3 Resultaten ruimtelijk ecologische analyse
3.2 Conclusie en discussie Vooraf
In het voorafgaande deel van dit ecologisch hoofdstuk zijn voor 17 soorten – op grond van hun kwantitatieve en ruimtelijk-ecologische normen, en hun habitat in termen van begroeiingstypen – potentiële populaties geïdenficeerd in 14 paren van Natura2000 grensgebieden. Voorts is aangegeven of deze potentiële populaties als klein/locaal, sleutelpopulatie, of Mean Viable Population kunnen worden beschouwd, en of deze tot een duurzaam netwerk behoren. Voorts is aangegeven van welke Nederlandse en buitenlandse bron/kerngebieden ze afhankelijk zijn. Tevens is aangegeven welke positie de potentiële populaties innemen in populatienetwerken en ten opzichte van bron-/kerngebieden, met het doel na te gaan of zij een schakelfunctie tussen deze bron-kerngebieden en andere potentiële leefgebieden zouden kunnen vervullen.
Gelet op de plicht tot duurzame instandhouding zijn potentiële populaties niet opportuun. De plicht tot duurzame instandhouding geldt voor bestaande populaties, en dan nog in gebieden die voor de betreffende soorten aangemeld zijn. Daarom is voor het merendeel van de behandelde soorten ook aangegeven of er in de grensgebieden werkelijk sprake is van populaties. Met andere woorden: zijn er broedgevallen, waarnemingen, of overwegingen op grond waarvan geconcludeerd kan worden dat de potentiële populaties ook in werkelijkheid bestaan. Als dit het geval is kunnen de eigenschappen van de potentiële populaties, zoals beschreven in de eerste alinea – op deze actuele bestaande populaties van toepassing zijn. Helaas was het projectbudget om actuele verspreidingsgegevens in deze studie te betrekken, beperkt. Meestal is alleen de verspreiding in de Nederlandse delen van de grensoverschrijdende Natura2000 gebieden gebruikt, en dan nog alleen voor soorten waarvoor verspreidingsgegevens gepubliceerd (in atlassen, EIS Waarnemingen- verslag, 2004) of op Alterra aanwezig waren. De studie zou nog aanmerkelijk in waarde winnen, wanneer voor nog meer van de behandelde soorten ook Belgische en Duitse verspreidingsgegevens zouden kunnen worden gebruikt. Dit is slechts voor een aantal soorten gebeurd, zoals Spaanse vlag en Geelbuikvuurpad.
In de hieraan voorafgaande beschrijvingen van soorten is al aangegeven wanneer bepaalde kwantitatieve en/of ruimtelijke eigenschappen (uit de LARCH-analyse aan potentiële populaties) van bestaande populaties kansrijk zijn voor grensoverschrijdende afstemming, aandacht, samenwerking of acties, met het doel de duurzaamheid van populaties en netwerken te verhogen.Deze kansen zijn samengevat in tabel 4 en zullen in het volgende hoofdstuk worden geïntegreerd.
ook werkelijke populaties betreft. Het heeft immers weinig zin om suggesties te doen voor verdere verduurzaming van potentiële populaties die in werkelijkheid niet blijken te bestaan. Een van de consequenties van deze beperking is dat voor heivlinder en heideblauwtje zulke kansen niet geformuleerd zijn, omdat recente verspreidingsgegevens voor deze soorten niet in een atlas gepubliceerd zijn. In de geraadpleegde atlassen en bestanden wordt geen melding gemaakt van aantallen individuen in deze populaties. Als er dus sprake is van een duurzame populatie dan is deze kwalificatie gebaseerd op de oppervlakte geschikt habitat en de oppervlakte normen voor de betreffende soort in LARCH, alsmede de positie van het geschikte habitat in het grensgebied in netwerkpopulaties. Mochten de werkelijke aantallen achterblijven bij de modelberekeningen met LARCH dan zou dat het gevolg kunnen zijn van het niet-vervuld zijn van kwalitatieve voorwaarden.
Tabel 4. Samenvatting van kansen voor verduurzaming door grensoverschrijdende uitwiseling van informatie, afstemming van beheer en inrichting en samnwerking.
Soort Doel Maatregel Natura2000 gebieden
Boomleeuwerik Verduurzaming
sleutelpopulatie(s) Vergroting geschikt habitat aan weerszijden van de grens Meinweg/Meinweg GrHeide-Pl./ Hagev-Dommelvall.
Instandhouding twee
duurzame populaties met schakelfunctie
Prioritaire afstemming van beheer en beleid aan weerszijden van de grens
Brabantse Wal-Ossendrecht/ Kalmthoutse Heide Verdere verduurzaming Vergroting geschikt habitat Aamsveen/Amtsvenn-
Hündfelder moor Zandhagedis (verdere) verduurzaming Grensoverschrijdende vergroting
van geschikt habitat; grensoverschrijdende dispersieroutes Meinweg/Meinweg Brunss./Tever. Heide Springend.-Mosb/ Hügelgr heide Wooldse veen/
Burlo-Vardingholter Venn uzw. Tapuit Verduurzaming kleine
populaties
Grensoverschrijdende vergroting van geschikt habitat en
verbinding met andere leefgebieden Gr.Heide-Pl/Hagev. Dommelvall. Ringselv.-Kruisp./ Stamprooijerbroek Brab. Wal-Ossendr./ Kalmthoutse heide Gelderse Poort Brunss./Tever. Heide Geelbuikvuurpad Herkolonisatie van oude
vindplaatsen Grensoverschrijdend netwerk van habitats (semi-permanente poelen, dynamiek overstroming in beekdalen) en dispersieroutes
Geuldal/Voerstreek
Spaanse vlag Verduurzaming van de wsch. niet-levensvatbare populatie
Verbetering ecologische voorwaarden door grensoverschrijdende afstemming beheer, evt. vergroting en verbinding
St. Pietersberg-Jekerdal /Montagne St.Pierre e.o.
Openhouden grensoverschrijdende
dispersieroute
Grensoverschrijdende info- uitwisseling, afstemming beheer, en samenwerking
Geuldal-Noordbeemden / Voerstreek e.o.
Vale vleermuis Opheffing mogelijke dispersiebarrières in beekdal
Overbrugging van Geul via stepping-stones tussen bosgebieden O. en W.
Geuldal (met mogelijk gunstige consequenties voor voorkomen in bossen Voerstreek
Soort Doel Maatregel Natura2000 gebieden Middelste bonte
specht Vergroting populaties in grensgebied Zuid- Limburg met België en Duitsland
Grensoverschrijdend vervullen van ecologische voorwaarden (ruimtelijk, kwantitatief, kwalitatief) Geuldal/Voerstreek, Brunssumer-/Teverener heide, (Meinweg/Meinweg) Instandhouding populatie met schakelfunctie
Prioritaire afstemming van beheer en beleid aan weerszijden van de grens
Geuldal/Voerstreek Vliegend hert Vergroting populaties in
grensgebied Zuid- Limburg met België en Duitsland
Grensoverschrijdend vervullen van ecologische voorwaarden (ruimtelijk, kwantitatief, kwalitatief) Geuldal-Vijlenerbos-Malensbos (niet Natura2000)/Drielandenpunt- Preusswald-Aachenerwald (niet Natura2000); Noordbeemden Meinweg/Meinweg; Springendal- Mosbeek/Bentheimer Wald (niet Natura2000). Boommarter Vergroting kansen op
migratie en voorkomen in grensgebied bij Winterswijk Grensoverschrijdende info- uitwisseling, afstemming en samenwerking t.a.v. dispersiezones en geschikt habitat Wooldse veen/
Burlovardingholter Venn uzw.
Instandhouding verspreidliggende
vindplaatsen in grensgebied, dat tamelijk perifeer ligt t.o.v. bron- /kerngebied, om verdere teruggang te voorkomen
Grensoverschrijdende info- uitwisseling en afstemming over zulke vindplaatsen
Natura2000 grensgebieden in Twente, Limburg, en Noord- Brabant.
idem Ontsnippering rijkswegen Rondom Gr.H.- Plateaux/Hageven- Dommelvallei e.o.; Ringselven-
Kruispeel/Stamprooij-erbroek e.o.
Zwarte stern (verdere) verduurzaming van populaties
Aanbieden nestgelegenheid, verbeteren habitat voor prooidieren
Gr.H.-Plateaux/Hageven; Gelderse poort (NL + D) Gevlekte
witsnuitlibel Vergroting populaties Vergroting/verbinding geschikte oppervlaktewateren in integraal waterbeheersplan dat in de maak is.
Grenspark Zoom-Kalmthoutse Heide
Vergroting populaties Verbindingen oppervlakte
wateren via steppingstones Groote Heide-De Plateaux/Hageven-vennen W. hiervan (niet Natura2000)
Verbinding en vergroting geschikt habitat
Grensoverschrijdende vergroting van geschikt habitat, bij sommige soorten te bereiken door verbinding van geschikte habitatplekken is als kans voor (verdere) verduurzaming van populaties gesignaleerd voor 6 sooren (boomleeuwerik,
boommarter, vliegend hert, vale vleermuis, spaanse vlag, geelbuikvuurpad, zandhagedis).
Afstemming beleid en beheer
Bijzondere posities van populaties in grensgebieden in grensoverschrijdende netwerken die vragen om grensoverschrijdende prioritaire afstemming van beleid en beheer zijn geïdentificeerd voor 3 soorten (boomleeuwerik, middelste bonte specht, boommarter). Afstemming van beheer t.b.v. verbetering kwalitatieve ecologische voorwaarden worden als kans gesignaleerd voor 5 soorten (zwarte stern, Spaanse vlag, Gevlekte witsnuitlibel, Vliegend hert, Geelbuikvuurpad (met name het semipermanente karakter van poelen, en beekdalen met dynamiek in overstroming)).
Kansen in veel grensgebieden
De gesignaleerde kansen voor grensoverschrijdende interactie betreffen vrijwel alle onderzochte 14 grensoverschrijdende Natura2000 gebieden (met uitzondering van Grensmaas), waarbij Geuldal/Voerstreek Grote Heide-de Plateaux/Dommelvallei koploper zijn met kansen voor 5 van de onderzochte soorten 17 soorten.
Geïntegreerde aanpak van bossoorten
Nagegaan zou kunnen worden of een geïntegreerde aanpak t.b.v. middelste bonte specht, vliegend hert, boommarter en vale vleermuis (alsmede de hier niet behandelde Zwarte specht) een meerwaarde zou kunnen hebben. Alle vier de soorten vragen (zeer) oude bomen en dood hout voortkomend uit oude bomen voor ontwikkeling of broeden, of als habitat voor prooidieren. Geïntegreerd beleid en beheer t.a.v deze vijf soorten van oud bos in een grensoverschrijdend instandhoudings-project zou meerwaarde kunnen opleveren.
Geïntegreerde aanpak van soorten van open vegetaties op zand
Op dezelfde wijze zou kunnen worden nagegaan of een geïntegreerde aanpak t.b.v. boomleeuwerik, tapuit, en de hier niet behandelde nachtzwaluw, en op een lager schaalniveau voor zandhagedis, heivlinder en heideblauwtje in de heide- en openzandgebieden succesvol zou kunnen zijn. Het gaat immers bij al deze soorten om in standhouding van een fijnmazig mozaiekpatroon van open en schaars begroeide terreingedeelten afgewisseld met terreingedeelten bedekt met (dwerg- )struiken (vooral Struikheide) of open bos op zand. In Grenspark de Zoom- Kalmthoutse heide, Grote Heide-de Plateaux/Hageven-Dommelvallei, Brunssumer/Teverener Heide, en Meinweg/Meinweg (Grenspark Maas-Schwalm- Nette) liggen daarvoor kansen voor meerwaarde.
Geïntegreerde aanpak van soorten van vennen
Ook de ecologische voorwaarden voor Zwarte Stern in vennen, en de gevlekte Witsnuitlibel zouden gekoppeld kunnen worden aangepakt in Grenspark de Zoom- Kalmthoutse heide en Grote Heide-de Plateaux/Hageven-Dommelvallei.