Bijlage V Resultaten deskresearch internet

Bolwerksmolen

“In 1861 kregen de houthandelaars de gebroeders Abraham en Frank Elfrink van de gemeente Deventer toestemming om op het Bolwerk een zaagmolen te bouwen. In 1863 werd de molen ingebruik gesteld. Na 1898 komt Hendrik Ennen als molenaar op deze molen. In 1917 gaat hij een huurcontract voor de grond aan met de gemeente, welke tot 1947 zou duren. In 1927 gaat het molen snel bergafwaarts. Toen werkte Ennen al bij N.V. Stoomhoutzagerij De Wilpse Dijk. De molen werd alleen nog als opslagloods gebruikt. In 1931 verkoopt Ennen de molen aan zijn werkgever De Wilpse Dijk. Dit vennootschap verlengt meteen het huurcontract met de gemeente tot 1967. Na afloop van dit contract onteigende de gemeente de grond en de molen i.v.m. het uitbreidingsplan Dubbelstad. Dit plan is niet verwezenlijkt. In 1950 nog heeft De Wilpse Dijk voor eigen rekening het riet op de molen laten

vervangen. In 1955 werden de wieken, die door een storm beschadigd waren, hersteld. Tevens werd toen weer een stelling aangebracht. Na de onteigening in 1967 raakt de molen verder in verval en worden omringende huisjes gesloopt. Op initiatief van een actiegroep, die de molen weer in oude glorie wilde laten draaien, werd in 1974 met herstel van de molen begonnen. De actiegroep veranderde zich toen in de Stichting Bolwerksmolen. In 1976 werden de werkzaamheden afgesloten (incl. een nieuwe molenaarswoning in passende stijl) en nam de Stichting de exploitatie van de molen in handen. 23 september 2005 werd begonnen met een grondige restauratie. Onder meer moest de fundering worden verzwaard en de molen rechtgezet; daartoe werd zelfs het achtkant van de onderbouw getild. Volgens sommigen was dit rechtzetten een veel te dure oplossing voor een niet eens zo groot

probleem: de scheefstand bedroeg slechts 0,47°. Op 30 oktober 2006 werden nieuwe roeden gestoken. Deze vervingen twee Potroeden, die tot het oudste nog draaiende materiaal op dit gebied behoorden. Eén was afkomstig van de Kilsdonkse molen, de watervluchtmolen die in 1955 werd onttakeld maar inmiddels is gerehabiliteerd” (Bolwerksmolen, 2013 - 2015).

Dorpskerk Wilp

“Rond het jaar 765 startte bij een bron (Huilpa) in Wilp de Angelsaksische monnik Lebuïnus zijn missie om het christelijk geloof op het vasteland te verspreiden. Op de plek waar eerst een houten kapel stond werd in de 11e eeuw van tufsteen een Romaanse kerk gebouwd: een van de oudste

kerkgebouwen in Nederland. Latere gebouw aanpassingen waren onderhevig waren aan de inzichten en smaak van die tijd. Mede daardoor is er in Wilp een unieke mix ontstaan van Romaanse en gotische bouwgeschiedenis. Wie de dorpskerk van Wilp binnengaat onder de klokkentoren komt in de ingetogen en sobere Romaanse ruimte met dikke muren en hoge boogramen. Vanaf de 12e eeuw is de toren opgebouwd en tot in de 16e eeuw verbouwd. Daarom zien we in het onderste deel tufsteen en baksteen in de bovenste lagen onder de gotische torenspits. In de 16e eeuw werd van baksteen een nieuwe gotische kerkzaal aan de Romaanse kerk bijgebouwd. In deze lichte kerkzaal bevindt zich tot op de dag van vandaag de liturgische ruimte. Er zijn grafzerken te zien uit het midden van de 16e eeuw. Onder een balkon bevinden zich twee eikenhouten herenbanken uit de 17e eeuw.

Opvallend mooi is het in 2009 gerestaureerde Naber orgel. De protestantse gemeente van Wilp is de huidige eigenaar van het kerkgebouw en gebruikt het nog regelmatig voor bijeenkomsten. Op andere momenten zijn er andere activiteiten in de kerk. De ruimtes van de dorpskerk hebben door de loop der eeuwen verschillende functies gehad en verbouwingen waren nodig om aan de eisen en wensen van die tijd te voldoen. Zo is dat eeuw na eeuw gelopen. En zo zal het verder gaan” (Dorpskerk Wilp, Historie,

56 IJssel

“RUIMTE VOOR DE RIVIER DEVENTER

Deventer is een stad met een rijke historie waarin de IJssel een prominente rol speelt. Het hart van de stad is door de geschiedenis heen steeds verbonden geweest met het deel aan de overzijde van de rivier – de westoever – dankzij de veerpont tussen beide oevers. Om de kans op overstromingen langs deze rivier te verminderen, is het nodig het IJsselwater bij hoogwater sneller af te voeren. Met de uiterwaardvergravingen van de Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden en die van de Bolwerksplas, Worp en Ossenwaard krijgt de IJssel aan weerszijden meer ruimte. Deze noodzakelijke maatregel grijp en we aan om ook de ruimtelijke kwaliteit te versterken. Het historische karakter van de stad vormt daarbij een bron van inspiratie.

Het uiterwaardgebied waarin de rivierverruiming plaatsvindt heeft in totaal een lengte van bijna tien kilometer. In twee projecten zorgt de aanleg van twee geulen voor meer ruimte voor de IJssel bij hoogwater.

Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden

De uiterwaardvergraving Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden omvat de aanleg van een geul over de volle lengte van het gebied. Ook verwijderen we kades die een belemmering vormen voor de

doorstroming van water. De geul heeft een breedte van ongeveer honderd meter. In het zuiden sluit de geul aan op de jachthaven van Deventer, in het noorden op de plassen van de Hengforderwaarden. De uiterwaardvergraving leidt tot een waterstanddaling van tien centimeter bij hoogwater. De wispelturige IJssel doet de rest: door de dynamiek van wisselende waterstanden ontstaat waardevolle riviernatuur. Daarmee worden onder meer de doelen van Natura 2000 behaald: het keren van de achteruitgang van de biodiversiteit. Ook wandelaars en fietsers krijgen de ruimte en de

watersportfaciliteiten worden verbeterd. Bolwerksplas, Worp en Ossenwaard

De uiterwaardvergraving Bolwerksplas, Worp en Ossenwaard omvat de aanleg van een geul op de westoever van de IJssel, die even bovenstrooms van de Bolwerksplas begint. Vanaf de plas loopt de geul voor het IJsselhotel langs in de richting van de Ossenwaard. Bij de uitvoering van deze maatregel wordt het Worpplantsoen – een van de oudste stadsparken van Nederland – ontzien. Het plantsoen krijgt bovendien een nieuwe groene oever aan de IJssel. De uiterwaardvergraving leidt hier tot een waterstanddaling van negentien centimeter. Daarnaast wordt het gebied in allerlei opzichten aantrekkelijker. De ecologische waarde van de Bolwerksplas neemt toe. Het IJsselhotel krijgt een schitterende ligging aan het water met vrij uitzicht op de stad. En een cultuurhistorisch geïnspireerde schipbrug sluit aan op het pontje.

Volop ruimte voor watersport

Over de inrichting van de noordelijk gelegen Zandweerplas is nauw overleg gevoerd met

watersportverenigingen en andere belanghebbenden. De plas wordt vergroot en biedt straks extra faciliteiten voor de aanwezige watersportverenigingen. De roeiverenigingen krijgen ten noorden van de plas een eigen geul waarop getraind kan worden. Het clubhuis van de watersportverenigingen is ingericht als informatiecentrum waar je tot en met 2016 terecht kunt voor informatie over het programma Ruimte voor de Rivier en het project bij Deventer.

Ecologische ‘waterboerderij’

In het gebied ten noorden van de stad wordt het huidige landschapstype – een combinatie van cultuurgrond en natuur – gehandhaafd en versterkt door de aanlag van extra geulen. Daarbij krijgt de ‘Natuurderij’ die de Stichting IJssellandschap heeft gebouwd een prominente plek. Deze ecologische waterboerderij heeft een rol in het laaghouden van de begroeiing in de uiterwaarden door begrazing van koeien, zodat het water ook in de toekomst goed kan doorstromen.

Historische aanlegsteiger

Bij het IJsselhotel op de westoever komt een nieuwe aanlegsteiger, geïnspireerd op de beroemde schipbrug die op deze plek gelegen heeft. De aanlegsteiger heeft een drijvend deel dat meebeweegt met het water, waardoor de steiger bij alle waterstanden kan worden gebruikt. De steiger wekt daarmee een deel van de rijke historie weer tot leven.

Een nieuw bordes ter hoogte van het IJsselhotel geeft vanaf de westoever uitzicht op het Waterfront van Deventer. En langs de kade komt een aanlegplaats voor kleine plezierbootjes.

Ruimte voor de Rivier Deventer is door de combinatie van modern watermanagement en op historie geïnspireerde ruimtelijke verbeteringen een goed voorbeeld van hoe we in Nederland werken aan een veiliger én mooi rivierengebied.

RUIMTE VOOR DE RIVIER DEVENTER IN FEITEN EN CIJFERS

Langs de IJssel bij Deventer worden geulen gegraven, waardoor de IJssel bij hoogwater beter kan doorstromen. Dat leidt tot een tijdelijke verlaging van de waterstand in de IJssel, waardoor de kans op overstromingen wordt verkleind.

Werkzaamheden

 Vergraving en herinrichting van 10 kilometer uiterwaarden

 Aanleg drijvende aanlegsteiger

 Aanleg bordes

 Aanleg groene oever Worpplantsoen

 Twee woningen op terpen (Natuurderij en een paardenhouder) Effect

 Tijdelijke waterstanddaling op de IJssel bij hoogwater van 10 centimeter ter hoogte van Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden

19 centimeter tijdelijke waterstanddaling ter hoogte van de Bolwerksplas “ (Ruimte voor de rivier, 2015).

58