Bruikbare en implementeerbare kennis

Over de kloof tussen theorie en praktijk bij organisatieverandering wordt veel geschreven en gezegd (o.a. Lambrechts en Grieten, 2007). Als trainer/ consultant ervaar ik al jaren dat de mensen in de praktijk de bruikbaarheid van wetenschappelijke kennis gering vinden.

Cursisten tijdens een training: “Ja, dat kan in theorie misschien wel zo zijn, maar hier werkt dat zo niet! We willen praktische tips en handvatten!”

Wetenschap wordt door velen niet waargenomen als een bron waar relevante toepasbare kennis gevonden kan worden. Als ik mensen in de praktijk vraag wat ze de laatste tijd over een bepaald organisatievraagstuk gelezen hebben, noemen ze populaire managementliteratuur met veel prakti-sche tips. En dat de behoefte aan praktiprakti-sche en toepasbare kennis groot is, daarvan getuigt de enor-me hoeveelheid manageenor-mentliteratuur. Boeken vol enor-met praktische tips, ‘to-do-lijstjes’ en concrete uitwerkingen vliegen over toonbanken. Mensen in de praktijk hebben behoefte aan kennis om te doen, om te kunnen handelen. Ze stellen ‘hoe’ vragen, ze willen weten met ‘wie’ en willen dat er rekening gehouden wordt met de context waarin het vraagstuk zich voordoet. Ze hebben behoefte

2.5 Implicaties

Wat betekent dit alles voor de wijze waarop ik mijn zoektocht heb aangepakt? In deze paragraaf licht ik de eerste grove lijnen toe. De grove lijnen behelzen een meervoudige werkelijkheid, een relatio-neel perspectief, aandacht voor de context, voor taal en dialoog en ingegeven vanuit een sterkte-perspectief en een toekomstgerichte oriëntatie. In het volgende hoofdstuk zullen deze grove lijnen een verdere uitwerking krijgen.

Meervoudige werkelijkheid

De sociale werkelijkheid is geen objectief gegeven, er zijn vele werkelijkheden naast elkaar. Mensen maken, in een doorgaand proces, hun eigen (sociale) werkelijkheid, in onderlinge interactie met andere mensen. Dit betekent dat de betrokkenen centraal staan. Hun beleving, interpretatie en ervaring zijn te zien als waardevolle bronnen van kennis. Zij weten wat er in hun dagelijkse praktijk speelt, zij weten wat urgent is. Door naar hun verhalen te luisteren ontstaat zicht op de verschillende perspectieven. De sociale werkelijkheid als meervoudig beschouwen, betekent aandacht voor ver-schillende perspectieven en invalshoeken. Een lerende houding is nodig om nieuwe inzichten te genereren. Deze wijze van kijken impliceert ook alertheid op het insluiten van zoveel mogelijk per-spectieven.

Relationeel perspectief

In het sociaal relationeel constructionisme ligt de focus op het relationele proces tussen partijen. In het relationele proces wordt de sociale werkelijkheid gemaakt. Dat betekent dat het belangrijk is om te kijken naar de onderlinge relaties en de wijze waarop betrokkenen samen hun werkelijkheid con-strueren. Centraal staat dan het hoe en niet het wat (input/output).

Het zal gaan om een interactieve aanpak. Tijdens de zoektocht ben ik zelf ook betrokken. Ik ben geen afstandelijke onderzoeker die als ‘expert’ (subject) een te kennen ander (object) wil doorgronden. Ik participeer. We spelen allemaal een actieve rol, zowel ik als de betrokkenen. We maken allemaal deel uit van de zoektocht. Dat betekent dat het verwerven van kennis en samen aan het werk zijn onvermijdelijk samenvallen. Er is sprake van co-creatie van kennis. Door samen aan de slag te gaan, leren we ook samen. Al doende. Leren, onderzoeken, kennis verwerven en ingrijpen in de sociale werkelijkheid valt samen.

Het relationele perspectief betekent ook dat ik aandacht moet hebben voor de wijze waarop ik samen met betrokkenen vorm geef aan mijn zoektocht. Beschrijvingen ván en reflecties óp mijn handelen zijn dan van belang.

Context

Als de context een belangrijke rol speelt in de constructie van de sociale werkelijkheid dan is het van belang om aandacht te besteden aan deze context. Door de context mee te nemen in het verhaal zijn de gebeurtenissen, handelingen, gedragingen beter te begrijpen. Het is dus van belang om deze con-text zo uitgebreid mogelijk en met allerlei details en bronnen te beschrijven.

Taal en dialoog

Als taal een grote rol speelt in het scheppen van een werkelijkheid en ingebed ligt in de context van sociale, culturele, historische en gemeenschapsprocessen, dan is het van belang om verschillende ‘taalspelen’ zo goed als mogelijk te doorgronden. In mijn zoektocht kom ik in aanraking met verschil-lende gemeenschappen. Niet alleen binnen de Centric- organisatie, waar verschilverschil-lende ‘forms-of-life’ c.q. ‘communities of practice’ te onderscheiden zijn, maar ook binnen de wetenschappelijke gemeen-schap met haar eigen taal. Als betekenissen en denkbeelden in dialoog ontstaan, dan is het, om kennis te genereren, van belang om deze gemeenschappen met elkaar in dialoog te brengen. Om samenspraak mogelijk te maken is het van belang om te schrijven in een taal die voor meerdere gemeenschappen begrijpelijk en toegankelijk is.

Sterkteperspectief en toekomstgerichte oriëntatie

Kijken vanuit een sterkteperspectief betekent voortdurend op zoek gaan naar wat werkt om vandaar uit met betrokkenen nieuwe kennis te genereren. Kijken naar wat er wél is, wat er al is en dat verder uitbouwen. Zoeken naar successen en kansen waar verder op voortgebouwd kan worden. Het bete-kent ook op zoek gaan naar een gewenste toekomst, om op die manier vanuit een andere invalshoek handelingsalternatieven te genereren. Het betekent ook dat we niet te diep moeten duiken in de ver-onderstelde problemen. Globaal oriënteren zodat enig begrip ontstaat over waar de moeilijkheden liggen volstaat. Vervolgens moeten we zoeken naar nieuwe wegen om verder te komen. Op die ma-nier zoeken betekent voortgaan op de kennis die er al bij betrokkenen is. Onderzoek is dan een me-thode van actie om informatie en beweging te krijgen en ervan te leren. Onderzoek is dan kijken naar hoe we de toekomst willen hebben en manieren verkennen om daar te komen. Onderzoek is dan ge-richt op het zoeken naar werkende, bestaande of opkomende handelswijzen die potentie hebben om te komen tot een gewenste toekomst (Gergen, 2014).

2.6 Samenvatting

In dit hoofdstuk heb ik de aannames en uitgangspunten beschreven waar ik mijn zoektocht mee ge-start ben. Door mijn eigen ervaringen naast wetenschapstheoretische perspectieven te leggen heb ik ontdekt dat ik herkenning en aansluiting vind in het sociaal relationeel constructionisme. Door mijn ervaringen te beschrijven ontstaat tegelijkertijd een concreet beeld van het perspectief. Ook heb ik beschreven dat het mijn intentie is om te werken vanuit een sterkteperspectief, gericht op de toe-komst met daarbij de behoefte om te komen tot bruikbare kennis. Ik heb de gevolgen beschreven die het perspectief van het sociaal relationeel constructionisme, het sterkteperspectief en de wens om te komen tot bruikbare kennis, zullen hebben voor mijn handelen en voor de wijze waarop ik het onderzoek vorm zal geven. In het volgende hoofdstuk werk ik dit verder uit en schets ik de metho-dologische contouren.