese, ende hebben te verwachten Godts verbolghentheydt ende toorn. Die goede Godt, ende ghenaedighe Vader onses Heeren Iesu Christi, ende onser alller ghenaedighe Vader
+
1.Pet. 5.10.11.
in Christo,+
volmaecke ons, bevestighe, verstercke, ende fundere ons, in het goede. Hem zy de eerlyckheydt ende macht van eeuwicheyt tot eeuwicheyt, Amen.
Daniel Souterius, Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven